ΑΠΕΒΙΩΣΕ Ο ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ - ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

Απεβίωσε στην Αθήνα, σε ηλικία ογδοντα-ενός ετών, ο πρώην υφυπουργός παρά τω Προέδρω Πάτροκλος Σταύρου.

Συγγραφέας, εκδότης, ερευνητής, ιστορικός και αρθρογράφος, ο Πάτροκλος Σταύρου υπήρξε στενός συνεργάτης του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και είχε εργαστεί στο πλευρό τεσσάρων προέδρων επί τριάντα χρόνια, περίπτωση μοναδική στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα.

Ο Πάτροκλος Σταύρου βρέθηκε να είναι ο κληρονομος της μοναδικής περιουσίας της, των πνευματικών δικαιωμάτων του Νίκου Καζαντζάκη αφού η Ελένη Καζαντζάκη έγινε θετή μητέρα του το 1982 και όταν εκείνη «έφυγε» το 2004, πλήρης ημερών (σσ. 101 ετών), εκείνος μάθαινε ότι ήταν και ο αποκλειστικός κληρονόμος...

Ωστόσο, η τύχη αυτή τον έφερε αντιμέτωπο με τις εγγονές της αδελφής του συγγραφέα, που διεκδίκησαν τα πνευματικά δικαιώματα και εξήντλησαν όλα τα δικαστικά μέσα μέχρι την οριστική δικαίωση του πρόσφατα από τον Άρειο Πάγο.

Η γνωριμία τους, όπως σε όλες τις δυνατές σχέσεις, συνδέεται με δύσκολους καιρούς. Ξεκινάει με την πρώτη και τελευταία επίσκεψη του Νίκου Καζαντζάκη στην Κύπρο το 1926, στην οποία αναφερόταν συνεχώς και με πάθος στα γραπτά του. Την Κύπρο και την Κρήτη τις ονόμαζε «ηρωϊκές αυτάδελφες». Ήταν τότε μαζί του και η Ελένη, με την οποία συζούσε αμέσως μετά τον χωρισμό του από την ποιήτρια Γαλάτεια, κόρη του λόγιου εκδότη Στυλιανού Αλεξίου.

τι είχε συμβεί

Τα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη πουλάνε στην Ελλάδα 25.000 αντίτυπα ετησίως, ενώ στο εξωτερικό είναι σταθερά ο πιο δημοφιλής έλληνας συγγραφέας. «Με τον Νίκο ποτέ δεν ξέρεις. Οταν μιλάει σμίγει τα ψόματα με τα αληθινά και δεν μπορείς να τα ξεδιαλύνεις...» έλεγε για την «Αναφορά στον Γκρέκο» η Ελένη Θεοδοσιάδη, η μία εκ των δύο αδελφών του μεγάλου Κρητικού, που πέθανε άτεκνη σε ηλικία 104 ετών τον Φεβρουάριο του 1992 στην Αθήνα. H άλλη αδελφή του όμως, η Αναστασία Σακλαμπάνη, απέκτησε απογόνους. Οι εγγονές της, οι αδελφές Θεοδώρα Προγκίδη (ζει μόνιμα στο Παρίσι) και Αναστασία Τσουχνικά (ζει μόνιμα στο Μόναχο) αποφάσισαν να διεκδικήσουν τα πνευματικά δικαιώματα του επιφανούς μακρινού συγγενούς τους, παρά το ότι δεν είχαν καμία απολύτως επαφή με την Ελένη Καζαντζάκη τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της. Πίσω από τις δύο αδελφές κινείται ο κ. Γ. Στασινάκης, της λεγόμενης «Διεθνούς Εταιρείας Φίλων του Νίκου Καζαντζάκη». Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι η Ελένη Καζαντζάκη ήταν ανίκανη προς δικαιοπραξία όταν άφηνε τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του συζύγου της στον θετό γιο της, ενώ κατά το ίδιο διάστημα την ενημέρωνε για τις δραστηριότητες της εταιρείας του και της ζητούσε εξουσιοδοτήσεις.

Η Ελένη παντρεύτηκε τον Νίκο Καζαντζάκη το 1945. Είχαν συνδεθεί όμως ήδη από το 1924, όταν εκείνη ήταν 21 και ο Νίκος Καζαντζάκης 41 ετών. Από το 1946 το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στην Αντίμπ της Νότιας Γαλλίας. Μετά τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη το 1957, η Ελένη μετακόμισε στη Γενεύη όπου και έμεινε ως το 1989. Τη χρονιά εκείνη έπαθε το τροχαίο ατύχημα που την ανάγκασε να έρθει πια με τον Πάτροκλο και τη Μαίρη στην Ελλάδα και να εγκατασταθεί μόνιμα στο σπίτι τους στη Βούλα. Το 1995 με συμβολαιογραφική πράξη γονικής παροχής έδωσε τα πνευματικά δικαιώματα επί του έργου του Νίκου Καζαντζάκη στον θετό γιο της, ο οποίος έγινε πλέον ο κάτοχος και διαχειριστής τους.

H πρώτη επαφή μεταξύ του Πάτροκλου Σταύρου και της Ελένης Καζαντζάκη έγινε πριν από σαράντα χρόνια, όταν η σύζυγος του μεγάλου έλληνα λογοτέχνη ενίσχυσε οικονομικά τα θύματα των τουρκικών βομβαρδισμών στην Κύπρο. «Ηταν το 1964, όταν 100 τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν επί τρεις ημέρες την Κύπρο. Λάβαμε τότε γράμμα της Ελένης Καζαντζάκη που τότε έμενε στη Γενεύη μαζί με επιταγή για ανακούφιση των θυμάτων» έλεγε ο Πάτροκλος Σταύρου αναφερόμενος στην πρώτη του γνωριμία με τη γυναίκα που έμελλε να τον υιοθετήσει. Γνωρίστηκαν από κοντά τρία χρόνια αργότερα, όταν ταξίδεψε στην Κύπρο παρά το «τελεσίγραφο» της χούντας για να μην τη δεχθούν. Ο Σταύρου όμως είχε δηλώσει τότε στον πρεσβευτή της Ελλάδας στην Κύπρο ότι ο μόνος τρόπος για να μη δεχθούν την Ελένη Καζαντζάκη ήταν η... εκπαραθύρωσή του. «Με τον Μακάριο τα βρήκαν αμέσως» έλεγε ο Πάτροκλος Σταύρου. «Ηταν σαν δυο παλιόφιλοι που περίμεναν να συναντηθούν. Ο Μακάριος στο βάθος του αγαπούσε και τιμούσε τον Νίκο Καζαντζάκη. Τώρα σαν να τον έβρισκε στο πρόσωπο της Ελένης».

 Οι τελευταίες ημέρες

Ο υιοθετημένος γιος της Ελένης Καζαντζάκη θυμόταν συγκινημένος την ημέρα του θανάτου της. «Δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου την αίσθηση ότι η Ελένη επικοινωνούσε με τον Νίκο της τις τελευταίες ημέρες της ζωής της» λέει. «Τη θυμάμαι σαν πνεύμα μέσα στο σπίτι. Ηταν τόσο λεπτή. Διαφανής, σαν το γυαλί. Ηταν πολύ χαριτωμένη. Είναι σύμπτωση ότι πέθανε την ημέρα που γεννήθηκε ο Καζαντζάκης; Δεκαοκτώ Φεβρουαρίου». Και συνεχίζει: «Πέθανε σε ηλικία 101 ετών, δεκαοκτώ ημέρες αφότου μπήκε στο νοσοκομείο».

 H πνευματική κληρονομιά του Νίκου Καζαντζάκη δεν μπορούσε παρά να έχει πολλούς διεκδικητές. H διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων του μεγάλου στοχαστή κρίνεται πλέον στα δικαστήρια. Στη διαθήκη του ο Νίκος Καζαντζάκης ανέφερε ότι «η σύζυγός μου θα είναι ελευθέρα να διαχειρίζεται κατά βούληση τα περιουσιακά μου στοιχεία» και προβλέπει ότι η εναπομένουσα περιουσία του μετά τον θάνατό της θα περιέλθει στους φυσικούς κληρονόμους του. Σύμφωνα όμως με το κληρονομικό δίκαιο, η κληρονόμος που έχει ελευθερία διαχειρίσεως μπορεί να διαθέσει όπως θέλει την περιουσία της. Ετσι, η Ελένη Καζαντζάκη άφησε την περιουσία της στον Πάτροκλο Σταύρου.

Στην αγωγή που κατέθεσαν στα δικαστήρια οι δύο εγγονές της αδελφής του Νίκου Καζαντζάκη ζήτησαν τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του. Της αγωγής προηγήθηκε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εναντίον του Πάτροκλου Σταύρου, την οποία το αρμόδιο δικαστήριο απέρριψε.

H πλευρά Σταύρου, με δικηγόρο τον Αντ. Βγόντζα, είχε καταθέσει στο δικαστήριο το έγγραφο της Ελένης Καζαντζάκη με το οποίο δίνει ως γονική παροχή τα πνευματικά δικαιώματα επί του έργου του Νίκου Καζαντζάκη στον θετό γιο της. Οι ενάγουσες με δικηγόρο τον κ. B. Αναγνωστόπουλο υποστήριξαν ότι την περίοδο εκείνη η σύζυγος του Νίκου Καζαντζάκη δεν είχε πνευματική διαύγεια για να συντάξει το έγγραφο. Την ίδια περίοδο πάντως, η Ελένη Καζαντζάκη έδωσε αρκετές συνεντεύξεις σε εφημερίδες, τηλεοράσεις και ραδιόφωνα - μία εκ των οποίων στο «Βήμα της Κυριακής», στις 21 Ιανουαρίου του 1996 - στις οποίες δεν έδινε την εντύπωση ατόμου που έχει χάσει την καθαρότητα της σκέψης του. Αντιθέτως καθαρή και ρέουσα ήταν η σκέψη και η γλώσσα της. Τελικά τα δικαστήρια δικαίωσαν τον Π.Σταύρου.

ΠΗΓΗ:http://www.cretalive.gr/