Η ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ 1626

Toυ Δημητρίου Τριχά, Τοπογρ. Μηχανικού Ε.Μ.Π.

--Με αφορμή την Mή “περαίωση”!..του φράγματος Αποσελέμη, και την έναρξη πλήρωσης του Ταμιευτήρα,.. Θεού θέλοντος, με τις βροχοπτώσεις του φετινού χειμώνα, και παρά το γεγονός ότι θα χρειαστεί ίσως ακόμα πολύς καιρός, για να δούμε…Λασιθιώτικο νερό στο Ηράκλειο,… επιχειρούμε, δια της παρούσης, μια Ιστορική αναδρομή στο πάντα φλέγον θέμα της ύδρευσης της πόλης μας, ευελπιστούντες ότι αυτή τη φορά θα λυθεί οριστικά..

--Σύμφωνα λοιπόν με τα όσα γνωρίζομε μέχρι σήμερα, για την Ιστορία της πόλης,..

…του Χάνδακα των Αράβων και των Βυζαντινών,.. της Κάντιας των Ενετών,.. του 

Μεγάλου Κάστρου των Τούρκων και του…Ηρακλείου των Ελλήνων!…η Πόλη μας, από κτίσεώς της, εμαστίζετο αρκετά συχνά, από λειψυδρία, εκτός από ελάχιστες περιόδους, που τα πράγματα ήταν σε ικανοποιητικό επίπεδο.

--Η λειψυδρία αυτή οφείλετο, στο ότι στην μείζονα περιοχή της Βορείου Κρήτης και σε σχετικά κοντινή απόσταση δεν υπήρχαν κατάλληλες πηγές, ούτε προφανώς και πολλά επιφανειακά νερά, που με κάποια επεξεργασία, θα μπορούσαν να 

χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό.

--Με την παρούσα λοιπόν ερευνά μας, κάνομε μια Ιστορική αναδρομή στο θέμα της ύδρευσης( από το 1600 και εντεύθεν), αναφερόμενοι σε τρείς κυρίως περιόδους – Σταθμούς, είτε και σε ενέργειες Αρχόντων που συνέβαλαν στην επίλυσή του (δεν θα αναφερθούμε στα τελευταία 40-50 χρόνια για ευνοήτους λόγους…).

--Η πρώτη και ίσως η πιο σημαντική προσπάθεια που έγινε, ήταν κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Μέχρι τότε, η πόλης υδρεύετο από υπόγειες δεξαμενές που κατασκευάζοντο και περισυνέλεγαν τα επιφανειακά νερά από τις στέγες των

σπιτιών (τα λεγόμενα σαρνίτσα ). Επίσης σε πολλές περιοχές της πόλης, υπήρχαν πηγάδια μέσα στα σπίτια ή στα οικόπεδα ( περιοχή “Περβόλας”- Καμαράκι – Κομμένο

μπεντένι κ.λ.π.). Παράλληλα σε κάποιες περιοχές υπήρχαν δημόσια φρέατα, όπως ήταν η λεγόμενη “Πηγάδα” κ.λ.π. Όλα αυτά όμως , όπως ήταν φυσικό, δεν έλυναν το πρόβλημα της ύδρευσης που πάντα παρέμενε οξύ.

--Όπως αναφερθήκαμε παραπάνω, για πρώτη φορά το θέμα της ύδρευσης, αντιμετωπίστηκε με τον πιο θαυμαστό τρόπο, επί Ενετοκρατίας.

--Την περίοδο εκείνη, το πρόβλημα το αντιμετώπισε ο Φραγκίσκος Μοροζίνη (1626-1628), που ήταν συνώνυμος του μετέπειτα υπερασπιστή της Πόλης, επίσης Φραγκίσκου Μοροζίνη ( κατά την μετά από λίγα χρόνια πολιορκία του Χάνδακα από τους Τούρκους ).

--Ο Μοροζίνη λοιπόν (ο πρώτος), ήταν αυτός που κατασκεύασε το περίφημο τότε χτιστό υδραγωγείο, δια του οποίου διοχετεύοντο τα νερά των Αρχανών μέχρι τη γνωστή μας σήμερα Κρήνη Μοροζίνη (Λιοντάρια ).

--Στη διαδρομή υπήρχαν διάφορες υδαταγωγοί Γέφυρες, μεταξύ των οποίων και η περίφημη μεγάλη γέφυρα ΤΡΙΩΝ ανοιγμάτων στη περιοχή της Πλατείας Ελευθερίας, εξ ού και το γνωστό μέχρι σήμερα όνομά της…”Τρεις Καμάρες”!..

--Aλήθεια, πόσοι από τους Ηρακλειώτες (και ιδιαίτερα οι νεότεροι), γνωρίζουν την προέλευση της ονομασίας αυτής;

--Αυτό λοιπόν το έργο ήταν ο πρώτος μεγάλος σταθμός στη πορεία επίλυσης του θέματος της ύδρευσης της πόλης και βέβαια ήταν τόσο σημαντικό, αφού την εποχή εκείνη εκόπηκαν και αναμνηστικά μετάλλια με την προτομή του Φ. Μοροζίνη.

--Περίοδος επί Τουρκοκρατίας (1830-1840)

--Επί Τουρκοκρατίας και ειδικά κατά το ενδιάμεσο διάστημα της Αιγυπτιακής κατοχής, ο Μουσταφά Πασάς, ο επικληθείς Κρητικός ( Γκιριτλή), εκτέλεσε το δεύτερο μεγάλο έργο που αφορά την ύδρευση του Ηρακλείου.

--Αυτός ανακάλυψε το αρχαίο υδραγωγείο της Κνωσού, το οποίο και ανακαίνισε.

--Καθάρισε επίσης την παλαιά σήραγγα στην περιοχή Σκαλανίου, με Αιγυπτίους στρατιώτες. Είναι ο ίδιος που κατασκεύασε τη μεγάλη υδαταγωγό γέφυρα,

της Αγίας Ειρήνης ( στα Σπήλια), που όπως όλοι γνωρίζομε διατηρείται άριστα μέχρι τις ημέρες μας.

--Με τα έργα αυτά, μετέφερε τα νερά της πηγής “Φουντάνας” και τα συνένωσε

με τα νερά του υδραγωγείου Μοροζίνη ( των Αρχανών ).

--Έτσι, με το μεγάλο αυτό έργο, της ύδρευσης, ο Μουσταφά Πασάς απέκτησε τη φήμη Ευεργέτου της πόλης, διό και επωνομάσθη “Κρητικός”.

--Περίοδος 1910 – 1927

--Η περίοδος αυτή ήταν η χειρίστη, από άποψη ύδρευσης της Πόλης..

--Η αύξηση του πληθυσμού που είχε επέλθει, εν τω μεταξύ, όξυνε το πρόβλημα.

--Τότε, όπως ήταν φυσικό, και από ό,τι λένε οι πληροφορίες, άνθισε η μαύρη Αγορά του πόσιμου νερού, με τιμή εξωφρενική, για τη προμήθεια…μισής “μασούρας”, όπως λέγανε τότε.

--Επίσης ο συνωστισμός και οι διαπληκτισμοί ήταν μεγάλοι, στις λεγόμενες Δημοτικές Κρήνες,..για ένα τενεκέ νερό !..

--Περίοδος 1927 – 1928

--Τότε, σύμφωνα με στοιχεία που έχομε, και επί Δημαρχίας Ιωάννου Βογιατζάκη

(απλή συνωνυμία με τον αρκετά μεταγενέστερο)…και με δάνειο που συνήψαν

τότε αξίας 20.000.000 δρχ. !.. εκτελέστηκε το Εξωτερικό Υδραγωγείο των Αστρακών, που συνενώθηκε με τα προϋπάρχοντα (Μοροζίνη και Μουσταφά Πασά).

--Από τον αείμνηστο Πεθερό μου (Ιωάννη Βογιατζάκη Πολιτικό Μηχανικό ), έχω το παρακάτω περιστατικό, που συνέβη στον συνονόματό του, τότε Δήμαρχο, τις παραμονές των Δημοτικών Εκλογών του 1928 .

--Ο τότε Δήμαρχος λοιπόν, ο παλαιός, ( Ι. Βογιατζάκης ), εγκαινιάζων τη λειτουργία του Υδραγωγείου ( των Αστρακών ) και τον πίδακα στη Κρήνη Μοροζίνη (Λιοντάρια) σε μια θεαματική προεκλογική αγόρευση, από το…παράθυρο της τότε Λέσχης

“Καπρίς”,..ζήτησε τη ψήφο των δημοτών του, ως…επιβράβευση του Έργου του !..

--Αλλά οι δημότες του Ηρακλείου, είχαν , όπως συνήθως συμβαίνει στο τόπο αυτό, άλλη άποψη…και τον Καταψήφισαν !.. Έβγαλαν Δήμαρχο τον…Παπαδόπουλο!

με 30 !..ψήφους διαφορά!.. ( έτσι είν’ αυτά..)

--Πέραν των ανωτέρω σημαντικών Σταθμών, στους παλιότερους χρόνους, έχομε και άλλες σημαντικές παρεμβάσεις στο θέμα της ύδρευσης, στους σχετικά νεότερους χρόνους και συγκεκριμένα :

--Κατά τη περίοδο 1934 – 1937, επί Δημαρχίας Μηνά Γεωργιάδη, εγένετο η περισυλλογή των υδάτων των πηγών “Μηλιαρά” ( 1934 ) και “Κρύες Βρύσες” ( 1936 ) και η εγκατάσταση αντλιοστασίου για την ανύψωσή των και τη συνένωσή των, με το υδραγωγείο Αστρακών.

--Κατά την περίοδο ( 1954 – 1958 ), επί Δημαρχίας Γεωργίου Γεωργιάδου, εκτελέσθηκε το αξιόλογο φράγμα του χειμάρρου Αστρακών, με εξοικονόμιση 1200 μ3 ανά 24ωρο, που δια του αντλιοστασίου “Μηλιαρά” οδηγήθηκαν τα νερά στο Υδραγωγείο Αστρακών κ.λ.π. κ.λ.π.

--Για τη νεότερη περίοδο, από τη δεκαετία του 1960 και εντεύθεν, είναι προφανές ότι έγιναν και άλλα σημαντικά έργα, όπως η ύδρευση από την περιοχή των Μαλλίων , οι δεκάδες των γεωτρήσεων, στην περιοχή Αστρακών και αλλαχού, ως και πολλά άλλα που είναι εν πολλοίς γνωστά.

--Παρά ταύτα, το πρόβλημα της ύδρευσης της Πόλης, παραμένει ακόμα στην ουσία άλυτο.. Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού, η ανάπτυξη των βορείων ακτών και ο τουρισμός επαυξάνει διαρκώς τις ανάγκες..

--Η εξασφάλιση συνεχούς ροής, που είναι και το τελικά επιθυμητό αποτέλεσμα δεν έχει ακόμα επιτευχθεί.

--Ευχόμεθα…σύντομα ο Αποσελέμης να λύσει το πρόβλημα οριστικά..

--Ιδωμεν!..