Ανατολικά των Βρυσών, στον ανισόπεδο κόμβο ακριβώς της εθνικής με την παρακαμπτήριο, εκεί όπου γύρω υπάρχουν οι στοές του λιγνιτωρυχείου
(λειτουργούσε μέχρι το 1960) και η περιοχή είναι γεμάτη από Μινωικά αλλά και Ρωμαϊκά όστρακα, βρίσκεται η Ελληνι(στι)κή Καμάρα, γέφυρα Ελληνορωμαϊκών χρόνων (300 π.Χ. ως 300 μ.Χ. χοντρικά).
Η καμάρα ήταν αρχικά κτισμένη με δόμους (ογκόλιθους) χωρίς συνδετική λάσπη, όμως μετά την κατακρήμνιση της, ξαναχτίστηκε με συνδετική ύλη (ασβεστοκονίαμα). Λατομείο για την εξασφάλιση των ογκόλιθων είναι ακριβώς δυτικά της γέφυρας η κοίτη του ποταμού όπου φαίνονται ακόμη οι αναβαθμοί των λατόμων.
Η καμάρα ήταν αρχικά κτισμένη με δόμους (ογκόλιθους) χωρίς συνδετική λάσπη, όμως μετά την κατακρήμνιση της, ξαναχτίστηκε με συνδετική ύλη (ασβεστοκονίαμα). Λατομείο για την εξασφάλιση των ογκόλιθων είναι ακριβώς δυτικά της γέφυρας η κοίτη του ποταμού όπου φαίνονται ακόμη οι αναβαθμοί των λατόμων.
Το ψηλότερο σημείο του τόξου απέχει από την κοίτη του ποταμού 8,40 μ. κι έχει μέγιστο άνοιγμα τόξου 11,10 μ., ενώ ο τοίχος έχει πάχος 4,8 μ.
Στις αρχές του αιώνα μας, στα 1918, τη γέφυρα περιγράφει ο περιηγητής Δέφνερ που διασώζει κι ένα τραγούδι της από το Μπρόσνερο.
Η γέφυρα θεωρείται από τις παλιότερες της Κρήτης κι έζευγνε μέρος της βόρειας αρτηρίας της Κρήτης γνωστή μετέπειτα στη βενετοκρατία σαν βασιλική στράτα (1645 - 1669 μ.Χ.).
Κοντά της υπάρχουν οι πόλεις Αμφίμαλον (από Βενού Κεφαλά ως και ξενοδοχείο “Φερενίκη”. Η αρχαία Γεωργιούπολη.
Μια παρένθεση εδώ. Αμφιμάλιον κατά το Δέφνερ σημαίνει το μέρος που έχει γύρω τριγύρω κάμπους αμφί- (=από τις δυο μεριές) και -μαλ- που σημαίνει πεδινός π.χ. Ομαλός, Μάλεμε, Μάλια, μάμαλο, αντιμάμαλο κ.λ.π. Παρεμπιπτόντως, Αμφίμαλλον με δύο “λ” σημαίνει το υφαντό που έχει δύο “καλές μεριές” στην καθομιλουμένη το “δέξιμο” (ξέφυλλο - δωδεκάφυλλο).
Εκτός από το Αμφιμάλιον στην περιοχή υπάρχει και ο αρχαίος οικισμός Φίλιππος (πιθανώς των αμέσως μετά το Μεγαλέξανδρο, χρόνων), στη θέση “Ψηφωτά” ως Αλίκαμπο. Τον ποταμό τώρα αυτό γνωστό σαν Αμφιμαλιακό ποταμό αλλά και καμάρα από βενετσιάνικους χάρτες ή και Γκαργκαδόρο από την προφορική παράδοση (πληροφορία Μιχ. Μαρινάκη Καλαμίτσι Αμυγδάλι), συναντάμε σαν Βαμμένο - Βαφέ ποταμό στο χρυσόβουλο των Κομνηνών (Αλεξίου του Α’ 1082 μ.Χ.) ως δυτικό όριο του φέουδου των Γαβαλάδων (ανατολικό ο ποταμός του Πέτρου).
Στην περιοχή μεταξύ Βρυσών - Εμπροσνέρου και χωριού Βαφέ σήμερα τον γνωρίζουμε σαν Μπούτακα εκ του εν-βαίνω > εμπαίνω > μπαίνω. Ποταμός δηλαδή που μπορεί να μπει κανείς μέσα να βουτήξει. Θρύλοι που συνδέονται με την Ελληνική Καμάρα είναι πολλοί και στην περιοχή όπως ξανάπαμε βρίσκονται όστρακα (βήσαλα) Μινωικών χρόνων αλλά και πλίνθοι Ρωμαϊκών χρόνων πιθανώς κιβωτιόσχημων τάφων.
Κατά ένα θρύλο (αφήγηση Κυρ. Παινεσάκη, Βαφές), το κλειδί της καμάρας έχει τοποθετήσει ένας άντρας μόνος του ο “Έλληνας Μάρκος”. Σε εποχές επίσης παλιότερες που δεν υπήρχε υπεράντληση υδάτων και στην “Καμάρα” παρέμενε κόλυμπος, υπήρχαν θρύλοι ότι το βράδυ της πρωτοχρονιάς, άνοιγαν τα νερά κι έβγαιναν νεράιδες από υπόγεια κρυστάλλινα παλάτια. Οι θρύλοι αυτοί εξαφανίστηκαν στις μέρες μας μαζί με τα νερά.
Στην ευρύτερη περιοχή επίσης αναφέρεται ο θρύλος της χρυσής γουρούνας με τα δώδεκα χρυσά γουρουνάκια (Λύκαινας γα λα το τροφού σας;) που κι αλλού στην Κρήτη απαντά καθώς κι ο θρύλος της “Λιθωμένης αρκούδας” στον παρακείμενο Άγιο Αντώνη. Στην Αγία Παρασκευή επίσης έχουν βρεθεί δακτυλίδια (αργυρά ή μολυβένια) καθώς και κλειδαριές σπιτιών σε τάφους, σημείο ότι ο νεκρός είναι ο τελευταίος αποθανών από αδερφοσύνη ολόκληρη “κι έκλεινε το σπίτι” (πληροφορία Αγγελάκη Ηλία, Βρύσες).
Εκτός από το τραγούδι που αναφέραμε ήδη και διασώζει ο Δεφνερ το 1918 στο Μπρόσνερο κι εκείνο που αναφέρει ο Αντώνης Γιανναράκης από τους Λάκκους (Κάτω στο Μαύρο Ποταμό…). Τραγούδι διέσωσε κι ο Παπαγρηγοράκης στη συλλογή του“Πέρα στη μπάντα τω Χανιώ” και που τα επαναδημοσιεύει ο Αποστολάκης στην πρόσφατη συλλογή του “Ριζίτικα της Κρήτης” (εκδόσεις Γνώση).
Τραγούδι επίσης για την Ελληνική Καμάρα διασώθηκε στο χωριό “Χαμιντιέ” της Συρίας από την τουρκοκρήτισσα Γιασεμώ Μαρκάκη "Στην πέρα μπάντα τω Χανιώ, στην πόδε του Ρεθύμνους".
Τελευταία, η αρχαιολογική υπηρεσία, άρχισε εργασίες αποκατάστασης του μνημείου που θα πρέπει να αποκατασταθεί και να δια μορφωθεί ο χώρος σε πάρκο αναψυχής.
Τελευταία, η αρχαιολογική υπηρεσία, άρχισε εργασίες αποκατάστασης του μνημείου που θα πρέπει να αποκατασταθεί και να δια μορφωθεί ο χώρος σε πάρκο αναψυχής.
Κάτω στο μαύρον ποταμό καμάρα θεμελιώνουν,
καμάρα θε να χτίσουνε μην πνίγουντ’ οι διαβάτες.
Κι έναν πουλάκι κελαηδεί, φωνιάζει, Δε σωπαίνει:
«Επά καμάρα μη σταθεί, καμάρα μη στεριώσει,
5 όξω να χτίσουν άθρωπο στον πόδα τση καμάρας.
Μήτε στραβό μήτε κουτσό μήτε και δρομολάτη,
παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα».
«Άκουσε, πρωτομάστορα, τι το πουλί σου λέει».
Παίρνει τον παραπόνεση στο σπίτι του και πάει,
10 ρωτά τον η γυναίκα του, η γι όμορφη σγουρήν του:
«Είντά χεις, πρωτομάστορα, και κάθεσαι και κλαίεις;».
«Το δαχτυλίδι μου ‘πεσε στον πόδα τση καμάρας».
«Σώπασε, πρωτομάστορα, μα ‘γω θα σου το βγάλω».
Βάνει αρχή στολίζεται απ’ το ταχύ ως το βράδυ
15 κι απού το βράδ’ ως το ταχύ, ως τ’ άλλο μεσημέρι.
Βάνει τον ήλιο κούτελο και το φεγγάρι αστήθι
και του κοράκου το φτερό βάνει καμαροφρύδι,
την άμμο την αμέτρητη βάνει μαργαριτάρια,
τα χοχλαδάκια του γιαλού τσικίνια στον λεμόν τση.
20 Και παίρνουν την οι βάγιες τση κι εις την καμάρα φτάνει.
«Καλώς τα κάνετ’ , άρχοντες, και εσείς ούλ’ οι μαστόροι».
«Καλώς τηνε τη ρήγισσα, την πενταπλουμισμένη».
Και ψηλαναμπουκώνεται, μπαίνει εις την καμάρα.
Ο γείς τση χτύπα με πηλό κι άλλος με το χαλίκι,
25 κι ο σκύλος πρωτομάστορας με το βαρύ μυστρίν του.
«Αφήστε με να σάσε πώ δυο λόγια η καημένη:
Τρείς αδερφάδες ήμεστα, κι οι τρείς κακογραμμένες.
Η μιά επήγε από σπαθί κι η γι άλλη από πηγάδι,
κι εγώ το κακορίζικο στόν πόδα τση καμάρας.
30 Πάρε συ, πέρδικα, πλουμί, κι εσύ, αηδόνι, διώμα,
κι εσύ το ξενικόσταρο πάρε τα τά μαλλιά μου
νά μήν τά πάρει θηλυκό κι έχει τα βάσανά μου».
http://dim-vryson.chan.sch.gr/
