ΟΙ ΧΑΛΗΚΟΥΤΗΔΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
Η λέξη «Χαλικούτης», ακούγεται ελάχιστα, και υποτιμητικά, σε ορισμένες περιοχές της Κρήτης. Το «χαλικούτης» προέρχεται από το αφρικανικό Χαλ Ιλ Κούτι, δηλαδή «Άφησε κάτω το κιβώτιο», φράση συνηθισμένη ανάμεσα στους αφρικανούς αχθοφόρους.
Η πρώτη άφιξη Αφρικανών στην Κρήτη γίνεται το 1669 με την πτώση του Ηρακλείου απ' τους Ενετούς. Τα σκλαβοπάζαρα γνωρίζουν άνθηση. Μαύροι σκλάβοι «εισάγονται» από την κεντρική Αφρική μέσω Καΐρου και λευκοί σκλάβοι από το Βορρά. Η μεγαλόνησος γίνεται σημείο πώλησης σκλάβων -στα Χανιά, επί της οδού Νοέλ, στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο, στο μεϊντάνι, δηλαδή την κεντρική αγορά.
Ενδιάμεσα θα υπάρξουν κι άλλες μεταφορές σκλάβων, όμως η δεύτερη μαζική μεταφορά θα γίνει κατά την περίοδο 1830-40 με την αιγυπτιοκρατία. Απελεύθεροι μαύροι που υπηρετούν στον στρατό του Μεχμέτ Αλή δημιουργούν χωριό έξω από τα τείχη των Χανίων, το Κουμ Καπί . ‘Όμως ανά τακτά χρονικά διαστήματα Αφρικανοί οικονομικοί μετανάστες έρχονται για ένα καλύτερο μέλλον. Τα σκλαβοπάζαρα παραμένουν στην Κρήτη ως την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.
Η δουλειά της εκκένωσης των βόθρων γινόταν νύχτα. Δύο εργάτες περνούσαν ένα μακρύ ξύλο στους ώμους και στη μέση κρεμούσαν ένα μεταλλικό δοχείο, με το οποίο μετέφεραν το περιεχόμενο στη θάλασσα. Μερικές φορές μετέφεραν το περιεχόμενο των βόθρων σε βαρέλια, οπότε γινόταν πανδαιμόνιο στους καλντιριμένιους δρόμους.
Μιλούσαν αραβικά και ήταν Μουσουλμάνοι. Κυκλοφορούσαν ατημέλητοι, ντυμένοι φτωχικά, συχνά ξυπόλητοι και ζούσαν σε ταπεινά δωμάτια και παράγκες, γι’ αυτό κι η λέξη “χαλικούτης” κατάντησε συνώνυμη του απεριποίητου, “του λέτσου”, σε συνδυασμό με την ακαταλαβίστικη γλώσσα που μιλούσαν αδιάκοπα.
Το ακέφαλο άγαλμα στην πλατεία Κορνάρου στο Ηράκλειο
Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΩΝ ΧΑΛΙΚΟΥΤΗΔΩΝ
Το πρωί της πρωτομαγιάς οι ξένοι εργάτες ξυπνούσαν με εορταστική διάθεση.
Στο Ηράκλειο επίκεντρο των εορτασμών που γίνονταν το Μάη ήταν το ακέφαλο άγαλμα που βρίσκεται ακόμα στην ίδια θέση στην παλιά ενετική κρήνη , στη σημερινή πλατεία Κορνάρου.
Ενδεικτικά αναφέρουμε περιγραφές:
Παύλου Βλαστού: «.....Οι Αράπηδες λεγόμενοι , διαμένοντες εν Κρήτη, εορτάζουν την Πρωτομαγιά ήν ονομάζουσι Μαγιοσουρού. Εξερχόμενοι άπαντες μετά των γυναικών και τέκνων αυτών έξω των φρουρίων , μετά ροπάλων , τυμπάνων και άλλων οργάνων, εστολισμένοι προ πάντων λευκά , άδουσι , χορεύουσι ...»
Στ. Ξανθουδίδου: « Η μνημειώδης και ωραία κρήνη σώζεται και μέχρι σήμερον , όπως και το άγαλμα, το οποίον οι Αιθίοπες του Ηρακλείου προ δεκάδων ετών έβαψαν μαύρον, και δημιουργήσαντες περί αυτού παράδοσιν θρησκευτικήν το ελάτρευον κατ΄έτος τον Μάιον συναγειρόμενοι προ αυτού εν χοροίς και άσμασιν»
Μίνωα Νικολακάκη: «Στα Χανιά , ως το 1923 που έφυγαν με τον «περί ανταλλαγής των πληθυσμών» νόμο, από κοντά μας οι Αραπάδες του Κουν Καπιού , γινόταν με δαύτους στην αμμούτσα της Καινούριας Χώρας κάθε Πρωτομαγιά εν αληθινό μεγάλο πανηγύρι, που παρακολουθούσε πάντοτε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον όλος σχεδόν ο εδώ χριστιανικός κόσμος.....»
Πηγές: «Οι Αφρικανοί στην Κρήτη, Χαλικούτες», Χαρίδημου Α. Παπαδάκη
Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη , Νίκος Ψιλάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου