...του JORGO STAY - ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Η Περίοδος της Ενετοκρατίας ξεκίνησε με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 και την παραχώρηση της Κρήτης από το λατίνο αυτοκράτορα στον Βονιφάτιο Μονφερατικό που το 1210 πούλησε το νησί στους Βενετούς. Αυτοί εγκαταστάθηκαν το 1212 κάνοντας πρωτεύουσα της Κρήτης το Ηράκλειο. Η Ενετοκρατία διήρκεσε περίπου τέσσερις αιώνες διακρίνεται σε δυο υποπεριόδους, η πρώτη μέχρι το 1453, που οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και η δεύτερη μέχρι το 1669, όπου ύστερα από σκληρή πολιορκία 21 ετών πέρασε και η Κρήτη στα χέρια των Τούρκων. Παρά την αφόρητη αρχικά καταπίεση, στοιχείο της Ενετοκρατίας ήταν η πολιτιστική ανάπτυξη, που έδωσε σπουδαία έργα στο χώρο της ζωγραφικής, του θεάτρου, της λογοτεχνίας και της ποίησης. Σημαντική βεβαίως ήταν και η ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής, με την ανέγερση επιβλητικών φρουρίων, οχυρωματικών και δημοσίων έργων.

Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, η Κρήτη γνώρισε πληθυσμιακή ανάπτυξη καθώς οι Βενετοί επιδόθηκαν σε μια απόπειρα εποικισμού της για την ενίσχυση της παρουσίας τους. Επιβλήθηκε λατίνος αρχιεπίσκοπος και έγινε μεγάλη προσπάθεια περιορισμού της Ορθόδοξης Εκκλησίας και δήμευση της περιουσίας της. Το Βενετικό σύστημα διακυβέρνησης ήταν καταπιεστικό και επέβαλε αυστηρή τήρηση της τάξης και των κανόνων. Οι ηγεμόνες ορίζονταν κατευθείαν από τη Βενετία και εκμεταλλεύονταν στο έπακρο τους θησαυρούς της Κρήτης. Η βαριά φορολογία, οι χαμηλές τιμές των προϊόντων και η κατάσχεση της ιδιωτικής περιουσίας προκάλεσαν την έντονη δυσαρέσκεια των ντόπιων.

Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας ξέσπασαν αρκετά απελευθερωτικά κινήματα. Σταδιακά πέτυχαν να κερδίσουν κάποια προνόμια και δικαιώματα για τον ντόπιο πληθυσμό, όπως η συνθήκη του 1299, που αναγνώρισε το δικαίωμα εγκατάστασης ορθόδοξου επισκόπου, ελεύθερης εγκατάστασης σε όλο το νησί και την απελευθέρωση των δουλοπάροικων. Ωστόσο, παρά τις όποιες κινήσεις ανεξαρτησίας κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας το φεουδαρχικό σύστημα ήταν καταπιεστικό για τους φτωχούς αγρότες στα κτήματα των πλουσίων γαιοκτημόνων. Με την παρακμή πάντως του φεουδαρχικού συστήματος αναδείχθηκε σε ηγετική η αστική τάξη εμπόρων και άρχισε σιγά σιγά να ενισχύεται η Ορθόδοξη εκκλησία.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453 μ.Χ. πολλοί επιστήμονες βρήκαν καταφύγιο στην Κρήτη, με συνέπεια το νησί να γίνει κέντρο των τεχνών και των γραμμάτων. Η εκπαίδευση αναδιαρθρώθηκε σύμφωνα με τα πρότυπα της Βενετίας και αρκετοί Κρήτες φοίτησαν στα Πανεπιστήμια της Βενετίας και της Πάδοβας επιστρέφοντας στην Κρήτη ως γιατροί ή νομικοί. Τα μοναστήρια έγιναν κι αυτά κέντρα μάθησης και οι επιστήμονες-μοναχοί της Κρήτης προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Καθώς η εκπαίδευση αναβαθμίστηκε, άκμασε και ο γραπτός λόγος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ξεχώρισαν σπουδαίες προσωπικότητες της Κρητικής Λογοτεχνίας όπως ο Γεώργιος Χορτάτσης, συγγραφέας του δραματικού έργου Ερωφίλη και ο Βιντσέντζος Κορνάρος, συγγραφέας του Ερωτόκριτου, που είναι ένα εξαιρετικό δημιούργημα της Κρητικής λογοτεχνίας. Παράλληλα οι επιρροές της Ιταλικής Αναγέννησης έσμιξαν με τις αρχές της κλασικής αισθητικής και τη βυζαντινή παράδοση στο πεδίο της τέχνης σχηματίζοντας μία νέα σχολή ζωγραφικής, την “Κρητική”. Εκείνη την περίοδο, ο φημισμένος αγιογράφος Δαμασκηνός φοίτησε μαζί με το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, γνωστό ως “Ελ Γκρέκο”, στη σχολή της Αγίας Αικατερίνης του Ηρακλείου.