Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΡΙΣΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΥΚΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

Μία από τις πολλές ελληνικές πόλεις που είχαν την επωνυμία Λάρισα ήταν και αυτή της Κρήτης.
Η πόλη αυτή αναπτύχθηκε από τα Μινωϊκά χρόνια, εκεί όπου σήμερα απλώνεται το γραφικό χωριό της Καλαμαύκας (25 km από τον Άγιο Νικόλαο στο Νομό Λασιθίου).
Η εύφορη μικρή κοιλάδα καθώς και τα υψώματα που περιβάλουν το σημερινό χωριό φαίνεται να φιλοξένησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα τους κατοίκους της αρχαίας Λάρισας.

Αυτό μαρτυρούν τα ερείπια στις γύρω βουνοκορφές καθώς και οι μέχρι σήμερα ανακαλύψεις αγαλματιδίων, επιγραφών και ο μεγάλος αριθμός σπασμένων αγγείων.
Την ακρόπολη της αρχαίας αυτής πόλης πρέπει να την αναζητήσουμε στο σημερινό υψίπεδο του Καστέλου που βρίσκεται στο νότιο μέρος του χωριού.

Η αρχαία ακρόπολη χιονισμένη
Ancient acropolis full of snow
Αρχικά ο Καστέλος θα ήταν τόπος λατρείας, ενώ αργότερα θα εξελίχτηκε σε καταφύγιο λόγω της φυσικής οχύρωσης του υψιπέδου.
Αυτά υποστηρίζει ο Γάλλος αρχαιολόγος Paul Faure που εκτός των άλλων αναφέρει ότι η ζωή στην ακρόπολη ξεκίνησε στα χρόνια της μεσομινωϊκής περιόδου και σταμάτησε στα κλασικά χρόνια.

Ο θεός που λατρεύτηκε περισσότερο στη Λάρισα ήταν ο Ασκληπιός, ο θεός της ιατρικής, γεγονός που ισχυροποιεί την άποψη αυτών που πιστεύουν ότι το σπήλαιο που βρίσκεται στην κορυφή της ακρόπολης εκτελούσε χρέη Ασκληπιείου.
Σ' αυτό κατέφευγαν οι ασθενείς ζητώντας από το θεό να τους υποδείξει στα όνειρά τους τι είδους θεραπεία να ακολουθήσουν.
Επιβεβαίωση των παραπάνω αποτελεί η εύρεση στην είσοδο του σπηλαίου ενός χάλκινου ειδωλίου που παριστάνει ένα λάτρη με τα χέρια σε στάση προσευχής. Το ειδώλιο αυτό βρίσκεται στο Μουσείο της Οξφόρδης.
Ακόμα ο μεγάλος αριθμός σπασμένων αγγείων που βρέθηκαν μέσα και έξω από το σπήλαιο μαρτυρούν τη συνεχή χρήση του σπηλαίου για ιερούς σκοπούς.
Η ζωή στο σπήλαιο καθώς και σ' όλο το το υψίπεδο φαίνεται να διακόπτεται στα τέλη της κλασικής περιόδου και αυτό γιατί η Λάρισα προσαρτήθηκε από την Ιεράπυτνα (σημ. Ιεράπετρα).
Τη μεγάλη ιστορία του σπηλαίου τη διαδέχτηκε μία εξίσου πλούσια παράδοση στη διάρκεια των χριστιανικών χρόνων.
Στην αρχή του αιώνα μας, λέει μία παράδοση, βρέθηκε ένα μικρό εικόνισμα του Τιμίου Σταυρού εντός του σπηλαίου, το οποίο μεταφέρθηκε στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, πολιούχου της Καλαμαύκας.
Την επόμενη ημέρα το εικόνισμα είχε επιστρέψει στο χώρο του σπηλαίου. Όταν το ίδιο επαναλήφθηκε για δεύτερη φορά οι κάτοικοι του χωριού αποφάσισαν να μετατρέψουν το σπήλαιο σε εκκλησία του Τιμίου Σταυρού

Η σπηλαιώδης αυτή εκκλησία εορτάζει με ιδιαίτερη λαμπρότητα στις 14 Σεπτεμβρίου και πλήθος πιστών την επισκέπτεται ανεβαίνοντας τα 224 σκαλοπάτια που οδηγούν μέχρι την είσοδό της.
Ένα άλλο γεγονός που δείχνει τη διαχρονική ιερότητα του υψιπέδου είναι και η παρουσία του "πέτρινου θεού" που βρίσκεται στο δυτικό μέρος της ακρόπολης και είναι ορατός από το δρόμο που οδηγεί προς την Ιεράπετρα.

Ο "πέτρινος θεός" είναι ένα τεράστιο γλυπτό που απεικονίζει το κεφάλι αρχαίου θεού, που για άλλους είναι του Δία ή του Ασκληπιού και για άλλους του Χριστού. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι ευδιάκριτα μόνο λίγες ώρες μετά το μεσημέρι και κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Πολύ κοντά στον "Πέτρινο θεό" έχουν βρεθεί σπασμένα αγγεία, χρυσά κοσμήματα, ένα ξίφος και άλλα χάλκινα μικροαντικείμενα.
Για όλους αυτούς τους λόγους αλλά κυρίως λόγω της εύρεσης του χάλκινου ειδωλίου του λάτρη, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Κάστελος πρέπει να υπήρξε ιερό κορυφής, όπως ακριβώς το ύψωμα Καρφί στο οροπέδιο Λασιθίου, που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα βόρεια.
Στο σύγχρονο λάτρη των κορυφών ο Κάστελος προσφέρει μοναδική ευκαιρία, αφού του δίνει τη δυνατότητα να θαυμάσει το "βραχόκηπο" στα δυτικά και προς νότο το Λιβυκό πέλαγος που λούζει τη νοτιότερη πόλη της Ευρώπης, την Ιεράπετρα