Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια συστηματική καταγραφή των λαϊκών τελετουργιών, των δοξασιολογιών και των εθιμικών πρακτικών της Κρήτης. Ως λαϊκές τελετουργίες ο συγγραφέας εννοεί τις εθιμικές πράξεις που συνδέονται με τη λαϊκή λατρεία και εκφράζονται με ποικίλες εκδηλώσεις και συμβολισμούς στον κύκλο του χρόνου.
Πρόκειται για μια ποιητική και επιστημονική προσέγγιση του λαϊκού πολιτισμού και της λαϊκής ψυχής, τεκμηριωμένη με πολυεπίπεδη έρευνα και εντυπωσιακό φωτογραφικό υλικό, λήψεις κυρίως του ίδιου του συγγραφέα από επιτόπιες έρευνες που άρχισαν από τα εφηβικά και τα πρώτα νεανικά του χρόνια, από τη δεκαετία του 1970.
Μέσα από τις λαϊκές τελετουργίες επιβίωσαν πανάρχαιες αντιλήψεις, πανάρχαιες εθιμικές πρακτικές, αυτούσιες ή προσαρμοσμένες στις θρησκευτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της κάθε εποχής.
Σήμερα, που τα λαϊκά τελετουργικά έθιμα της Κρήτης, όπως και πολλών άλλων περιοχών, βρίσκονται σε υποχώρηση, το βιβλίο αυτό αποτελεί πολύτιμο απόκτημα και μαρτυρία ζωής. Δεν είναι μόνον οι περιγραφές, στην πλειοψηφία τους αποτέλεσμα επιτόπιων ερευνητικών προσπαθειών, αλλά και η διεισδυτική ματιά του συγγραφέα που αναζητά τις καταβολές, τις ρίζες, τις λατρευτικές προεκτάσεις και το κοινωνικό περιεχόμενο της λαϊκής λατρείας, όπως εκδηλώνεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κρήτη. Το βιβλίο, όμως, αποκτά γενικότερο ενδιαφέρον για το σύνολο του ελληνικού πολιτισμού, αφού προσφέρει υλικό για την πληρέστερη προσέγγιση ανάλογων ή παράλληλων εθιμικών πρακτικών του ελληνικού και του ευρύτερου μεσογειακού χώρου.
Τα καινούργια στοιχεία του πασχαλινού εορτασμού είναι πολύ δύσκολο να διαβρώσουν τους ελληνικούς συμβολισμούς, βαθιά ριζωμένους στον ψυχισμό των ανθρώπων, και να δημιουργήσουν καινούργιες εθιμικές πρακτικές, όπως έγινε κιόλας με τις χριστουγεννιάτικες συνήθειες.
Μπορεί να ήρθε και στην Ελλάδα ο λαγός ως πασχαλινό σύμβολο, μπορεί να κοσμεί ακόμη και τα κεράκια που δίνουν ως δώρα οι νονοί στα βαφτιστήρια τους, αλλά εξακολουθεί να κυριαρχεί σ’ όλο το εθιμικό πλαίσιο της Μεγαλοβδομάδας και της Λαμπρής το έντονο ελληνικό χρώμα. Ας σημειώσουμε, όμως, ότι η συνήθεια της ρίψης των βεγγαλικών που εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα (μετά το 2000 περισσότερο) έχει αλλοιώσει την παραδοσιακή τελετουργική μυσταγωγία της Λαμπρής.
Τείνει να την μετατρέψει σε απλό θέαμα μειώνοντας τη συμμετοχή της κοινωνίας. Πολλοί πολιτιστικοί φορείς, ακόμη και δήμοι, ξοδεύουν μεγάλα ποσά αγοράζοντας ποσότητες βεγγαλικών σαν αυτά που βλέπουμε στους γάμους των αστικών δυτικών κοινωνιών» (σελ. 182-183).
Διαβάζοντας κάποιος το νέο βιβλίο του Νίκου Ψιλάκη Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη. Έθιμα στον κύκλο του χρόνου, εύκολα θα καταλήξει στην ίδια διαπίστωση που κάνει ο συγγραφέας για τα έθιμα της περιόδου της Λαμπρής και για τα έθιμα όλου του χρόνου: από τη μια πανάρχαιες εθιμικές πρακτικές, που επιβιώνουν μέχρι σήμερα αυτούσιες ή προσαρμοσμένες στις συνθήκες της εποχής, απ’ την άλλη σύγχρονες - επείσακτες συνήθειες και κάπου στη μέση δεκάδες λαϊκές τελετουργίες σωπασμένες και ξεχασμένες ή στην καλύτερη των περιπτώσεων προνόμιο ολιγομελών και απομακρυσμένων περιοχών.
Ο συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης, παθιασμένος εραστής του λαϊκού πολιτισμού εδώ και πολλά χρόνια μάς δίνει, συχνά μαζί με τη γυναίκα του Μαρία, έρευνες, μελέτες και βιβλία αναφοράς όπως η Κρητική Διατροφή, ο Πολιτισμός της Ελιάς, τα Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης, η Κρητική Μυθολογία, το Ψωμί των Ελλήνων και πολλά άλλα.
ΠΗΓΗ ΚΑΡΜΑΝΩΡ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου