<ΑΝ ΚΟΨΕΙΣ ΤΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΘΑ ΚΑΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ>

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

«Σε ένα σύστημα που το αξιακό πρόταγμα δεν είναι ο άνθρωπος που θυσιάζεται, δεν είναι ο ήρωας που αυταπαρνιέται, δεν είναι αυτός που κάνει την ιερή τρέλα ή διακατέχεται από την ιερή μανία, αλλά καλός είναι ο πετυχημένος, ο δημοφιλής, ο πλούσιος, δεν έχει λόγο να επανασταστήσει κανένας», λέει ο Δημ. Αποστολάκης

«Γκουαντάναμο, ξεπουλήματα, εμποροκρατία! Το δίκαιο στην Ελλάδα μετατοπίστηκε από τους πολίτες στις αγορές και έγινε αγοραίο. Είναι εξωφρενικά πράγματα! Κλείνουν τη Βουλή. Μα ποια Βουλή;», αναρωτιέται ο Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης, που αισιοδοξεί ότι ζούμε παγκοσμίως την εποχή του μεγάλου ξεκαθαρίσματος, καθώς τη Δευτέρα τολμά να παρουσιάσει ολόκληρο τον «Ερωτόκριτο» και τους 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους του έπους της κρητικής λογοτεχνίας, μέσα από μια ακραία σωματική φόρμα, που εμπεριέχει και ακροβατικά. Γιατί με τους Χαΐνηδες και τον Ψαραντώνη στην παράσταση-πρόταση του Ηρωδείου συμπράττει η ομάδα «Κι όμΩς κινείται».

Τη στιγμή που το κασετοφωνάκι ξεκινά να γράφει τη συνομιλία μας, ακούγεται το κλάμα ενός παιδιού. «Και το κλάμα των παιδιών είναι τραγούδι», σχολιάζει ο Δημ. Αποστολάκης. «Τα σημερινά παιδιά είναι καταδικασμένα να γίνουν πολυπολιτισμικοί φορείς και να αμφισβητήσουν τα δόγματα και τις ακαμψίες τις δικές μας. Είναι ο μόνος τρόπος επιβίωσης. Εννοείται ότι ο άνθρωπος πρέπει να πάει σε μια εποπτική θεώρηση του όλου. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς απαιτεί μια άλλη στάση ζωής».

: «Καταλυτική» χαρακτηρίζει ο Χαΐνης τη συνεισφορά του Ψαραντώνη στην παράσταση, «ενός μύστη που κάνει τις παραστάσεις τελετουργία»- Σε ένα τέτοιο «σκληρό» πλαίσιο, ο «Ερωτόκριτος» τι μπορεί να πει στο σημερινό κοινό;

«Κάθε έργο τέχνης στην ουσία είναι μια ανατρεπτική πράξη, μια πράξη που καταφέρεται στην ηθική των πολλών και αφού καταφέρεται στην ηθική των πολλών καταφέρεται και εναντίον της αισθητικής και της ηθικής των πολλών. Είναι νομοτελειακό αυτό. Ο "Ερωτόκριτος" δεν είναι ένα έργο μονοσήμαντο. Κάθε έργο τέχνης προσλαμβάνει τις ερμηνείες που του δίνουμε εμείς στην πορεία του χρόνου. Οπως ακριβώς ένα έργο τέχνης επηρεάζει εμάς, έτσι κι εμείς με τις ερμηνείες μας αλλάζουμε το έργο τέχνης. Και ο "Ερωτόκριτος" του Κορνάρου έχει πάρα πολλές αναγνώσεις, όπως και κάθε άλλο έπος στην παγκόσμια λογοτεχνία».

- Ποιες αναγνώσεις προτάσσετε στη δική σας «ανάγνωση»;

«Μπορεί να δει κανείς ακόμα και από τον πρώτο στίχο "Του Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν, και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηγαίνουν" την αντίληψη των αρχαίων κοινωνιών για την κυκλικότητα του χρόνου. Μπορεί, για παράδειγμα, να δει κανείς στο έργο το νέο ανθρωπολογικό τύπο που εγκυμονεί ο Μεσαίωνας και αναδύεται στην Αναγέννηση, και ο οποίος θέλει να καθορίσει το πεπρωμένο του, και για πρώτη φορά έχει επίγνωση της ατομικής του συνείδησης. Μπορεί επίσης κανείς να αναγνωρίσει το ιπποτικό πρότυπο που αντλούμε από τους Αραβες, αντεξουσιαστικά προτάγματα, το νεοπλατωνισμό, τη σύνδεση προς την αρχαία τραγωδία και τη διαλεκτική των προσωκρατικών που καθορίζει τη σημερινή κατάσταση πλανητικά».

- Ποια έχετε διαγνώσει ότι είναι η σχέση του σύγχρονου Ελληνα και του σύγχρονου Κρητικού με την έμμετρη μυθιστορία του 17ου αιώνα;

«Οπως αντιλαμβάνεστε, η σύνδεση ενός ανθρώπου με ένα παγκόσμιο έργο τέχνης πρέπει να είναι αυταπόδεικτα συνεξελικτική, όπως για παράδειγμα με την ταινία "Ραν" του Κουροσάβα, με το "Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν", το "Επος του Γκιλγκαμές" ή με το "Κατά Ματθαίον" του Παζολίνι. Ο σύγχρονος Κρητικός και ο σύγχρονος Ελληνας φυσικά έχουν αμυδρή σχέση μαζί τους».

- Τι έφταιξε;

Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα, όπως τους απεικόνισε ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ το 1933«Το ότι οι πληθυσμοί είναι υποχείρια στις ορέξεις της βιομηχανίας της κουλτούρας. Θεμελίωσαν στο φαντασιακό μας την ιδέα του μέσου ανθρώπου».

- Τι πρεσβεύει ο μέσος άνθρωπος;

«Ο μέσος άνθρωπος είναι αυτός που απείχε από το ηρωικό πρότυπο που υπάρχει σε όλα τα είδη τέχνης, τον άνθρωπο, δηλαδή, που αντιβαίνει στη μοίρα του, τον άνθρωπο που χορεύει με τη μοίρα του. Αυτό είναι καταπληκτικά παράδοξο γιατί όλη μας η παιδεία, όσα θεωρούμε υψηλά και υπέροχα, είναι πράξεις αμφισβήτησης, είναι πράξεις διαφορετικότητας, είναι πράξεις οικουμενικής αναπνοής. Κι ενώ μαθαίνουμε τέτοια πρότυπα, από την άλλη, υποτασσόμαστε στη νοοτροπία του μέσου ανθρώπου που συντρίβεται κάτω από την ανελέητη μοίρα του, την ομοιομορφία της μάζας, τη διάβρωση της κατανάλωσης, το ναρκωτικό που λέγεται διασκέδαση.

»Ο "Ερωτόκριτος" στην Κρήτη έπαιξε το ρόλο που έπαιξαν στην εποχή τους τα ομηρικά έπη, αναφορικά με τα γλωσσικά και τα αξιακά προτάγματα της αρχαίας Ελλάδα. Στην Κρήτη το τραγουδούσαν ή το αφηγούνταν σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής».

- Μέχρι πότε αυτό;

«Μέχρι την εκβιομηχάνιση της γεωργικής εργασίας, οπότε ο ήχος της μηχανής κάλυψε το τραγούδι και τα πειράγματα. Και μέχρι την εισβολή της οθόνης. Η κοινή γνώμη, ξέρετε, δεν χρειάζεται τον "Ερωτόκριτο" ούτε το "Ραν" του Κουροσάβα. Το έλεγε και ο Νίτσε: η αλήθεια που λέγεται είναι του πλήθους, ενώ η πραγματική αλήθεια είναι των λύκων, που δεν θέλουν λατρεία και ζουν στα δάση».

- Αυτοί είναι οι λόγοι που αντί ο «Ερωτόκριτος» να είναι κοινό κτήμα, κομμάτι της καθημερινότητάς μας, είναι τα τραγούδια της Πέγκυς Ζήνα;

«Το πρώτο πράγμα που βρίσκεται στη βάση του προβλήματος είναι η διάχυση του κεφαλαίου - και δεν εννοώ μόνο του οικονομικού. Γιατί το κυριότερο είναι η διάχυση του πολιτισμικού κεφαλαίου. Δηλαδή, υπάρχουν πράγματα στη ζωή μας που δεν μπορεί να αποτιμηθούν οικονομικά. Κι αυτά είναι τα κυριότερα. Κι από αυτά το κυριότερο είναι η παιδεία. Η παιδεία δεν είναι ούτε ιδρυματική μόνο ούτε υπόθεση μόνο ενός κράτους, αλλά μιας κοινωνίας. Πώς προετοιμάζει το όραμα μιας κοινωνίας για το μέλλον. Η έλλειψη παιδείας οδηγεί σε εκφυλισμό τον άνθρωπο, την ψυχαγωγία σε διασκέδαση, τον πολίτη σε καταναλωτή, τη δημοκρατία σε αυτό που λέει ο Καστοριάδης "φιλελεύθερη ολιγαρχία". Αρα λοιπόν και με τα προτάγματα του νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού συστήματος, καλός καταναλωτής είναι ο μοναχικός καταναλωτής. Η ομοιομορφία όμως του προϊόντος θα ίσχυε μόνο αν υπήρχαν ομοιόμορφοι καταναλωτές. Τα προϊόντα είναι αντίτυπα, ενώ τα δημιουργήματα μοναδικότητες. Περιγράφω μια εγγενή αντίφαση του καπιταλισμού, η οποία οδηγεί και στην κατάρρευσή του».

- Η ανάγνωσή σας είναι μια νέα πρόταση επικοινωνίας του εμβληματικού κειμένου με το σύγχρονο κοινό; Τα ακροβατικά είναι σίγουρα πρόκληση.

«Και με τον Ψαραντώνη και με την ομάδα "Κι όμΩς κινείται" έχουμε πολύχρονη σχέση. Στον "Ερωτόκριτο" θα δείτε τους καρπούς αυτής της πολύχρονης ανταλλαγής. Η κολεκτίβα χορού και ακροβασίας μάς δίνει τη σωματικότητα του ανθρώπου του μέλλοντος. Γιατί δεν πρέπει μόνο να σκέφτεται αλλά και να δρα ο άνθρωπος. Καταλυτική είναι η συνεισφορά του Ψαραντώνη, ενός μύστη που κάνει τις παραστάσεις τελετουργία. Είχαμε τη χαρά πριν από ένα μήνα να συνεργαστούμε μαζί του στην ηχογράφηση των καλύτερων ερμηνειών του με τραγούδια του Μποντλέρ, του Ρίλκε, του Μπόρχες, του Λόρκα. Συμπράττουμε οι Χαΐνηδες με τους Mode Plagal».

- Εχουμε ατομική ευθύνη για όσα μάς συμβαίνουν;

«Φυσικά και έχουμε ατομική ευθύνη, αυτήν που αναλογεί σε κάθε κεφάλαιο που διαθέτει καθένας μας. Ως προς το πολιτισμικό κεφάλαιο, οι πνευματικοί άνθρωποι και οι επονομαζόμενοι καλλιτέχνες έχουν μεγαλύτερη ευθύνη. Γιατί αυτό που θέλουμε είναι μια κοινωνία βασισμένη στην ιδιαιτερότητα του κάθε ανθρώπου και όχι στην ομοιομορφία της παιδείας που ετοιμάζει ανθρώπους της αγοράς ή οποιουδήποτε θρησκευτικού ή κοσμικού συστήματος».

- Η δική σας παρέμβαση, μέσα από το δημόσιο λόγο και το έργο σας, είναι αρκετή;

«Δεν γνωρίζω αν αυτό που κάνω είναι αρκετό. Ενα πράγμα όμως που με κάνει να χαίρομαι είναι ότι αυτά που συμβαίνουν στη χώρα τα είχα καταγγείλει μέσα από τα τραγούδια και μέσα από τις συνεντεύξεις μου από τη δεκαετία του '90. Αυτό που επίσης με χαροποιεί είναι ότι οι Χαΐνηδες εδώ και 25 χρόνια έχουν ισότητα αμοιβών. Είμαι περήφανος που δεν έχουμε συνδιαλλαχτεί με καμιά εξουσία όπως και για το ότι έχω ένα ζευγάρι μόνο κρητικά στιβάνια και κανένα άλλο. Είμαι χαρούμενος που έχω δηλώσει ότι δεν θέλω καμία ασφάλεια, καμία σύνταξη από κανένα κράτος, και ας πάρει ο άνεμος τις σάρκες μου. Αυτή είναι η θέση μου. Δεν ξέρω πόσο θα αντέξω. Αλλωστε δεν ζω στην Ελλάδα αλλά σε έναν ονειρόκοσμο όπου μπορεί και να έρθει το τέρας, ο Μαρκούζε, ο Νίτσε, ο Χάιντεγκερ, ο Μπουνιουέλ, ο Ταρκόφκσι ή ο Μπαχ...»

- Αυτή η «ανώτερη» στάση που απαλλάσσει το κράτος από βασικές ευθύνες του δεν είναι πολύ βολική για την εξουσία; Σκεφτείτε όλοι να υποστήριζαν το ίδιο!

«Είμαι πολύ πιο εγωιστής απ' όσο φαίνεται. Εγώ θέτω την τέχνη μου στα χέρια ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά δεν πρόκειται να πέσω ποτέ σε κάποια διεκδίκηση. Αυτά που μου κάνουν καλό είναι αυτά που μου χαρίζουν και μου χαρίζονται».

- Μία από τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι το ότι δεν διεκδικεί;

«Κι αυτό θέμα παιδείας είναι. Σε ένα σύστημα που το αξιακό πρόταγμα δεν είναι ο άνθρωπος που θυσιάζεται, δεν είναι ο ήρωας που αυταπαρνιέται, δεν είναι αυτός που κάνει την ιερή τρέλα ή διακατέχεται από την ιερή μανία, αλλά καλός είναι ο πετυχημένος, ο δημοφιλής, ο πλούσιος, καταλαβαίνετε ότι δεν έχει λόγο να επανασταστήσει κανένας».

- Αυτό που ζούμε πολιτικά είναι αυτό που περιέγραφε ο Καστοριάδης ως «φιλελεύθερη ολιγαρχία»;

«Ναι. Δεν θα πάψω ποτέ να πιστεύω αυτό που λέει ο Αριστοτέλης. Οτι μια δημοκρατία είναι αυτό που έχει το αυτόνομο, το αυτοτελές και το αυτόδικο. Για πρώτη φορά η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα οριακό επίπεδο. Το πνευματικό επίπεδο της πλανητικής κοινότητας δεν μπορεί να διαχειριστεί την τεράστια τεχνολογική δύναμη. Τον τελευταίο αιώνα ο άνθρωπος διαχειρίζεται αστρικές δυνάμεις. Καταλαβαίνετε τι συνειδητότητα, τι πνευματικότητα χρειάζεται ο πλανήτης; Για πρώτη φορά ο άνθρωπος διαθέτει τα μέσα για να καταστρέψει το μέρος του περιβάλλοντος που τον τρέφει. Αυτό θα οδηγήσει σε μια βίαιη σύγκρουση. Είναι η εποχή του ξεκαθαρίσματος αυτός ο αιώνας».

- Είναι επομένως ένας μεσαίωνας που κοιτάζει προοπτικά μπροστά σε μια αναγέννηση;

«Βεβαίως. Χρόνια τώρα οι φιλόσοφοι και οι άνθρωποι του πνεύματος είχαν επισημάνει με τον πιο βροντερό τρόπο ότι ο πλανήτης εγκυνονεί ένα νέο άνθρωπο. Είναι μεγάλη εγκυμοσύνη και θα αλλάξει πολλά».

- Ο ρόλος, η δύναμη της μουσικής σε μια εγκυμονούσα παγκόσμια ανισοβαρή συνθήκη ποιος είναι;

«Η μουσική αυτήν τη στιγμή χρησιμοποιείται κατά κόρον από τις υπάρχουσες δομές της εξουσίας για τον κατευνασμό των συνειδήσεων μέσω της διασκέδασης. Δηλαδή, αν κόψεις τη διασκέδαση στους ανθρώπους, την άλλη μέρα θα κάνουν επανάσταση. Η διασκέδαση είναι το μεγάλο ναρκωτικό, ασύγκριτα πιο μεγάλο από την ηρωίνη. Οπότε ο ρόλος της μουσικής, που είναι μια πραγματική τέχνη, με την έννοια της ιεροτελεστίας και της μυσταγωγίας, είναι να αποτελέσει την κιβωτό όπου θα έχει ενσταλαχτεί η ουτοπία που γλίστρησε από τους ναούς των θρησκειών και από τις συνελεύσεις των πολιτικών».

- Το κλείσιμο της Βουλής σάς σόκαρε;

«Προϋπήρξαν ανάλογα κρούσματα, απλώς δεν τα βλέπαμε. Και τώρα υπάρχουν μετανάστες στα συρματοπλέγματα σε συνθήκες Γκουαντάναμο. Τα λευκά κελιά που ετοιμάζουν καταβαραθρώνουν το μεγάλο δώρο στον πολιτισμό που έκανε η Ευρώπη, καταβαραθρώνουν τον άνθρωπο του Διαφωτισμού και της Αναγέννησης. Γκουαντάναμο, ξεπουλήματα, εμποροκρατία. Το δίκαιο μετατοπίστηκε από τους πολίτες στις αγορές, και έγινε αγοραίο. Είναι εξωφρενικά πράγματα !Λέτε η Βουλή. Ποια Βουλή; Δεν το καταλάβατε ότι τη Βουλή την κέρδισε η αγορά; Θεωρώ τους ανθρώπους που μπαίνουν στην πολιτική και λίγο αφελείς. Τι να αλλάξουν στην πολιτική, αν δεν αλλάξουν τα πράγματα στη βάση; Αυτή η κοινωνία θέλει ειδική αναπλαισίωση σύμφωνα με τα προτάγματα της αυτονομίας, της αυτοδιάθεσης, της αυτοθέσπισης και της αυτοοργάνωσης. Χρειάζεται να γίνουνε συλλογικότητες, κοινότητες ανθρώπων».

- Ουτοπία...

«Την κοινωνία που ονειρεύομαι σε όλο τον πλανήτη την εφαρμόζω στο ένα μέτρο χέρι που είναι η δράση μου. Ας εφαρμόζει καθένας αυτό που θα ήθελε για το παιδί του και θα δείτε πως όλα θα ήταν τελείως διαφορετικά. Αλλά φοβόμαστε τη σύγκρουση. Φοβηθήκαμε να συγκρουστούμε με τον γείτονα επί χρόνια που είχε το παιδί του 7,5 ώρες στην τηλεόραση επειδή αυτό τον βόλευε. Ενώ ήταν στην ακτίνα του χεριού μας, είπαμε "τι μας αφορά εμάς;"».

- Σε τι πιστεύετε;

«Ο θεός μου είναι αυτό που ψάχνω, το Ολον».

- Σε τι ελπίζετε;

«Δεν ελπίζω τίποτα. Ούτε και φοβάμαι τίποτα».

ΠΗΓΗ: http://www.enet.gr/