Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ... ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ !!!

Η μάνα του νερού Σήμερα που το πρόβλημα της ύδρευσης έχει έλθει και πάλι  έντονα στην επικαιρότητα είναι εκπληκτικό να μαθαίνει κανείς  πως «η Μάνα του νερού μας βγάζει και τώρα  ασπροπρόσωπους». Η Μάνα του νερού είναι μια πηγή που υδρεύει την πόλη μας  τώρα και αιώνες. Η πηγή αυτή είναι το ίδιο ευεργετική για το  Ρέθυμνο όπως και πριν από αιώνες αν όχι πριν από χιλιετίες. Είναι δε η Μάνα του νερού «ένα παλαιόν βυζαντινών φρέαρ»,  αν δεχτούμε το χαρακτηρισμό του Παύλου Βλαστού, ο οποίος  περιγράφει μια εικόνα που δεν φαίνεται να έχει αλλάξει από τότε  (1884). Το φρέαρ είναι σκεπασμένο άνωθεν δια κυκλοειδούς  θόλου –κουμπέ- και έχει μια μικρή θύρα προς βορά  Αυτό το διαπιστώνει κανείς και από δημοσιευόμενη πρόσφατη  φωτογραφία. Εκείνο που δεν έγινε δυνατόν να διαπιστωθεί μια  και η ‘μικρά θύρα’ ήταν κλειδωμένη είναι η περιγραφή του  Βλαστού για το εσωτερικό ανταποκρίνεται στα σημερινά: ¨  Κατ’ αντικρύ της θύρας(μας λέει), επί του τοίχου του φρέατος,  κείται πλάκα λίθινη τετράπλευρη στην οποία υπάρχει αναγλύφω  το οποίο παριστά τον Σωτήρα βαπτιζόμενος εν Ιορδάνη ¨. Οι Βενετσιάνοι ξέρουμε ότι ονόμαζαν τη Μάνα του νερού ‘ Πηγή του Αγίου Ιωάννη από το ομώνυμο εκκλησάκι που  υπήρχε εκεί σε απόσταση λίγων μέτρων από την πηγή.  Δεν πρόκειται βέβαια για τη γνωστή στους Ρεθυμνιώτες εκκλησίας  του Αγίου Ιωάννη, αλλά για μια άλλη, πολύ παλαιότερη. Από την ίδια πηγή , το αρχείο δηλαδή του Παύλου Βλαστού,  μαθαίνομε και άλλες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες σχετικές  με την πηγή. Στους βενετσιάνικους χάρτες διακρίνεται ο υδραγωγός που  έφερνε το νερό στην πόλη. Ακολουθούσε για ένα διάστημα  την ανατολική όχθη του ρυακιού και διεκπεραιωνόταν  στη δυτική με τη βοήθεια μιας εντυπωσιακής  υδατογέφυρας, όπως τουλάχιστον αυτή παρουσιάζεται  στους χάρτες. Απομεινάρια της γέφυρας δεν μπόρεσα  να εντοπίσω. Έμαθα όμως πως ίχνη από τον πήλινο  υδροσωλήνα συναντά κανείς και σήμερα, δυτικά του  χειμάρρου. Όπως έμαθα από τον κ. Δημήτρη Σιταρένιο,  το σπίτι του οποίου βρίσκεται κοντά στη Μάνα του νερού,  υπάρχουν και απομεινάρια από πέτρινο υδραγωγό στη  ανατολική όχθη κοντά στη πηγή.Φαίνεται πως πότε  δεν έλειψαν τα προβλήματα με το ‘δέσιμο’ και τη μεταφορά  του νερού. Το νερό το 17ο  αιώνα χάθηκε τελείως.  Τότε λοιπόν ανέλαβε το θέμα  ένας ιερέας ξακουστός για τις  τεχνικές γνώσεις του σ’ ολόκληρη την Κρήτη. Ήταν και αυτός Ρεθυμνιώτης και  ονομαζόταν Νικόλαος Φιλάρετος.  Κατάφερε δηλαδή ο περίεργος αυτός (για τα σημερινά δεδομένα)  παπάς να ξαναφέρει το νερό στο φόρο, το κέντρο της πόλης  δηλαδή. Όμως και πάλι, το περισσότερο νερό χάνεται στο  δρόμο από διαρροές μέχρι να φτάσει στην πόλη. Στα 1739,  ένας περιηγητής ο Άγγλος Pococke, θαυμάζει ένα όμορφο  αυλάκι, έργο των Ενετών, που διασχίζει(ανοιχτό;)  ‘σαν ρυάκι’ την πόλη!! Οι δρόμοι του Ρεθύμνου, περισσότερο  απ’ αυτούς των άλλων πόλεων της Κρήτης, είχαν τη  δυνατότητα να προσφέρουν άφθονο νερό στους  διαβάτες , όπως μαθαίνουμε από έναν άλλο περιηγητή, τον C.R. Φαίνεται εν τούτοις πως η ποιότητα του νερού της πόλης  δεν ήταν άριστη. Έτσι οι πλούσιοι Ενετοί και γενικά όσοι είχαν  τη δυνατότητα, φρόντιζαν να πίνουν από την πηγή που  είχε το αισιόδοξο όνομα ‘Αθάνατο νερό’. Την άγνωστη μου τοποθεσία προσδιορίζει  ο τουρκορεθυμνιώτης Μουχαρέμ Οζάλ Νουμανάκης ανάμεσα  στο Δημοτικό Νοσοκομείο- τη σημερινή Σχολή Χωροφυλακής  δηλαδή- και τα αλώνια των Μπεχτατσίδων. Υποθέτω πως τα  αλώνια αυτά δεν ήταν μακριά από τον Τεκέ των Μπεχτατσίδων  που ήταν στο σημερινό Ορφανοτροφείο. Στην περιοχή  φύτρωναν άφθονοι αθάνατοι και ίσως αυτό εξηγεί το τοπωνύμιο. Υπήρχε λέει εκεί από την εποχή των Ενετών, ένα περίτεχνο  αναβρυτήριο με τρεις ωραίες μαρμάρινες γούρνες,  αν και το νερό είχε στερέψει από χρόνια η από  αιώνες αυτό δεν διευκρινίζεται. Όταν λοιπόν χτίστηκε το  Διοικητήριο (η σημερινή Νομαρχία), οι γούρνες μεταφέρθηκαν  εκεί για να χρησιμοποιηθούν στο σιντριβάνι που  δημιουργήθηκε στην πλατεία, μπροστά στο νεόδμητο κτίριο.  Όπως η ίδια πηγή μας πληροφορεί οι περίτεχνες γούρνες  πουλήθηκαν σε Χανιώτες, όταν και το σιντριβάνι του Διοικητηρίου  έπαψε να λειτουργεί. Δεν βρήκα στοιχεία που επιβεβαιώνουν άμεσα αυτή την  πληροφορία. Ξέρομε  όμως πως, κάπου στο τέλος του  περασμένου αιώνα,  άρχισε στα Χανιά  ένας άνευ  προηγουμένου ανταγωνισμός στο χτίσιμο ωραίων σπιτιών  και επαύλεων, οι εύποροι ιδιοκτήτες των οποίων  αναζητούσαν επίμονα τέτοιου είδους αντικείμενα για διακόσμηση. Το Υδραγωγείων          Το υδραγωγείο της πόλεως Ρεθύμνης βρισκόταν έξω από  την πόλη στην συνοικία του ‘Μασταμπά’ δίπλα του Τεμένους  ‘Βελιγιουδην  Πασσά’ κτίσθηκε το έτος 1892 επί της εποχής του  στρατιωτικού και πολιτικού διοικητού ‘Μουτεσσαρίφ’  ‘Νουσρέτ Πασσά’ και παρά της Διευθύνσεως των  Μουσουλμανικών θρησκευτικών Ιδρυμάτων και Ανωνύμων  Αφιερωμάτων ‘Εφκάφιον’ της επαρχίας και νομού Ρεθύμνης. Ξόδεψε τότε το Εφκάφιον ακριβώς δέκα χιλιάδες χρυσές  Οθωμανικές λίρες, με προϊστάμενο και λογιστή της εν λόγω  επιχειρήσεως τον αρχιγραμματέα της τότε Διευθύνσεως  των Ιδρυμάτων ‘Ιβραήμ Περισσάκι’. Για την επιχείρηση  προσέλαβαν  τον άριστο τότε μηχανικό Κύριο Σάββαν.  Αυτός έκανε την ταξινόμηση του νερού από το Υδραγωγείο   διαμέσου σιδερένιων σωλήνων στη πόλη. Το σχεδιάγραμμα που είχε φτιάξει  ο ίδιος ο μηχανικός για το  Υδραγωγείο της πόλης βρισκόταν στη αίθουσα  συνεδριάσεων της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας. Το Εφκάφιον Ρεθύμνου πουλούσε έκτοτε από το υδραγωγείο  του οποίου είχε την κυριότητα μια μασούρα  νερού προς  200 δραχμές χρυσές , και την μισή κατά 100 δραχμές χρυσές  με συμβόλαιο. Οι αγοραστές πόσιμου νερού κατά μια μασούρα είχαν το  δικαίωμα να ρέει κατωγείως και ανωγείως  κατά ένα κρουνόν,  η δε κατά τη μισή μασούρα ένα κρουνόν μόνο κατωγείως να  ρέει στο σπίτι τους. ΠΗΓΗ - ΔΕΥΑΡ ΡΕΘΥΜΝΟΥ