Του Αυγούστου Το Φεγγάρι - Του Δημήτρη Μπουνάκη

του Δημήτρη Μπουνάκη

Του Αυγούστου το φεγγάρι, παραλίγο μέρα μοιάζει, λέει ο λαός μας και δεν έχει άδικο. Η πανσέληνος το καλοκαίρι, στο βόρειο ημισφαίριο της Γης, όταν μεσουρανεί βρίσκεται χαμηλότερα στον ορίζοντα (σε μικρότερο μεσημβρινό ύψος) σε σχέση με τις πανσελήνους του χειμώνα και αυτό την κάνει να ξεχωρίζει, να φαίνεται μεγαλύτερη και λαμπρότερη. 

Αυτό οφείλεται στο ότι το φως της πανσέληνου, ιδίως της Αυγουστιάτικης, φθάνει σε εμάς διατρέχοντας μεγαλύτερο πάχος ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα να διαχέεται και να απορροφάται το κυανό τμήμα του χρώματός της και να φθάνει στα μάτια μας το κόκκινο (έντονο πορτοκαλί). 

Επίσης παρατηρούμε ότι η πανσέληνος του Αυγούστου είναι συνήθως και λίγο «έγχρωμη», ειδικά μετά την ανατολή της, αλλά και προς τη δύση της, όταν αρχίζει να παίρνει κάτι από το χρώμα της πορφύρας. Εκτός από τους λόγους αυτούς, παραδοσιακοί και κοινωνικοί λόγοι (διακοπές, γιορτές κ.ά.), έκαναν φημισμένη τουλάχιστον στη χώρα μας την Αυγουστιάτικη πανσέληνο σε σχέση με τις υπόλοιπες έντεκα πανσελήνους του χρόνου.

Ο ήλιος και το φεγγάρι είναι οι πανάρχαιοι φάροι που καθοδήγησαν την ανθρωπότητα στην καθημερινή ζωή. Σχημάτιζαν ένα ουράνιο ζεύγος, που από τη μια λατρεύτηκε και από την άλλη σκόρπιζε το φόβο, επηρεάζοντας τους ανθρώπους. 

Από την αρχαιότητα το φεγγάρι έχει εμπνεύσει την μυθολογία, την λαογραφία και την ποίηση. Ειδικά εδώ στο νησί μας, μπορούμε να αναλογιστούμε τις αμέτρητες μαντινάδες και τα ποιήματα του λαού μας, που έχουν πηγή έμπνευσης το φεγγάρι. Φυσικά το ολόγιομο φεγγάρι δεν θα μπορούσε να λείπει και από το αθάνατο έργο του Β. Κορνάρου, τον Ερωτόκριτο, όπου με ωραιότατες μεταφορές αποδίδει θαυμάσια τον έρωτα της Αρετούσας αλλά και τον όρκο της:

«Όλοι τση φαίνουντ' άσκημοι, δίχως αντρειάν και χάρη,

κι όλοι σα νύκτα σκοτεινή, κι ο Pώκριτος Φεγγάρι» (Β 567)

«Kι αμνόγω του στον Oυρανό, στον Ήλιο, στο Φεγγάρι, (Γ 1455)

άλλος ο-για γυναίκα του ποτέ να μη με πάρει».

και αλλού

«Στη γέμισιν του Φεγγαριού, άλλο δεντρό δεν πιάνει,

μόνο τσ' Aγάπης το δεντρό, που πάντα ρίζες κάνει». ( Β315)

(Στον Ερωτόκριτο συναντάμε τη λέξη φεγγάρι ή σελήνη και σε άλλα 4 δίστιχα : Β315, Β233, Β323, Δ1621)

Αλλά και ο σύγχρονος μαντιναδολόγος δεν πάει πίσω:

«Ήλιε πως είσαι λαμπερός δεν έχεις άλλη χάρη

αφού ο σεβντάς λογαριασμό έχει με το φεγγάρι.

Όντε σου θέλω θυμηθεί ξανοίγω το φεγγάρι

και παίρνω τη παρηγοριά πως το θωρούμε ομάδι».

Το φεγγάρι είναι ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης και ο πέμπτος μεγαλύτερος δορυφόρος στο ηλιακό μας σύστημα.

Το όνομα της Σελήνης προέρχεται από τη λέξη «Σέλας», που σημαίνει φως, ακτινοβολία. Φεγγάρι ονομάστηκε εξαιτίας της ιδιότητάς της να φέγγει και να είναι το πιο λαμπρό ουράνιο σώμα, που φαίνεται από τη Γη, κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μικρή της απόσταση απ' τη Γη κι όχι στο μέγεθός της, που είναι ασήμαντο μπροστά στο μέγεθος των άλλων άστρων ή στο ότι έχει το δικό της φως, αφού είναι γνωστό ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτο σώμα: κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν στην επιφάνεια της Σελήνης και καθώς ανακλώνται φτάνουν στη Γη, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι το ουράνιο αυτό σώμα ακτινοβολεί.

Το μέγεθος του γεμάτου φεγγαριού εντυπωσίαζε πάντα τους ανθρώπους, αλλά αυτή η φωτεινότητά του είναι παραπλανητική. Η Γη είναι πολύ λαμπρότερη από τη Σελήνη, καθώς ανακλά 3 φορές περισσότερο φως. Το μέρος του συνολικού φωτός που ανακλάται από το φεγγάρι (albedo), είναι χαμηλότερο από όλους τους πλανήτες, εκτός από τον Ερμή.

Το φως αυτό, εκτός του ότι πολλές φορές, κυρίως στο παρελθόν, συντρόφευε μερικές ανθρώπινες δραστηριότητες, έχει και θα έχει στους αιώνες μια σημαντική θετική ψυχολογική επίδραση στον άνθρωπο. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι όταν έχουμε πανσέληνο, το φως του φεγγαριού, ειδικά για τους ρομαντικούς, κάνει πιο όμορφες τις νύχτες και επομένως επιδρά θετικά και εποικοδομητικά στη διάθεσή μας. Τι άλλο μπορεί να κάνει πιο όμορφο τον φυσικό μας κόσμο την νύχτα από το ολόγιομο φεγγάρι, την αιώνια αυτή νότα χαράς, αισιοδοξίας αλλά συχνά και μελαγχολίας; Άλλωστε, όταν νυχτώνει χωρίς φεγγάρι, όπως λέει και το γνωστό τραγούδι, το σκοτάδι είναι βαθύ...

Τι είναι όμως η πανσέληνος και τι η ίδια η Σελήνη; Ας αφήσουμε τη συναισθηματική φόρτιση της ημέρας για να κάνουμε ένα πολύ σύντομο επιστημονικό ταξίδι στην «γειτόνισσα μας» την Σελήνη. Περισσότερα στοιχεία για τη Σελήνη ο αναγνώστης μπορεί να βρει σε βιβλία αστρονομίας και στο διαδίκτυο.

Από την αρχαιότητα η Σελήνη είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον των αστρονόμων, ενώ μέχρι σήμερα η επιστημονική της μελέτη έχει προχωρήσει πάρα πολύ.

Σχηματισμός της Σελήνης - Επιδράσεις επί της Γης

Για τον σχηματισμό της Σελήνης οι επιστήμονες έχουν διατυπώσει κατά καιρούς διάφορες θεωρίες. Σήμερα η περισσότερο αποδεκτή θεωρία, είναι ότι η Σελήνη δημιουργήθηκε από μια γιγαντιαία σύγκρουση, που συνέβη πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, ενός μεγάλου σώματος, πιθανώς αστεροειδούς, με τη Γη (Nature, 16/8/ 2001). 

Αυτή η σύγκρουση ανάγκασε υλικό και από το μανδύα της Γης και από το αστρονομικό αντικείμενο, να εκτιναχθεί ψηλά και να μπει σε τροχιά γύρω από τη Γη, όπου αργότερα κυρίως το υλικό αυτό σχημάτισε τη Σελήνη. Στοιχεία γι' αυτή την τεράστια σύγκρουση μπορούν να βρουν οι επιστήμονες, λόγω του ότι η Σελήνη είναι πλέον ένα νεκρό αστρονομικό αντικείμενο, όπου κανένα ηφαίστειο και κανένας σεισμός δεν αλλοιώνουν την επιφάνειά του αλλά και λόγω της έλλειψης ατμόσφαιρας και σύννεφων δεν υπάρχουν άνεμοι ή βροχές

.

Μια σημαντική φυσική επίδραση της Σελήνης στον πλανήτη μας είναι σχετική με το φαινόμενο της παλίρροιας (άμπωτης-πλημμυρίδας). Από την αρχαιότητα το φαινόμενο αυτό είχε αποδοθεί στην Σελήνη. Ο Νεύτωνας (1643-1727) όμως έδωσε την πλήρη εξήγησή του και το απέδωσε στην έλξη της Σελήνης επί της Γης, σε συνδυασμό με την έλξη του Ηλίου. Αυτό φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά στον πορθμό του Ευρίπου στη Χαλκίδα, όπου κάθε έξι ώρες αλλάζει η ροή των υδάτων. Οι παλιρροϊκές δυνάμεις της Σελήνης επί της Γης, βοήθησαν στη σταδιακή ελάττωση της ταχύτητας περιστροφής της Γης. 

Η επιρροή της Σελήνης είναι εκείνη που σταθεροποίησε την κλίση του άξονα της Γης, ορίζοντας τους Πόλους, τους τροπικούς, τις εύκρατες ζώνες, τον ρυθμό εναλλαγής των εποχών και επιτρέποντας στη ζωή να αναπτυχθεί κάτω από τον Ήλιο. Στην έλξη της Σελήνης επί της Γης οφείλονται αποκλειστικά μια κωνοειδής κίνηση του άξονα περιστροφής της Γης («κλόνηση»), καθώς και το φαινόμενο της «μετάπτωσης» του ίδιου άξονα σε συνδυασμό και με την έλξη του Ήλιου.

Μπορούμε τώρα να σκεφτούμε πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση εάν η Γη είχε αρκετούς φυσικούς δορυφόρους, όπως π.χ. ο Κρόνος που έχει 30 (κύρια) φεγγάρια. 

Ή ακόμη αν η Γη δεν είχε κανένα φεγγάρι, οπότε ο άξονας περιστροφής της θα περιπλανιόταν χαοτικά, καθιστώντας έτσι την εμφάνιση και τη διατήρηση της ζωής δυσκολότερη (όπως π.χ. συμβαίνει στην Αφροδίτη).

Βασικά στοιχεία και κινήσεις της Σελήνης

Η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη είναι 384.404 Km (ελάχιστη 356.400 Κm, μέγιστη 406.700 Κm). Έχει σχήμα σφαίρας κατά προσέγγιση, με διάμετρο 3476 Km, περίπου το ένα τέταρτο της γήινης διαμέτρου, άρα είναι 64 φορές μικρότερη σε όγκο από τη Γη.

Πρώτος υπολόγισε την διάμετρο της Σελήνης ο περίφημος αστρονόμος Αρίσταρχος ο Σάμιος (310-250 π.Χ.) με σφάλμα λιγότερο από 20% (1/3 της γήινης αντί 0,27) και αργότερα ο μεγάλος αστρονόμος Κλαύδιος Πτολεμαίος (2^ος αιώνας μ.Χ.) με σφάλμα μόνο 5%. 

Το 4^ο και το 6^ο βιβλίο του περίφημου έργου του Αλμαγέστη περιέχει θέματα σχετικά με τη Σελήνη.

Η μάζα της Σελήνης είναι το 1/81 περίπου της μάζας της Γης και η επιτάχυνση της βαρύτητας στην επιφάνειά της είναι το 1/6 της βαρύτητας της Γης. Έτσι π.χ. ένα άνθρωπος βάρους 90 κιλών, στην Σελήνη θα ζυγίζει 15 κιλά. Ατμόσφαιρα δεν έχει, ενώ οι θερμοκρασίες ποικίλλουν από 135°C στην ημέρα έως -150°C τη νύχτα στον ισημερινό και κάτω από -233°C στους μόνιμα σκιασμένους πολικούς κρατήρες.

Όσο αφορά τις κινήσεις της Σελήνης, αυτή εκτελεί τρεις κινήσεις:

Α. Περιστρέφεται περί τον άξονά της, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, σε χρόνο 27 ημέρες 7 ώρες και 43 λεπτά. Έτσι η σεληνιακή ημέρα διαρκεί 655 ώρες.

Β. Κινείται γύρω από την Γη, από τα δυτικά προς τ' ανατολικά, σε σχεδόν ελλειπτική τροχιά, σε χρόνο 27 ημερών, 43 λεπτών και 11 δευτερολέπτων, ως προς ένα μακρινό άστρο, δηλαδή περίπου ίσο με τον χρόνο περιστροφής της, με συνέπεια να στρέφει προς τη Γη το ίδιο πάντα ημισφαίριό της και κρατά πάντα κρυφό, αθέατο, το άλλο. Το χρονικό αυτό διάστημα της περιφοράς της γύρω από τη Γη λέγεται «αστρικός μήνας».

Το επίπεδο της τροχιάς της περί την Γη σχηματίζει μια μικρή γωνία, περίπου 5^ο, με το επίπεδο της τροχιάς της Γης περί τον ήλιο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουμε σε κάθε πανσέληνο έκλειψη Σελήνης και σε κάθε Νέα Σελήνη έκλειψη Ηλίου.

Γ. Κινείται γύρω από τον Ήλιο μαζί με την Γη. Ας σημειωθεί ότι η κίνηση της Σελήνης, όπως και του Ήλιου και των άλλων άστρων, που βλέπουμε τις νύχτες, από τα ανατολικά προς τα δυτικά στον ουρανό είναι φαινομενική και οφείλεται στην κατ' αντίθετη φορά περιστροφή της Γης περί τον άξονά της.

Φάσεις της Σελήνης

Αποτέλεσμα της περιφοράς της Σελήνης γύρω από την Γη, σε σχέση με τον Ήλιο, είναι οι λεγόμενες φάσεις της Σελήνης, δηλαδή το τμήμα εκείνο της Σελήνης που είναι ορατό από την Γη, κατά την διάρκεια της περιφοράς της περί την Γη. Το τμήμα αυτό είναι το κοινό μέρος του κύκλου ορατότητας (το μέρος της που είναι στραμμένο προς τη Γη δηλαδή αυτό που βλέπουμε) και τουκύκλου φωτισμού της (το μέρος της που φωτίζεται από τον Ήλιο). Οι κύριες φάσεις της είναι 4: νέα Σελήνη ή νουμηνία, πρώτο τέταρτο, πανσέληνος, τελευταίο τέταρτο.

Νέα Σελήνη έχουμε όταν η Σελήνη βρίσκεται μεταξύ της Γης και του Ήλιου, περίπου σε ευθεία γραμμή, οπότε οι κύκλοι φωτισμού και ορατότητας δεν έχουν κοινά σημεία. Έτσι η Σελήνη στρέφει προς τη Γη το σκοτεινό ημισφαίριο και είναι αόρατη. Μετά από δυο ημέρες η Σελήνη φαίνεται στον δυτικό ορίζοντα μετά την δύση του Ήλιου με μορφή μηνίσκου ή δρεπάνου. 

Στην συνέχεια αρχίζει η «γέμιση» του φεγγαριού, όπου με την πάροδο των ημερών φαίνεται όλο και μεγαλύτερο τμήμα της, κάθε βράδυ και ανατολικότερα (από τον Νότο), μέχρι που έχουμε το πρώτο τέταρτο, όπου οι κύκλοι ορατότητας και φωτισμού είναι κάθετοι. Δέκα τέσσερις περίπου ημέρες από την νέα Σελήνη, ο κύκλος ορατότητας συμπίπτει με τον κύκλο φωτισμού, η Γη βρίσκεται, περίπου σε ευθυγράμμιση, μεταξύ Σελήνης και Ήλιου και έχουμε πανσέληνο. Μετά την πανσέληνο όλο και μικρότερο τμήμα της Σελήνης είναι ορατό ("λίγωση") μέχρι να φτάσουμε στο τελευταίο (ή δεύτερο) τέταρτο, μετά στην νέα Σελήνη κ.ο.κ. 

Το χρονικό διάστημα μεταξύ δυο ομωνύμων φάσεων (π.χ. μεταξύ δυο πανσελήνων) είναι 29,5305889 ημέρες ή 29 μέρες,12 ώρες, 44 λεπτά και 2,9 δευτερόλεπτα και λέγεται συνοδικός μήνας (2 μέρες περίπου μεγαλύτερος του αστρικού μήνα). Ο συνοδικός μήνας ήταν η αρχέγονη δεύτερη μονάδα μέτρησης του χρόνου, μετά το ημερονύκτιο, πρόδρομος του σημερινού μήνα, και είναι αυτός που λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα.

Η λαμπρότητα της πανσελήνου είναι η μεγαλύτερη απ' όλες τις φάσεις αλλά είναι 500.000 φορές μικρότερη της λαμπρότητας του Ηλίου, ενώ η λαμπρότητα του πρώτου και δεύτερου τετάρτου είναι το 1/10 της πανσελήνου. Στην Ελλάδα η πανσέληνος ανατέλλει μόλις δύσει ο ήλιος και μεσουρανεί στις 01:17 (12:17) τη νύχτα.

Στη φάση της πανσελήνου, μερικές φορές έχουμε έκλειψη Σελήνης, όταν η αυτή συμβεί και περάσει, μερικά ή ολικά, από την σκιά της Γης.

 Επίσης, στη φάση της Νέας Σελήνης όταν η Γη συμβεί και βρεθεί, ολικά ή μερικά, μέσα στην σκιά της (νέας) Σελήνης, τότε έχουμε έκλειψη Ηλίου, αλλά βέβαια αυτά τα φαινόμενα δεν συμβαίνουν κάθε μήνα, αφού όπως αναφέραμε το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης, περί τη Γη δεν συμπίπτει με το επίπεδο τροχιάς της Γης περί τον Ήλιο.

Στο φαινόμενο των φάσεων της Σελήνης βασίστηκε η μέτρηση του χρόνου από τους πανάρχαιους χρόνους. Το φεγγάρι ήταν το πρώτο αντικείμενο που έδωσε την αφορμή και τη δυνατότητα στους ανθρώπους για τη μέτρηση του χρόνου. Η έννοια του μήνα ξεκινά από την περιφορά της γύρω από τη Γη και τις φάσεις της σελήνης. Έτσι τα πρώτα ημερολόγια που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος ήταν σεληνιακά, αφού στηριζόταν στην παρατήρηση της εναλλαγής των φάσεων της Σελήνης. 

Η βάση των ημερολογίων αυτών ήταν ο συνοδικός μήνας, δηλαδή το χρονικό διάστημα μεταξύ δυο διαδοχικών ομωνύμων φάσεων της Σελήνης (π.χ. μεταξύ δύο πανσελήνων ή μεταξύ δύο πρώτων τέταρτων) κατά την περιφορά της γύρω από την Γη. Το διάστημα αυτό είναι σήμερα 29,5305889 μέρες (κατά μέσο όρο), αλλά έναν αιώνα πριν ήταν 29,5305886 μέρες και έναν αιώνα αργότερα θα είναι 29,5305891 μέρες.

Πρώτος ο Αθηναίος αστρονόμος Μέτων (432 π.Χ.) ανακάλυψε ότι 235 συνοδικοί μήνες ισοδυναμούν (περίπου) με 19 τροπικά (ηλιακά) έτη. Ο κύκλος αυτός είναι πρακτικά χρήσιμος, διότι αν καταγράψομε τις ημερομηνίες των φάσεων της Σελήνης επί 19 συνεχόμενα έτη, οι φάσεις θα επανέρχονται στις ίδιες (περίπου) ημερομηνίες και κατά την ίδια σειρά στα επόμενα 19 έτη κ.ο.κ. 

Ο κύκλος του Μέτωνα, παρά το σφάλμα του, χρησιμεύει και σήμερα ακόμη στον προσδιορισμό της ημερομηνίας της εαρινής πανσελήνου, δηλαδή της πρώτης μετά την 21^η Μαρτίου πανσελήνου, που είναι απαραίτητη για την εύρεση της ημερομηνίας του ορθόδοξου Πάσχα.

Η εξερεύνηση της Σελήνης

Η διαστημική εποχή μας έχει συνδεθεί και με τη σεληνιακή εξερεύνηση. Ο αγώνας για την «κατάκτηση» της Σελήνης ανάμεσα στην τότε ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, τη δεκαετία του 1960, οδήγησε σε ένα καταιγισμό αποστολών προς το δορυφόρο της Γης. Το 1959 το Ρωσικό διαστημόπλοιο «Luna 3» φωτογραφίζει για πρώτη φορά την αθέατη πλευρά της Σελήνης. 

Η κορύφωση των διαστημικών αποστολών ήλθε στις 20 Ιουλίου του 1969, όταν δυο Αμερικανοί αστροναύτες πάτησαν στη σεληνιακή επιφάνεια, ενώ τερματίστηκε με την ολοκλήρωση και της τελευταίας αποστολής Luna από την ΕΣΣΔ, τον Αύγουστο του 1976. Από τότε μέχρι και σήμερα η σεληνιακή εξερεύνηση έχει περιοριστεί αρκετά καθώς έχουν εκτελεστεί μόλις τρεις σχετικές αποστολές, ενώ για τα επόμενα 10 χρόνια δε σχεδιάζονται πάνω από πέντε. 

Σήμερα η Σελήνη θεωρείται ότι είναι ένα «νεκρό σώμα» γεμάτο σκόνη, που δεν κρύβει πια κανένα μυστικό. Πάντως πριν λίγες μέρες η ΝΑΣΑ ανακοίνωσε ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι η Σελήνη έχει συρρικνωθεί-συσταλεί στο «πρόσφατο» παρελθόν των 800 εκατομμυρίων ετών.

Με τους μετεωρίτες, τους κομήτες και τους αστεροειδείς να βομβαρδίζουν ανελέητα το έδαφος της Σελήνης, διαμορφώθηκαν τρεις διαφορετικοί τύποι εδάφους. Ο πιο διαδεδομένος είναι ο ρηγόλιθος (regolith), ένα παχύ στρώμα λεπτής σκόνης βάθους 2-20 m - πετρώματα τα οποία κονιορτοποίησαν οι ανεμπόδιστοι από την ατμόσφαιρα μικρομετεωρίτες. Αυτό που βλέπουμε με γυμνό μάτι στις πανσελήνους, σαν σκούρες περιοχές, είναι αυτές οι περιοχές, που εσφαλμένα ονομάστηκαν θάλασσες (maria) επειδή αυτές οι «θάλασσες» είναι χωρίς νερό και καλύπτουν περίπου το 16% της επιφάνειας της Σελήνης. 

Οι θάλασσες ή maria είναι όπως οι πεδιάδες με λίγους μεγάλους κρατήρες. Τέλος, οι σχετικώς ανοιχτόχρωμες περιοχές του φεγγαριού, οι γεμάτες με κρατήρες, είναι υψίπεδα που βαφτίστηκαν γαίες ή terrae που καλύπτουν το 80% της σεληνιακής επιφάνειας (65% της ορατής πλευράς).

Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των επιστημόνων επικεντρώθηκε στην ύπαρξη πάγου στη Σελήνη. Εκτός της NASA που σχεδιάζει επανδρωμένη αποστολή και δημιουργία διαστημικού σταθμού στο βόρειο πόλο της Σελήνης, το 2015-2020, ενδιαφέρον για την εξερεύνηση της Σελήνης υπάρχει από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA), την Ιαπωνία και την Ινδία.

Ο μεγαλύτερος όμως αντίπαλος της NASA σχετικά με τη σελήνη θεωρείται ότι είναι η Κίνα. Αν και οι κινέζοι είναι φειδωλοί στις ανακοινώσεις τους, πιστεύεται ότι σε λιγότερο από δέκα χρόνια θα υπάρχει κινεζική βάση στο φεγγάρι.

Η «τρέλα» της Πανσελήνου

Από καταβολής κόσμου τα ουράνια φαινόμενα ήταν μια πρόκληση, μια αγωνία και μια απορία για τον ανθρώπινο νου. Μη μπορώντας να τα εξηγήσει τα ερμήνευσε ως προάγγελο, συνήθως, δεινών και καταστροφών. Ειδικά για την Πανσέληνο, το πλήθος των λαϊκών μύθων, των δοξασιών, των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών είναι μεγάλο. Έχει συνδεθεί με εγκλήματα, αυτοκτονίες, τελετές μαύρης μαγείας, καταστροφές, ατυχήματα, τον ρυθμό των γεννήσεων και τη γονιμότητα. 

Για παράδειγμα, οι Βαβυλώνιοι πίστευαν ότι η γυναίκα είναι γόνιμη ανάλογα με τις φάσεις της Σελήνης. Τέτοιες απόψεις μετατράπηκαν σε αποδεκτές παρανοήσεις για τη γονιμότητα και τον ρυθμό των γεννήσεων. Η άποψη ότι παρατηρούνται περισσότερες γεννήσεις, όταν το φεγγάρι είναι γεμάτο, είναι αποδεκτή από πολλούς ανθρώπους, ακόμη και σήμερα. Επιστημονικές μελέτες πάντως, δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τον πλέον διαδεδομένο μύθο της Πανσελήνου, ότι δηλαδή μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις σχιζοφρένειας και ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς, οι ερευνητές εξετάζοντας εκατοντάδες περιπτώσεις, διαπίστωσαν ότι τα σχετικά περιστατικά στατιστικώς ήταν αμελητέα και πάντως δεν αρκούσαν για την εξαγωγή οποιουδήποτε συμπεράσματος.

Το αυγουστιάτικο ολόγιομο φεγγάρι είναι «δώρο» της φύσης και του θεού και για μια ακόμη βραδιά «έκάμε βόλτα» στον ουρανό μας για να μας δει και να το δούμε, για να το καμαρώσουμε, όπως το έχουν κάνει μέχρι τώρα αμέτρητα ανθρώπινα μάτια στον πλανήτη μας.

Αφήστε τους αστρολόγους και τους προληπτικούς να προβλέπουν επιτυχίες, εντάσεις ή καταστροφές. Η πανσέληνος του Αυγούστου είναι μια από τις πιο κατάλληλες ευκαιρίες για να αφεθούμε για λίγες ώρες στη μαγεία αυτής της μοναδικής νύχτας… γιατί όπως λέει και το λαϊκό δίστιχο.

Όποιος δεν επορπάτηξε την νύχτα με φεγγάρι

και την αυγή με τη δροσά, τον κόσμο δεν εχάρη...

*Δημήτρης Ι. Μπουνάκης, είναι καθηγητής Μαθηματικών - Ημερολόγος

dimitrmp@sch.gr

FOTO: JORGO STAY.

ΠΗΓΗ: http://www.rethnea.gr/