Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΣΗΤΕΙΑ

Σε χαμηλό λόφο (ύψους 40μ.) αναπτύχθηκε οργανωμένος παράλιος οικισμός των Πετράς (Σητεία) μινωικών χρόνων, κάτι που επέβαλε η γεωγραφική διαμόρφωση της περιοχής καθώς και το μεγάλο λιμάνι. Ο οικισμός υπήρξε το κέντρο μιας περιοχής που ξεκινά από το Χαμαίζι δυτικά και φθάνει στην Πραισό νότια και στον Ανάλουκα ανατολικά.

Πάντως, αν και υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης κατά τα τελευταία νεολιθικά χρόνια (3500 π.Χ.), ο οικισμός απαντά στους Πρωτομινωικούς ΙΙ χρόνους (2600-2300 π.Χ.) και η ύπαρξή του είναι συνεχής μέχρι το 1450 π.Χ., οπότε καταστράφηκε, όπως και τα άλλα μινωικά κέντρα, με μικρή ανακατάληψη κατά την Υστερομινωική ΙΙΙ εποχή (1400-1300 π.Χ.). Ο οικισμός ήκμασε κατά την Παλαιοανακτορική εποχή (2000-1650 π.Χ.), κατά την οποία μάλιστα οικοδομήθηκε κεντρικό κτήριο ανακτορικού χαρακτήρα στην κορυφή του λόφου, η μεγάλη ακμή του όμως τοποθετείται κατά τους νεοανακτορικούς χρόνους (2000-1450 π.Χ.) με μια νέα οικοδομική φάση με πολλές τροποποιήσεις. Κατά τον 12ο-13ο αιώνα μ.Χ. στην κορυφή του λόφου υπήρχε νεκροταφείο από το οποίο έχουν ήδη ανασκαφεί 32 τάφοι.

Tο 1900, ο αρχαιολόγος R.C. Bοsanquet διεξήγαγε σύντομη ανασκαφική έρευνα στην περιοχή, όπου ήταν ορατά ίχνη τοίχων. Το 1985 ξεκίνησε συστηματική ανασκαφή που συνεχίζεται έως σήμερα από την Μ.Τσιποπούλου.
Η πόλη περιέβαλε κεντρικό κτήριο και καταλάμβανε ολόκληρο το λόφο. Στους πρόποδες αποκαλύφθηκε κυκλώπειο τείχος με τρεις πύργους (5Χ5μ).

Από πλακόστρωτους δρόμους, ένας από τους οποίους οδηγούσε στο κεντρικό κτήριο, είχαν πρόσβαση τα μεγάλα διόροφα σπίτια, τα οποία ήταν κτισμένα πάνω σε άνδηρα, ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Στο ισόγειο υπήρχαν αποθηκευτικοί και εργαστηριακοί χώροι, ενώ στον όροφο ήταν η κυρίως κατοίκηση.
Δύο σπίτια που έχουν ολοκληρωτικά ανασκαφεί χρονολογούνται στη Νεοανακτορική εποχή (1600-1450 π.Χ.). Το ένα εγκαταλείφθηκε κατά την Υστερομινωική Ια περίοδο (1500 π.Χ.) και το άλλο καταστράφηκε από πυρκαγιά λίγο αργότερα (1450 π.Χ.).