Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ

Στη δημιουργία του Δημοτικού Κήπου της πόλης οδήγησε η ανάγκη υπάρξεως ενός ελεύθερου χώρου για ένα

περίπατο και κάποια αναψυχή των στριμωγμένων εντός των τειχών κατοίκων, τα τελευταία χρόνια της τούρκικης κατοχής.

Παλαιότερα αποτελούσε αμμώδη έκταση, συνέχεια του σταδίου.
Ήταν έργο του Ρεούφ Πασά, και επέβλεψε ο ίδιος τη διαμόρφωσή του.
Ο Κήπος είχε σχεδιασθεί το 1870 σε ευρωπαϊκά πρότυπα και ήταν το πρώτο κοινωφελές έργο της πόλης των Χανίων. Ο Κήπος σε επίπεδο ψηλότερο του γύρω χώρου με θαυμάσιο ορίζοντα, φυτεύτηκε κυρίως με αειθαλή δέντρα, ενώ κάτω από την πυκνή σκιά τους καλλιεργήθηκαν ποικίλα λουλούδια.

Οι δρόμοι του κήπου, χαραγμένοι σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά κηποτεχνικά πρότυπα και στρωμμένοι με χονδρή άμμο, σε πολλά σημεία σκεπάζονταν με κληματίδες.
Μέσα στον κήπο τοποθετήθηκαν δύο αγάλματα και ένας "Ερμής" που προέρχεται από την αρχαία Κυδωνία. Ο κήπος αποτελεί τον κυριότερο χώρο ψυχαγωγίας της πόλης, συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των κατοίκων για την προστασία και ανάδειξη του.
Εκεί άλλωστε πραγματοποιήθηκε το 1900 η Α΄Διεθνής ΄Εκθεση των Χανίων με 701 εκθέτες από την Κρήτη, την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο κτήριο στο κέντρο του Κήπου λειτούργησε η Κρητική Βουλή, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως θέατρο.

Σε παλιά εφημερίδα αναφέρεται:

"Εις την εποχήν της ευρωπαϊκής κατοχής, αυτός ο κήπος ήτο το εντευκτήριον των ευρωπαϊκών αξιωματικών και το κέντρο των γλυκοξύνων συναντήσεων. Επείχεν θέσιν πάρκου και βουλεβάρτου. Επαιζεν εκεί τακτικά η μπάντα της Χωροφυλακής και η μουσική των ευρωπαϊκών στρατευμάτων. Τώρα αι παλαιαί εκείναι δόξαι επέρασαν και εις τον κήπον συχνάζουν οι ευρωπαϊκώτατοι Χανιώται......Μέσα εις τον Κήπον, πολύ καλά περιποιημένον και δενδρόφυτον, με μίαν θαυμασίαν θέαν προς το βάθος, είναι το κτίριον της Βουλής. Αλλοτε ήτο θέατρον, αλλ'' όταν το πρωτοείδα μου εφάνη ότι ήτο παρεκκλήσι.

Ταπεινόν, μονώροφον, σκοτεινό και κάθε άλλο παρά επιβάλλον, το Κρητικόν Κοινοβούλιον, μου έκαμε την εντύπωσιν μιας Κρήτης βασανισμένης, ταπεινωμένης και πτωχής, η οποία δεν είχε τα μέσα να στεγάση καλλίτερον τους λαϊκούς της αντιπροσώπους. Και όμως αυτό το σαθρόν και πενιχρόν κτίριον με τα μαυρισμένα κεραμίδια και τους ασβεστοχρισμένους τοίχους, υπήρξεν ο τελευταίος σταθμός των ευλογημένων Κρητικών αγώνων. Και ενόμισα πως ευρισκόμην εις το Αγιον Βήμα εκκλησίας, την στιγμήν που εμβήκα στην σκοτεινή του αίθουσα, που είχε δια μόνον της φως δύο - τρία χαμηλά παράθυρα και μόνο στολίδι της μίαν κυανόλευκον σημαίαν........"

Το κτήριο αυτό λειτούργησε και ως καφενείο, ενώ το 1905 οι ενοικιαστές του Κ. Μανωλικάκης και Δ. Σαββάκης έφεραν και λειτούργησαν τον πρώτο κινηματογράφο. Τον χειμώνα του 1918 αναθέτει ο Δήμος στο γεωπόνο και δενδροκόμο του Αγροκηπίου Κων/νο Σπάη την ανακαίνιση του Κήπου. Τότε κόβονται και ξεριζώνονται τα άσχημα και κακογερασμένα δέντρα και φυτεύονται νέα με ωραία φυλλωσιά και λεπτό άρωμα, κυρίως νερατζιές, δάφνες του Απόλλωνα, ιαπωνικές σπηλιές και δέντρα "Πουλιενέζι" με την κατάλευκη άνθηση.

Τα παλαιά σχήματα των παρτεριών καταργούνται και στη θέση τους διαγράφονται τα νέα σχήματα με τα λεβαντίνια. Το παρτέρι στην είσοδο εμπρός και δεξιά διαμορφώνεται σε πεταλούδα που κάθεται πάνω σε λουλούδι, και το μεγάλο κεντρικό παρτέρι σε σχήμα αρχαϊκού αμφορέα.

Ένας λαβύρινθος με μια μόνο είσοδο διαμορφώνεται στο δυτικό τμήμα του Κήπου, για περιπλάνηση ανάμεσα σε σκιερά δρομάκια, κάτω από περιτριγυρισμένες από φύλλα και λουλούδια καλύβες και ανάπαυση σε ένα από τα πολλά προβλεπόμενα παγκάκια, σοφά και ξεχωριστά τοποθετημένα, έτσι που το ένα να μη φαίνεται από το άλλο. Προβλέπεται η κατασκευή μικρών λιμνών για τα παιδιά, από τις οποίες δύο ενώνονται με γέφυρα κτισμένη με βραχάκια από τη θάλασσα.
Το 1928, ένα μικρό μέρος από τα φυτά που στέλνονται από την Αθήνα για να φυτευτούν στο σπίτι του Ελευθερίου Βενιζέλου, φυτεύονται στον Κήπο.