Δυτικά του χωριού
και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου, βρίσκεται ο ναΐσκος του Αγίου
Κων/νου, ο οποίος όσον αφορά την αρχιτεκτονική του είναι μονόχωρη
καμαροσκέπαστη εκκλησία. Στο δυτικό τοίχο, στην αριστερή πλευρά,
βρίσκεται η κτητορική επιγραφή του ναού, γραπτή «εφ’ υγροίς», με μελανά
χρώματα σε λευκό φόντο και περιβάλλεται από πλατύ ερυθρό περιθώριο.
Είναι ελάχιστα φθαρμένη. Το μήκος της επιγραφής, είναι 1,90μ και το ύψος
της 0,31μ. Το περιεχόμενό της είναι το εξής:
«+Ανεκαινίσθι και
ανιστορίθι ο θείος και πάνσεπτος ναός των αγίων Θεοσέπτων βασιλέων και
εισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης δια συνδρομής και εξόδου κόπου και
μόχθου του ευλαβεστάτου ιερέως….Μανουήλ(;)…της θυγατρός αυτού Μαρίας επί
της βασιλείας κυρου Ιωάννου του Παλαιολόγου…Σεπ(τεμβρίου) β΄, αυμς»
Στα μικρά γράμματα διαβάζουμε:
«δια χειρός καμού α[μαρτωλού]
και ατέχνου Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκάδων, εύχεσθε υπέρ υμών δια τον Κύριον αμήν αμήν».
Η κτητορική επιγραφή είναι μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας. Δείχνει στο μελετητή και στον απλό επισκέπτη στοιχεία για τον αφιερωτή του ναου (ιερέας Μανουήλ και η κόρη του Μαρία), τους αγιογράφους (Μανουήλ και Ιωάννης Φωκάς), αλλά κυρίως, αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο της προσήλωσης των Κρητικών στο Βυζάντιο. Οι Κρήτες αφιερωτές των ναών και των μοναστηριών αναγνώριζαν ως βασιλείς τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, παρά το γεγονός ότι οι Ενετοί είχαν ισχυρή εξουσία και τους καταπίεζαν θρησκευτικά. Το πιο όμως σημαντικό απ’ όλα, είναι πως είναι η τελευταία κτητορική επιγραφή που αναφέρεται το όνομα βυζαντινού αυτοκράτορα.
Στον ανατολικό τοίχο του ναού έχουμε στο τεταρτοσφαίριο τον Παντοκράτορα σε στηθάριο να κρατεί κλειστό Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Κάτω, στον ημικύλινδρο της κόγχης του ιερού απεικονίζονται οι δύο Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αριστερά και δεξιά ο Μέγας Βασίλειος, συγγραφείς των δύο Θείων Λειτουργιών της Εκκλησίας. Στο μέσο, παριστάνεται τετράκογχη Αγία Τράπεζα, επάνω στην οποία εικονίζεται Δισκάριο. Δίπλα στην κόγχη του ιερού, εικονίζεται με ολόσωμη μετωπική μορφή ως διάκονος που κρατά θυμιατήρι ο Άγ. Φανούριος. Ο τρόπος αυτής της απεικόνισης του Αγίου είναι σπάνια. Στο νότιο τοίχο του Ιερού Βήματος, παριστάνεται ολόσωμος σε στάση μετωπική ο Άγιος Νικόλαος με αρχιερατική στολή, να κρατεί Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Ειδικά η μορφή του Αγίου Νικολάου παρουσιάζει από τεχνική άποψη αναμφισβήτητη συγγένεια με τα έργα των ζωγράφων στην Παντάνασσα στο Μυστρά. Παρατηρούμε ότι για τους Φωκάδες οι φωτεινές γραμμές δεν χρησιμοποιούνται μόνο για το φωτισμό των προεξεχόντων σημείων. Η σπουδαιότερή τους λειτουργία είναι να σχεδιάσουν όγκους. Από τις τοιχογραφίες όμως της Παντάνασσας στο Μυστρά , μέχρι του Αγ. Κων/νου, είναι αισθητή η εξέλιξη και ειδικά η σχηματοποίηση, η οποία αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της Κρητικής Σχολής. Οι φωτεινές γραμμές στην Παντάνασσα έχουν τεθεί με ελευθερία και δίνουν την εντύπωση ότι είναι πιο αυθόρμητες. Αντίθετα στους Φωκάδες, οι φωτεινές γραμμές είναι πιο αυστηρές, τυπικές. Αυτό είναι περισσότερο αισθητό στις ρυτίδες του μετώπου όπου έχουν μεταβληθεί σε σχήματα γεωμετρικά, καθορισμένα και υπολογισμένα με κάθε ακρίβεια. Παράλληλα, υπάρχει και ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο. Στην Παντάνασσα, το φωτεινό σώμα της σάρκας απλώνεται σε έκταση, ώστε ο σκοτεινός προπολασμός να φαίνεται ελάχιστα. Στους Φωκάδες, η έκταση της φωτεινής σάρκας είναι περιορισμένη και ο σκοτεινός τόνος μεγαλύτερος.. Τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά της τεχνικής των Φωκάδων, είναι τα βασικά γνωρίσματα της κρητικής τοιχογραφίας του 16ου αιώνα. Αποδεικνύεται έτσι, ότι η κρητική τεχνική είχε ήδη οριστικώς διαμορφωθεί στα μέσα του 15ου αιώνα και αυτό μας το δείχνουν οι τοιχογραφίες των Φωκάδων στον Άγ. Κων/νο.
Σε ψηλότερο επίπεδο στο θριαμβικό τόξο κυριαρχεί η παράσταση της «Φιλοξενίας του Αβραάμ» πλαισιωμένη από τις μορφές της Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ με την παράσταση του «Ευαγγελισμού».Στην καμάρα του Ιερού εικονίζεται η παράσταση της «Πεντηκοστής» στα νότια, της «Αναλήψεως» στα βόρεια και σε χαμηλότερο επίπεδο η σκηνή των «Εισοδίων της Θεοτόκου». Η τοιχογραφία της Ανάληψης είναι επίσης σημαντική τοιχογραφία. Η Παναγία φοράει μαφόριο μελιτζανί και οι άγγελοι που παρίστανται φορούν άσπρο και κίτρινο. Τα βουνά στο βάθος είναι ωχροκίτρινα με σκιές από παράλληλες γραμμές. Πάνω ψηλά σε δόξα, ο Χριστός και γύρω του άγγελοι. Στα πρόσωπα, είναι ενδεικτικός ο κρητικός τρόπος φωτισμού με μικρά άσπρα φώτα. Στον κυρίως ναό η καμάρα είναι τοιχογραφημένη με ευαγγελικές σκηνές όπως στη νότια πλευρά η παράσταση της «Υπαπαντής» και της «Εις Άδου Καθόδου», στη βόρεια πλευρά η «Σταύρωση» και η «Μεταμόρφωση» ενώ στα ανατολικά του ενισχυτικού τόξου σημειώνεται η σκηνή της «Ιάσεως του τυφλού». Σε πιο χαμηλό επίπεδο διακρίνονται σκηνές από το Συναξάριο του αγίου στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Στο δυτικό τοίχο έχουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάτω από την επιγραφή της εισόδου εκτείνεται παράσταση της «Κολάσεως» και νότια της θύρας ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Στο νότιο τοίχο παριστάνονται οι μορφές του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης καθώς και του Αγίου Αντωνίου ενώ στο βόρειο απεικονίζονται οι παραστάσεις οκτώ ολόσωμων αγίων.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως οι τοιχογραφίες των Φωκάδων στον Άγ. Κων/νο είναι διαφωτιστικές για τη μελέτη της εξέλιξης της τοιχογραφίας . Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι Φωκάδες είναι οι πρόδρομοι της θαυμαστής Kρητικής Σχολής , που άκμασε κυρίως το 16ο αιώνα.
https://christiancrete.wikispaces.com
Στα μικρά γράμματα διαβάζουμε:
«δια χειρός καμού α[μαρτωλού]
και ατέχνου Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκάδων, εύχεσθε υπέρ υμών δια τον Κύριον αμήν αμήν».
Η κτητορική επιγραφή είναι μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας. Δείχνει στο μελετητή και στον απλό επισκέπτη στοιχεία για τον αφιερωτή του ναου (ιερέας Μανουήλ και η κόρη του Μαρία), τους αγιογράφους (Μανουήλ και Ιωάννης Φωκάς), αλλά κυρίως, αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο της προσήλωσης των Κρητικών στο Βυζάντιο. Οι Κρήτες αφιερωτές των ναών και των μοναστηριών αναγνώριζαν ως βασιλείς τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, παρά το γεγονός ότι οι Ενετοί είχαν ισχυρή εξουσία και τους καταπίεζαν θρησκευτικά. Το πιο όμως σημαντικό απ’ όλα, είναι πως είναι η τελευταία κτητορική επιγραφή που αναφέρεται το όνομα βυζαντινού αυτοκράτορα.
Στον ανατολικό τοίχο του ναού έχουμε στο τεταρτοσφαίριο τον Παντοκράτορα σε στηθάριο να κρατεί κλειστό Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Κάτω, στον ημικύλινδρο της κόγχης του ιερού απεικονίζονται οι δύο Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αριστερά και δεξιά ο Μέγας Βασίλειος, συγγραφείς των δύο Θείων Λειτουργιών της Εκκλησίας. Στο μέσο, παριστάνεται τετράκογχη Αγία Τράπεζα, επάνω στην οποία εικονίζεται Δισκάριο. Δίπλα στην κόγχη του ιερού, εικονίζεται με ολόσωμη μετωπική μορφή ως διάκονος που κρατά θυμιατήρι ο Άγ. Φανούριος. Ο τρόπος αυτής της απεικόνισης του Αγίου είναι σπάνια. Στο νότιο τοίχο του Ιερού Βήματος, παριστάνεται ολόσωμος σε στάση μετωπική ο Άγιος Νικόλαος με αρχιερατική στολή, να κρατεί Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Ειδικά η μορφή του Αγίου Νικολάου παρουσιάζει από τεχνική άποψη αναμφισβήτητη συγγένεια με τα έργα των ζωγράφων στην Παντάνασσα στο Μυστρά. Παρατηρούμε ότι για τους Φωκάδες οι φωτεινές γραμμές δεν χρησιμοποιούνται μόνο για το φωτισμό των προεξεχόντων σημείων. Η σπουδαιότερή τους λειτουργία είναι να σχεδιάσουν όγκους. Από τις τοιχογραφίες όμως της Παντάνασσας στο Μυστρά , μέχρι του Αγ. Κων/νου, είναι αισθητή η εξέλιξη και ειδικά η σχηματοποίηση, η οποία αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της Κρητικής Σχολής. Οι φωτεινές γραμμές στην Παντάνασσα έχουν τεθεί με ελευθερία και δίνουν την εντύπωση ότι είναι πιο αυθόρμητες. Αντίθετα στους Φωκάδες, οι φωτεινές γραμμές είναι πιο αυστηρές, τυπικές. Αυτό είναι περισσότερο αισθητό στις ρυτίδες του μετώπου όπου έχουν μεταβληθεί σε σχήματα γεωμετρικά, καθορισμένα και υπολογισμένα με κάθε ακρίβεια. Παράλληλα, υπάρχει και ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο. Στην Παντάνασσα, το φωτεινό σώμα της σάρκας απλώνεται σε έκταση, ώστε ο σκοτεινός προπολασμός να φαίνεται ελάχιστα. Στους Φωκάδες, η έκταση της φωτεινής σάρκας είναι περιορισμένη και ο σκοτεινός τόνος μεγαλύτερος.. Τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά της τεχνικής των Φωκάδων, είναι τα βασικά γνωρίσματα της κρητικής τοιχογραφίας του 16ου αιώνα. Αποδεικνύεται έτσι, ότι η κρητική τεχνική είχε ήδη οριστικώς διαμορφωθεί στα μέσα του 15ου αιώνα και αυτό μας το δείχνουν οι τοιχογραφίες των Φωκάδων στον Άγ. Κων/νο.
Σε ψηλότερο επίπεδο στο θριαμβικό τόξο κυριαρχεί η παράσταση της «Φιλοξενίας του Αβραάμ» πλαισιωμένη από τις μορφές της Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ με την παράσταση του «Ευαγγελισμού».Στην καμάρα του Ιερού εικονίζεται η παράσταση της «Πεντηκοστής» στα νότια, της «Αναλήψεως» στα βόρεια και σε χαμηλότερο επίπεδο η σκηνή των «Εισοδίων της Θεοτόκου». Η τοιχογραφία της Ανάληψης είναι επίσης σημαντική τοιχογραφία. Η Παναγία φοράει μαφόριο μελιτζανί και οι άγγελοι που παρίστανται φορούν άσπρο και κίτρινο. Τα βουνά στο βάθος είναι ωχροκίτρινα με σκιές από παράλληλες γραμμές. Πάνω ψηλά σε δόξα, ο Χριστός και γύρω του άγγελοι. Στα πρόσωπα, είναι ενδεικτικός ο κρητικός τρόπος φωτισμού με μικρά άσπρα φώτα. Στον κυρίως ναό η καμάρα είναι τοιχογραφημένη με ευαγγελικές σκηνές όπως στη νότια πλευρά η παράσταση της «Υπαπαντής» και της «Εις Άδου Καθόδου», στη βόρεια πλευρά η «Σταύρωση» και η «Μεταμόρφωση» ενώ στα ανατολικά του ενισχυτικού τόξου σημειώνεται η σκηνή της «Ιάσεως του τυφλού». Σε πιο χαμηλό επίπεδο διακρίνονται σκηνές από το Συναξάριο του αγίου στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Στο δυτικό τοίχο έχουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάτω από την επιγραφή της εισόδου εκτείνεται παράσταση της «Κολάσεως» και νότια της θύρας ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Στο νότιο τοίχο παριστάνονται οι μορφές του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης καθώς και του Αγίου Αντωνίου ενώ στο βόρειο απεικονίζονται οι παραστάσεις οκτώ ολόσωμων αγίων.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως οι τοιχογραφίες των Φωκάδων στον Άγ. Κων/νο είναι διαφωτιστικές για τη μελέτη της εξέλιξης της τοιχογραφίας . Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι Φωκάδες είναι οι πρόδρομοι της θαυμαστής Kρητικής Σχολής , που άκμασε κυρίως το 16ο αιώνα.
https://christiancrete.wikispaces.com
