ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ή ΚΡΟΝΙΟΝ

Το Σπήλαιο της Τράπεζας ή αλλιώς Κρόνιο βρίσκεται κοντά στο χωριό Τζερμιάδων του Νομού Λασιθίου. Μια μικρή παράκαμψη από τον περιφερειακό δρόμο του χωριού σε οδηγεί σε ένα πλάτωμα, όπου η είσοδος του σπηλαίου με δυσκολία διακρίνεται ανάμεσα στις πτυχές των βράχων.

Το σπήλαιο χρησίμευσε, όπως συνέβαινε και με τα περισσότερα σπήλαια, ως ανθρώπινη κατοικία κι αργότερα εξυπηρέτησε ταφικές ανάγκες. Πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν ότι είχε αναπτυχθεί μια σχέση με τις χώρες της Εγγύς Ανατολής και ειδικότερα με την Αίγυπτο.

Ανηφορίζω το γραφικό μονοπάτι ανάμεσα στους σκιερούς γέρικους πρίνους, «ανάμεσα σε φεγγερά περάσματα και δροσερούς λειμώνες», καθώς το στενό μονοπάτι στρίβει ανάμεσα στους βράχους, πριν σου προσφέρει ως δώρο - έκπληξη το πλάτωμα της εισόδου του σπηλαίου. Ακόμα κι όταν φτάσουμε πολύ κοντά, ανάμεσα στα βράχια, η είσοδος του σπηλαίου είναι δυσδιάκριτη, αν δε βρεθείς στην κατάλληλη θέση.

Ανεβαίνω με προσοχή το μικρό ύψωμα που εμποδίζει την πρόσβασή μας στο σκοτεινό κόσμο, λες και κάποια δύναμη θέλει να εντείνει την προσμονή περισσότερο, για να μεγεθύνει την απόλαυση του κρυμμένου χώρου. Αφού προχωρήσουμε μέσα από ένα στενό διάδρομο με πρασινωπές πλευρές, καθώς το φως επιτρέπει την ανάπτυξη ζωής, οδηγούμαστε σ΄ ένα μικρό άνοιγμα. Ο χώρος του σπηλαίου μας υποδέχεται προσφέροντάς μας ταυτόχρονα την απογοήτευση. Ακρωτηριασμένοι σταλαχτίτες και σταλαγμίτες. Ένας ακρωτηριασμένος σταλαγμίτης μετρά το βάρος του χρόνου και το πέρασμά του από την πλάτη του και την παρουσία του ανθρώπου. Λεηλατημένα σπήλαια… Λεηλατημένη η ζωή τους από τον άνθρωπο ή το χρόνο …

Ένας ευμεγέθης σταλαγμίτης στη μέση περίπου του σπηλαίου αφήνει δυο στενά ανοίγματα στα πλαϊνά του. Μικρές κόγχες με κολονάκια ξεπροβάλλουν στα πλάγια του σπηλαίου. Ρυτιδωμένα τα τοιχώματα του σπηλαίου συνιστούν έργο τέχνης. Δεξιά στο πρώτο πλάτωμα μια κοιλότητα οδηγεί σε μια νέα αίθουσα με χαμηλή οροφή. Στη μια πλευρά της ο σταλαγμίτης στη φυσική του μορφή ή διαμορφωμένος κατάλληλα θυμίζει αναπαυτική πολυθρόνα. Να χρησιμοποιήθηκε κάποτε ως κάθισμα ενός εξέχοντος προσώπου;

Τουρίστες ξεναγούνται στο εσωτερικό του σπηλαίου, περνώντας μέσα από τα στενά περάσματα, ανιχνεύοντας το μυστηριώδη κόσμο του σπηλαίου… Ο σύγχρονος άνθρωπος του ολόφωτου 24ωρου ως μύωψ ψηλαφεί τα σκοτάδια του άγνωστου. Μήπως το ίδιο δε συμβαίνει και με τα σκοτάδια της ζωής; Με οδηγό τη φαντασία μπορείς να δεις…;

Κατά την έξοδο στο φως η πανοραμική θέα στο λασιθιώτικο κάμπο έρχεται να σε ανταμείψει γενναιόδωρα για αυτό που στερήθηκες τόση ώρα στο σκοτάδι.

Τραβώντας μια νοητή γραμμή από την είσοδο του σπηλαίου προσπαθώ να εντοπίσω στην απέναντι πλευρά του Οροπεδίου το «Δικταίον Άνδρον», όπου μεταφέρθηκε τελικά η λατρεία.

Καθισμένη στο ξύλινο παγκάκι που πρόσφατα τοποθετήθηκε κάτω από τον πανύψηλο σκιερό πρίνο, εκεί που τελειώνουν τα σκαλοπάτια της ανηφορικής διαδρομής, αρκετά ψηλά από το χωριό, χωρίς όμως να χάνω την οπτική επαφή, προσπαθώ να απομονώσω τους ήχους της μηχανικής ζωής μας. Από το σημείο αυτό έχω τη δυνατότητα να βλέπω το μεγαλύτερο μέρος του εύφορου λασηθιώτικου κάμπου που ετοιμάζεται να δρασκελίσει το πρώτο βήμα του κύκλου της ζωής.

Εστιάζω την προσοχή μου στους ήχους των φυσικών όντων: στο κελάηδημα των πουλιών, στον ήχο που κάνει το φύλλο αφήνοντας το δέντρο, στους χυμούς που τριζοβολούν μέσα στους φυτικούς ιστούς και που βιάζονται να κάνουν γνωστή την παρουσία τους στο φως. Τα ανθοπέταλα κάνουν έναν εκκωφαντικό θόρυβο στην ησυχία, αν τύχει και οι άνθρωποι σταματήσουν για λίγο τις οχληρές πολύβουες δραστηριότητές τους. Αν η πνοή του ανέμου ζωηρέψει, ακούγονται σαν ανθισμένη βροχή, καθώς αφήνονται στο χώμα, το οποίο συνεχίζουν να ομορφαίνουν, έχοντας εκτελέσει το μικρό τους χρέος, παραδίδοντας τη σκυτάλη στο εσώτερο τμήμα του άνθους, στον κάλυκα, να συντηρήσει και να παραδώσει τον καρπό, αυτόν που εγγυάται τη διαιώνιση της ζωής. Ανεπαισθήτως τα νέα φύλλα εναλλάσσονται με τα παλιά στα αιωνόβια αειθαλή δέντρα. Δεν υπάρχουν κενά στον κύκλο τη ζωής. Τα φυλλοβόλα είναι εκείνα που με τις έντονες αλλαγές τους προκαλούν το δέος και το θαυμασμό.

Τα γιγάντια βράχια γύρω και πάνω από την είσοδο του σπηλαίου έχουν υποστεί τη διάβρωση της βροχής των αιώνων. Σιωπηλά κι αδιαμαρτύρητα γυαλίζουν στον ήλιο ή στη βροχή, σκοτεινιάζουν στη συννεφιά και στη νύχτα. Δέχονται αδύναμα ν’ αντιδράσουν στις βίαιες επιθέσεις του ανθρώπου και συνεχίζουν με το υπόλοιπο τους να μεταφέρουν τη γνώση τους σ’ ένα νέο χώρο. Μόνο μια δυνατή εσωτερική δύναμη της γης, ένας σεισμός, μπορεί να τα μετακινήσει από τη θέση τους. Με τα αόρατα μάτια τους είδαν τις γενιές των ανθρώπων να περνούν και να χάνονται για να τις διαδεχτούν οι επόμενες.

Στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα της λασιθιώτικης γης κορυφές που ανέβαιναν οι μινωίτες να ευχαριστήσουν, να δοξάσουν, να εμβαπτιστούν σε νέες δυνάμεις, κι ολόγυρα στις πλαγιές τρύπες και εσοχές τα σπήλαια, όπου καταδύονταν μετά την ανάβαση προετοιμαζόμενοι άραγε για το σκοτεινό μακρινό τους ταξίδι; Φαλλικές προσομοιώσεις, προθήκες για τις προσφορές των πιστών. Τελετές ζωής ή τελετουργίες θανάτου; Ποιος θα το ξεκαθαρίσει;

To φως και το σκοτάδι, το ύψος και το βάθος, το μέσα και το έξω, το φανερό και το κρυφό, το ορατό και το αόρατο, το γνωστό και το άγνωστο το προσιτό και το απρόσιτο: οι μεγάλες αντιθέσεις. Τα μάτια, όταν συνηθίζουν το σκοτάδι, βλέπουν περισσότερα. Να ισχύει το ίδιο και με τα μάτια της ψυχής; Όταν πια βγεις έξω, το φως είναι πιο λαμπερό. Η επιστροφή από το θάνατο στη ζωή. Η ανακούφιση και η ασφάλεια του γνωστού.

Προσπαθώ να μεταφερθώ στο χρόνο κάνοντας μια γρήγορη διαδρομή. Οι αργές ανεπαίσθητες αλλαγές του χρόνου φαίνονται στο εσωτερικό του σπηλαίου, στους σταλαχτίτες, οι πιο γρήγορες στη γη, στις καλλιέργειες. Σήμερα οι άνθρωποι στη θέση του ταύρου έχουν μηχανικούς ίππους που αποδίδουν με μια ξενόφερτη λέξη. Αίτιο – αποτέλεσμα. Ορθολογισμός. Κανένα μυστήριο πια. Η γνώση των επιστημονικών νόμων οδηγεί τον άνθρωπο στην αλαζονεία της εντύπωσης ότι η γνώση αυτή επεκτείνεται και δεν έχει όρια. Ο άνθρωπος δε θεωρεί τον εαυτό του μύωπα που ψηλαφεί τα σκοτάδια του αθέατου. Έτσι νομίζοντας τα κάνει όλα φανερά, αποκαλύπτοντας τα μυστικά , χάθηκε το μυστήριο και η ομορφιά του, το συναίσθημα της ανασφάλειας, της αμφιταλάντευσης στο θεατό και στο αθέατο, το δυνατόν και το αδύνατον. Το πρέπον και το δέον έγινε μπορετό, εφόσον είναι βουλόμενον.

Μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια ένας κάτοικος της ίδιας γης πάτησε στις ίδιες πέτρες με σας και προσπαθεί να σκεφτεί τις ελπίδες και τους φόβους σας. Μετά από μερικές ακόμα χιλιάδες χρόνια κάποιος άλλος θα αναρωτιέται και για σας και για μένα. Μόνο που εγώ θα είμαι απλώς ένας περαστικός που δεν άφησε τα σημάδια του, που δε χάραξε δρόμους, που δεν έκανε τον πλανήτη να θαυμάσει και να ζηλέψει τη ζωή σας, αν είναι σωστές οι υποθέσεις που κάνουμε για σας.