Στο τρικυμιώδες Kαρπάθιο πέλαγος, ανάμεσα στη Pόδο και στην Kρήτη, βρίσκεται η "ηνεμόεσσα Kάρπαθος", όπως αποκαλείται στον Oμηρικό Ύμνο στον Aπόλλωνα. Eίναι το δεύτερο σε μέγεθος, μετά τη Pόδο, νησί της Δωδεκανήσου.
Φυσική συνεχειά της προς τα βόρεια αποτελεί η νήσος Σαρία, σήμερα ακατοίκητη, από την οποία τη χωρίζει πορθμός πλάτους
Δρομολόγιο για Κάρπαθο
Ένα απαιτητικό δρομολόγιο με πολλούς κινδύνους και με πολλές δυσκολίες. Τις περισσότερες φορές, οι άνεμοι που πνέουν στις περιοχές αυτές σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα των λιμανιών, φέρνουν πληρώματα και μηχανές στα όρια τους. Η άγονη γραμμή του Νοτιανατολικού Αιγαίου απαιτεί εμπειρία, κότσια και καλή ψυχολογία για να μπορέσεις να ανταποκριθείς στις απαιτήσεις της. Την γραμμή αυτή καλείται τα τελευταία χρόνια να εξυπηρετήσει το ΠΡΕΒΕΛΗΣ, ένα γιαπωνέζικο πλοίο με αρκετές ιδιαιτερότητες στην πλεύση του και στην καθοδήγηση του, αλλά πάντα με ικανότατους αξιωματικούς στο τιμόνι του.
Αποπλέουμε απο την πόλη του Κορνάρου και χαράσσουμε ρότα προς το λιμάνι της Κάσου αφήνοντας πίσω μας την όμορφη πόλη της Σητείας όπου και κάναμε αφετηρία στον προορισμό μας για Κάρπαθο.
Φτάνοντας μετά απο λίγες ώρες στο λιμάνι της Κάσου, το ΦΡΥ, όπως είναι η ονομασία του με δεξιά στροφή και με γρήγορες κινήσεις δένουμε στον ντόκο. Ο σύγχρονος κατά τα άλλα λιμενοβραχίονας δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι και ό,τι πιο ασφαλές υπάρχει, αφού ένας δυνατός σορόκος θα <<χτίσει>> το πλοίο πάνω στα μπλόκια.
Αφήνοντας την Κάσο και με πορεία βορειοανατολική, οδηγούμαστε προς το στενό Κάσου-Καρπάθου.
Ο ήλιος οδεύει προς την δύση του, παίζοντας κρυφτό ανάμεσα στα σύννεφα που έχουν σκεπάσει τον ουρανό. Οι ακτές της Καρπάθου στα αριστερά μας, φαντάζουν <<άγριες>> κι απόκρημνες ενώ εμείς απολαμβάνουμε το τοπίο. Ο επόμενος προορισμός μας είναι τα Πηγάδια της Καρπάθου, τα οποία και προσεγγίζουμε. Τα πρώτα φώτα στους δρόμους της πρωτεύουσας του νησιού έχουν ανάψει, δίνοντας μία όμορφη εικόνα στον επισκέπτη ακόμα και τον χειμώνα.
Το τραγικό συμβάν, με τον ηρωϊκό θάνατο του Σμηναγού Κώστα Ηλιάκη, ο οποίος έπεσε υπερασπιζόμενος την ακεραιότητα της Πατρίδας μας, στην νοτιοανατολική άκρη του Αιγαίου τιμούν οι κάτοικοι της Καρπάθου τόσο με το μνημείο που έχει κατασκευαστεί είς μνήμη του σστην παραλιακή της πρωτεύουσας,όσο και με τις ετήσιες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται.
Οι κάτοικοι της Καρπάθου έζησαν από κοντά το γεγονός και μοιράστηκαν ώρες αγωνίας και συγκίνησης.
Η Κάρπαθος είναι ένα νησί ορεινό, με εξαίρεση το νοτιότερο τμήμα του, με βαθιές χαράδρες και καλλιεργήσιμες κοιλάδες, απότομες βραχώδεις ακτές και γραφικές παραλίες, καθώς και αρκετές δασώδεις εκτάσεις, παρά τις μεγάλες πυρκαγιές του 1982 και 1990. H υψηλότερη κορυφή είναι η Kαλή Λίμνη (υψόμετρο
Πηγαίνοντας διακοπές στην Κάρπαθο είναι σαν να κάνετε ένα "ταξίδι στον χρόνο". Η Κάρπαθος, μεγαλόπρεπη και ορεινή, βρίσκεται στο Καρπάθιο πέλαγος μεταξύ Κρήτης και Ρόδου. Μετά από ένα αρκετά μεγάλο ταξίδι, θα βρεθείτε σ' αυτό το ορεινό νησί, δύσκολο στην πρόσβαση αλλά ομολογουμένως ένα από τα ομορφότερα των Δωδεκανήσων. Είναι ένα νησί με πολύ έντονες παραδόσεις τις οποίες οι κάτοικοι διατηρούν - γι' αυτό είναι ίσως από τα ελάχιστα πλέον νησιά όπου θα αισθανθείτε την φιλοξενία της Ελλάδας όπως ήταν πριν από 50 χρόνια!
Επαρχείο Καρπάθου
Στα Πηγάδια Καρπάθου, σε περίοπτη θέση, βρίσκεται το συγκρότημα των τριών κτηρίων του Επαρχείου Καρπάθου. Πρόκειται για χαρακτηριστικά κτήρια της εποχής της Ιταλοκρατίας που χτίστηκαν κατά τη χρονική περίοδο 1926-36. Έχουν επίπεδη στέγη και είναι φτιαγμένα με την μεικτή κατασκευή των Ιταλών (λιθοδομή με οριζόντια και κατακόρυφα στοιχεία από ελαφρά οπλισμένο σκυρόδεμα). Τα κτήρια αυτά αποτελούσαν το ιταλικό διοικητήριο και παρόμοια είχαν χτίσει οι Ιταλοί σε κάθε νησί της Δωδεκανήσου για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Σήμερα ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ανήκουν στην κατηγορία κτηρίων με χαρακτηριστικά «Διεθνούς Στυλ» και ορισμένα στοιχεία ανατολίτικου εκλεκτικισμού.
Πρόκειται για μία σύνθεση τριών κτηρίων, τοποθετημένων σε σχήμα Π, σχηματίζοντας και οριοθετώντας έτσι την πλατεία Αλεξάνδρου Παπάγου. Το κεντρικό κτήριο είναι ψηλότερο (έως 4 ορόφους), δεσπόζοντας έτσι με τον όγκο του και τη μορφολογία του. Τα άλλα δύο κτήρια, με τον όγκο τους (έως 2 ορόφους) και τη μορφολογία τους (πέρκολες στον όροφο κ.α.) πλαισιώνουν το κεντρικό χωρίς να το ανταγωνίζονται.
Και τα τρία κτήρια συνδέονται μεταξύ τους με ημιυπαίθριους χώρους και καμάρες, σχηματίζοντας έτσι ένα σύνολο που αγκαλιάζει την πλατεία. Ένα σύνολο με πολύ «δυνατή» κάτοψη και μορφολογία με πλήρη και κενά για το φως, τον αέρα και τη θέα. Παρατηρώντας το συγκρότημα από την πλατεία, διακρίνουμε τη συμμετρία και τον τονισμό του κεντρικού του άξονα, που είνια το ψηλότερο σημείο του κτηρίου, με το ρολόϊ και τον ιστό της σημαίας.
Το συγκρότημα χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικό διατηρητέο το 1997, καθότι πρόκειται για αξιόλογα κτήρια της εποχής της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα και είναι σημαντικά για τη μελέτη της αρχιτεκτονικής.
Αν και η πόλη της Καρπάθου είναι πολυσύχναστη, με πάρα πολλά καφενεία, ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, το νησί δεν έχει ακόμα παραδοθεί στον μαζικό τουρισμό και έτσι μπορείτε να ανακαλύψετε μικρές ερημικές παραλίες όπου θα είστε πραγματικά μόνοι σας. Μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε το χωριό 'Όλυμπος", όπου οι γυναίκες κυκλοφορούν μέχρι και σήμερα φορώντας τις τοπικές παραδοσιακές φορεσιές τους.πανέμορφες παραλίες και πολλές φυσικές ομορφιές. Το νότιο τμήμα της έχει πεδιάδες και κάμπους ενώ η κεντρική και βόρεια Κάρπαθος είναι ορεινή.
Η Κάρπαθος είναι το ιδανικό νησί για ήσυχες διακοπές. Η Κάρπαθος ή Πηγάδια είναι η πρωτεύουσα καθώς και το κύριο λιμάνι του νησιού. Το αρχαίο της όνομα ήταν Ποτίδαιο ή Ποσείδειο. Είναι μία μοντέρνα πόλη χωρίς ιδαίτερα σημαντικά κτίρια ή αξιοθέατα. Η πόλη είναι χτισμένη στην άκρη του όρμου Βρόντης μίας αμμουδερής παραλίας 4 χλμ όπου μπορεί κανείς να κολυμπήσει ή να κάνει θαλάσσια σπορ. Στην παραλία υπάρχουν τα απομεινάρια του πρωτο-Χριστιανικού ναού της Αγ. Φωτεινής. Ξεκινήστε απ΄τα Πηγάδια και ακολουθήστε το δρόμο προς Αμμοοπή και Μακρύ Γιαλό, πηγαίνετε στις Μενέτες και προχωρήσετε για Αρκάσα όπου υπάρχει η Ακρόπολη και τα απομεινάρια της πρωτο-Χριστιανικής εκκλησίας της Αγ. Αναστασίας. Από εκεί ο δρόμος πάει προς Φοινίκι, Λευκό και Μεσοχώρι.
Από το Μεσοχώρι θα πάτε Σπόα και θα συνεχίσετε προς τον γραφικό οικισμό του Ολύμπου. Μόνο φθάνοντας εκεί θα καταλάβετε γιατί ο Όμηρος όταν αναφέρεται στη Κάρπαθο την ονομάζει το νησί των ανέμων. Στο τέλος του δρόμου βρίσκεται το Διαφάνι απ΄όπου θα επιστρέψετε προς την πρωτεύουσα και κατά την διαδρομή αυτήν θα επισκεφθείτε την Κυρά Παναγιά, το Απέρι (αρχαία Κάρπαθος), Βολάδα και Όθος. Με εκδρομικά καϊκια θα επισκεφθείτε τις πιο γραφικές παραλίες του νησιού και το Διαφάνι που είναι το δεύτερο λιμάνι του νησιού. Έχει μία παραλία με μεγάλα βότσαλα και 312 κατοίκους. Στις βόρειες θαλάσσιες περιοχές της Καρπάθου ζει το προστατευόμενο είδος Μεσογειακής φώκιας Μonachus-monachus. Το ψηλότερο βουνό της Καρπάθου είναι η Καλή Λίμνη με υψόμετρο 1,215μ.
Κάρπαθος Ιστορία
Σύμφωνα με τη μυθολογία ο πρώτος κάτοικος της Καρπάθου ήταν ο Τιτάνας Ιαπετός, γιός του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας των θεών και των ανθρώπων πολύ πριν τους θεούς του Ολύμπου. Το νησί κατοικήθηκε πρώτη φορά την Νεολιθική εποχή. Οι επαφές που είχε η Κάρπαθος με την Κρήτη έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του νησιού κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού. Τότε το σπουδαιότερο λιμάνι του νησιού το Ποτίδαιο (σημερινά Πηγάδια) έγινε τόπος διαμονής πολλών Κρητικών και έτσι απέκτησε Μινωϊκό χαρακτήρα. Οι επαφές μεταξύ των δύο αυτών νησιών συνεχίστηκαν μέχρι και τον 14ο αιώνα π.Χ. περίοδος που οι Μυκηναίοι κατέκτησαν τον έλεγχο της Καρπάθου. Το Ποτίδαιο εγκαταλείφθηκε μετά απο διάφορες επιδρομές μετά το 1200 π.Χ. Οι κάτοικοι του νησιού μετακινήθηκαν προς πιο ασφαλείς περιοχές όπως είναι το σημερινό Άπερι όπου και έκτισαν την πόλη της Καρπάθου. Οι Καρπάθιοι πολέμησαν με την Σπάρτη στον Πελοποννησιακό Πόλεμο το 431 π.Χ. και κυριεύθηκαν από τη Ρόδο το 400 π.Χ. Το 42 π.Χ. το νησί κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους. Στους αιώνες που ακολούθησαν, την Κάρπαθο κατέκτησαν οι Άραβες, ο Γενοβέζος πειρατής Μορέσκο, οι Ενετοί και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Ιταλοί κατέλαβαν το νησί κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Την Κάρπαθο κατέλαβαν και οι Γερμανοί για λίγα χρόνια πριν το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Κάρπαθος ενσωματώθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος μαζί με όλα τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα την 7η Μαρτίου 1948.
Παραλίες της Καρπάθου
- Λεύκος: Βρίσκεται στα βορειοδυτικά του νησιού, 30χλμ από την πρωτεύουσα. Αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών λόγω της πανέμορφης αμμουδιάς και της πεντακάθαρης θάλασσας. Υπάρχουν πολλά καταλύματα κοντά στην παραλία καθώς επίσης και ταβέρνες με πολύ καλό ψάρι. Απέναντι από το Λευκό βρίσκεται το μικρό νησάκι Σώκαστρο.
- Κυρά Παναγιά: Βρίσκεται 10χλμ. Βορειοδυτικά της πρωτεύουσας. Είναι μία από τις διασημότερες παραλίες του νησιού και πολύ καλά οργανωμένη. Η θάλασσα είναι πεντακάθαρη αλλά βαθιά και η αμμουδιά χρυσαφένια. Το τοπίο τριγύρω είναι φανταστικό. Υπάρχουν λίγα ξενοδοχεία και ταβέρνες.
- Άπελλα: Η Άπελλα είναι μία από τις καλύτερες παραλίες του νησιού. Πρόκειται για μια παραλία με χρυσή άμμο, πεντακάθαρα νερά, ιδανική για να απολαύσετε το μπάνιο σας. Υπάρχουν λίγες ξαπλώστρες και στο βόρειο άκρο της μια μικρή ταβέρνα.
- Διαφάνι: Βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή του νησιού, σε απόσταση 70χλμ. από την πρωτεύουσα. Η παραλία στο Διαφάνι είναι βοτσαλωτή με διάφανα νερά και βρίσκεται ακριβώς μπροστά από το ομώνυμο παραθαλάσσιο χωριό. Μπορείτε να φτάσετε από τα Πηγάδια οδικώς ή με καϊκι, το οποίο θα σας αφήσει στη μικρή προβλήτα. Υπάρχουν καταλύματα και παραλιακές ταβέρνες όπου θα φάτε φρέσκα ψάρια.
- Αχάτα: Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 10 χλμ. βορειοδυτικά της Καρπάθου. Η Αχάτα είναι μία παραλία με βότσαλο που στην αρχή της είναι φαρδιά και προχωρώντας στενεύει μέχρι που φτάνει μέσα στη θάλασσα. Τα νερά της βαθαίνουν απότομα, γι' αυτό και θέλει προσοχή στο κολύμπι. Λίγα μέτρα από την παραλία υπάρχει καντίνα.
- Πηγάδια: Είναι μια πολυσύχναστη παραλία αφού βρίσκεται στην πρωτεύουσα του νησιού. Εκτείνεται σε πολλά χιλιόμετρα και έχει ωραία ψιλή άμμο και πεντακάθαρα νερά. Η παραλία είναι οργανωμένη και η πρωτεύουσα σας προσφέρει όλες τις ανέσεις για τη διαμονή και τη διασκέδασή σας.
- Αμοοπή: Η Αμοοπή απέχει 6χλμ από τα Πηγάδια. Πρόκειται για μια από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού, άρτια οργανωμένη με δυνατότητα θαλάσσιων σπορ. Στην Αμοοπή λειτουργούν μερικά από τα πιο πολυτελή ξενοδοχεία, πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες.
- Αρκάσα (Άγιος Νικόλαος): Βρίσκεται σε απόσταση 16 χλμ από την πρωτεύουσα του νησιού. Είναι μία πανέμορφη αμμουδερή παραλία αλλά εκτεθειμένη στους ανέμους. Ιδανική για surfing αφού πάντα έχει μεγάλα κύματα. Στο ομώνυμο χωριό θα βρείτε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Επίσης, λειτουργούν ταβέρνες και μπαράκια.
- Άγιος Μηνάς: Η παραλία του Αγίου Μηνά είναι μία από τις ομορφότερες μικρές βοτσαλωτές παραλίες της Καρπάθου με πεντακάθαρα νερά. Βρίσκεται κοντά στην Άπελλα.
Αρχιτεκτονική
H τουριστική ανάπτυξη και το μεταναστευτικό συνάλλαγμα που επενδύθηκε στην ανέγερση ιδιωτικών οικιών, αλλά και οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής, έχουν αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του νησιού, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα του νησιού Πηγάδια. Στα περισσότερα χωριά, ωστόσο, διατηρούνται γραφικές οικίες στον τύπο του αστικού σπιτιού με νεοκλασικά στοιχεία, ο οποίος επικράτησε στα Δωδεκάνησα από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Xειροποίητα κεντήματα και κιλίμια στόλιζαν τα κάγκελα του σουφά, από το οποία το πιο περίτεχνο, η στυλομαντήλα, κάλυπτε το στύλο, ξύλινο κατακόρυφο δοκάρι στο μέσο του δωματίου, συμβολικό και πραγματικό στήριγμα του σπιτιού. Πολυάριθμα πιάτα και γυαλικά, τοποθετημένα σε ξύλινα ράφια γύρω από τους τοίχους, συμπλήρωναν τον πλούσιο διάκοσμο. Σουφάδες κατασκευάζονται και σήμερα σε νεόδμητες οικίες, ως ένδειξη διατήρησης της παράδοσης.
Iδιαίτερα αξιόλογα δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αποτελούν επίσης οι ανεμόμυλοι (σώζονται αρκετοί στην Όλυμπο), πεταλόσχημοι οι περισσότεροι ή κυλινδρικοί, καθώς και οι αγροτικές οικίες, οι λεγόμενοι στάβλοι, που χτίζονταν
κοντά σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις σχηματίζοντας πολλές φορές ολόκληρα χωριά, όπως στον αγροτικό οικισμό της Aυλώνας που αριθμεί 300 στάβλους. Iδιαίτερα εντυπωσιακοί είναι επίσης οι στάβλοι στο Πελεκητό, χτισμένοι σε μεγάλη
φυσική κοιλότητα του βράχου.
Απέρι - Παλιά πρωτεύουσα του νησιού και σήμερα η έδρα του Μητροπολίτη με χαρακτηριστική ρυμοτομία και αρχιτεκτονική των σπιτιών με κόκκινα κεραμίδια, ευρύχωρες αυλε΄ς και διακοσμητικά ανάγλυφα. Αθέατο από τη θάλασσα χτίστηκε το Μεσαίωνα στις πλαγιές αρχαίου και Βενετσιάνικου κάστρου, όταν οι κάτοικοι του Ποτιδαίου αποσύρθηκαν στο εσωτερικό του νησιού για να αντιμετωπίσουν τις πειρατικές επιδρομές. Μια καταπράσινη ρεματιά χωρίζει το Απέρι στα δύο και μια γέφυρα ενώνει τις δύο πλαγιές.
Λαϊκός Πολιτισμός
Στην Κάρπαθο διατηρούνται ζωντανές όσο σε λίγες περιοχές της χώρας μας οι τοπικές παραδόσεις, η μουσική, οι χοροί και οι αυτοσχέδιες μαντινάδες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται και στον τοπικό τύπο. Σε μικρότερο βαθμό επιβιώνουν κάποιες μορφές λαϊκής τέχνης, όπως η κεντητική, η υφαντουργία και η ξυλογλυπτική.
H καρπάθικη μουσική είναι στενά συνυφασμένη με τη ζωή των κατοίκων, καθώς συνοδεύει πανηγύρια, γάμους και ιδιωτικά γλέντια. Πολυάριθμοι είναι οι σκοποί και τα παραδοσιακά τραγούδια, πολλά από τα οποία έχουν καταγραφεί και δημοσιευθεί. Tα όργανα της καρπάθικης μουσικής, η αχλαδόσχημη τρίχορδη λύρα, το λαούτο, η τσαμπούνα και το βιολί, παίζονται συνήθως σε ζευγάρια. O παλαιότερος συνδυασμός τριών οργάνων (λυροτσάμπουνα) διατηρείται μόνο στα βόρεια χωριά. O χορός γίνεται στην πλατεία του χωριού ή στο εκκλησιαστικό μέγαρο. Στην Όλυμπο ιδιαίτερα, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς σε μεγάλα πανηγύρια σαν αυτό του Aϊ-Γιάννη στη Bρυκούντα, ακολουθείται συγκεκριμένο τυπικό. Το ξεκίνημα γίνεται με εκκλησιαστικά τροπάρια και δημοτικά τραγούδια, ακολουθεί ο χορός, πρώτα ο σιανός ή κάτω χορός,
μετά ο γονατιστός και στο τέλος ο ζωηρός πάνω χορός. Oι γυναίκες χορεύουν στα δεξιά των ανδρών και πρέπει να φορούν την ολυμπίτικη στολή, η οποία για τις μεγαλύτερες σε ηλικία αποτελεί καθημερινό ένδυμα. Παλαιότερα οι κοινωνικές σχέσεις και η κοινωνική διαστρωμάτωση καθώς και η οικονομική εξέλιξη του νησιού καθορίζονταν σε μεγάλο βαθμό από το κληρονομικό εθιμικό δίκαιο, και ειδικότερα το έθιμο της κανακαριάς. Το έθιμο κωδικοποιήθηκε από τη γενική συνέλευση των κοινοτήτων της Καρπάθου σε ένα γραπτό κείμενο που συντάχτηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1864 στο Απέρι.
Σύμφωνα με αυτό, η περιουσία των γονέων μεταβιβαζόταν ακέραια μόνο στα πρωτότοκα
παιδιά, του πατέρα στον πρωτότοκο γιο και της μητέρας στην πρωτότοκη κόρη. Τα υπόλοιπα αδέρφια δεν είχαν δικαίωμα να εγείρουν οποιαδήποτε αξίωση σε αυτήν, εκτός και αν επρόκειτο για κτήματα ή αντικείμενα που είχαν αγοραστεί από τους
γονείς, χωρίς να τα έχουν κληρονομήσει. Απαραίτητη προϋπόθεση για να κληρονομήσουν ο κανακάρης ή η κανακαρά ακέραια την περιουσία ήταν να φέρουν το όνομα του παππού ή της γιαγιάς αντίστοιχα. Στόχος του εθίμου ήταν η διάσωση
του ονόματος και η αποφυγή του κατακερματισμού της περιουσίας. Oι πρωτότοκοι, κανακάρηδες και κανακαρές, ως κάτοχοι της γης, αποτελούσαν το ανώτερο κοινωνικό στρώμα της καρπάθικης κοινωνίας. Aσκούσαν τα κοινοτικά και εκκλησιαστικά αξιώματα, διέμεναν σε συγκεκριμένες συνοικίες και ξεχώριζαν οι κανακάρηδες με τα πολυτελή τους ενδύματα και οι κανακαρές με τις σειρές από χρυσές λίρες που φορούσαν στο λαιμό, τις «κολαΐνες». Oι δευτερότοκες κόρες έμεναν συνήθως ανύπαντρες και ζούσαν στο σπίτι της πρωτότοκης αδελφής, ασχολούμενες με τις βαρειές αγροτικές και οικιακές εργασίες. Tα δευτερότοκα αγόρια αναγκάζονταν να μεταναστεύσουν, παλαιότερα (το 19ο αιώνα) στη Mικρά Aσία, στην Eλλάδα, σε χώρες της Aφρικής ακόμη και στη μακρινή Περσία, όπου εργάζονταν ως μαραγκοί και οικοδόμοι, και από τις αρχές του 20ού αιώνα κυρίως στην Aμερική. Tο εθιμικό δίκαιο καταργήθηκε επισήμως το 1922. Kάποια στοιχεία του ωστόσο επιβιώνουν ακόμη μαζί με άλλα έθιμα, όπως η τελετή
του γάμου, τα επτά, που γίνονταν την έβδομη ημέρα από τη γέννηση του παιδιού, το έθιμο της Λαμπρής Tρίτης στην Όλυμπο με περιφορά των εικόνων στις εκκλησίες του χωριού και στο νεκροταφείο.
Η Όλυμπος
Η Όλυμπος ή Έλυμπος είναι το βορειότερο και πιο ορεινό χωριό της Καρπάθου, χτισμένο αμφιθεατρικά σε μια πλαγιά του όρους Προφήτης Ηλίας. Το επίνειό του είναι το Διαφάνι. Η ευρύτερη περιοχή της Ολύμπου, που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος του νησιού, καθώς και τη νήσο Σαρία, αποτελείται από ορεινές εκτάσεις περίπου 37 τ.χλμ., πολλές από τις οποίες καλύπτονται με δάση ή χρησιμοποιούνται ως βοσκοτόπια.
Πρώτη αναφορά στην Όλυμπο γίνεται από τον Buondelmonti το 15ο αιώνα, ο οικισμός όμως πρέπει να ιδρύθηκε μεταξύ 10ου και 15ου αιώνα. Υπάρχουν πολλές παραδόσεις σχετικά με την ίδρυσή του. Μια από αυτές υποστηρίζει ότι οι κάτοικοι είναι απόγονοι των κατοίκων του αρχαίου Βρυκού (σημ. Βρουκούντα) στο βόρειο τμήμα του νησιού, που κατέφυγαν εκεί για να αποφύγουν τις αραβικές επιδρομές, κατά τον 7ο - 9ο αιώνα, ενώ σύμφωνα με μια άλλη πρόκειται για τον πληθυσμό της πόλης που κατέφυγε στο εσωτερικό του νησιού μετά την καταστροφή της από σεισμό. Έχει επίσης διατυπωθεί η θεωρία ότι το όνομά της η Όλυμπος το οφείλει στο μεγάλο υψόμετρό της ή στους κατοίκους του χωριού Ελύμποι της Χίου, οι οποίοι μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα το όνομα αλλά και τα ήθη και έθιμα του χωριού τους, καθώς και την ιδιότυπη διάλεκτό τους. Oι πληροφορίες που διαθέτουμε για τον οικισμό κατά τα νεότερα χρόνια είναι ελάχιστες, καθώς οι περιηγητές της Δύσης δεν έφταναν μέχρι εκεί, μεταφέρουν όμως στα κείμενά τους τον απόηχο των ιδιαιτεροτήτων της.
Η παράδοση αναφέρει ότι η Όλυμπος αρχικά ήταν αθέατη από τη θάλασσα, οχυρωμένος οικισμός με μικρότερη από τη σημερινή έκταση, ο οποίος διέθετε κάστρο με πολλές εισόδους, τις καμάρες. Από τις τελευταίες θεωρείται ότι προέρχεται το όνομα μιας συνοικίας, της «Έξω Καμάρας», η οποία ονομάστηκε έτσι διότι βρισκόταν εκτός των τειχών. Το πιο πιθανό είναι ότι αποτελεί έναν από τους οικισμούς του Αιγαίου που δημιουργήθηκαν σε ασφαλείς θέσεις στο εσωτερικό των νησιών, προκειμένου να αποφύγουν οι κάτοικοι τις πειρατικές επιδρομές. Πάντως το 18ο - 19ο αιώνα, μολονότι το Απέρι ήταν το διοικητικό κέντρο του νησιού ως
το 1892, οι Μενετές και η Όλυμπος ήταν οι μεγαλύτεροι οικισμοί σε μέγεθος.
Η Όλυμπος ήταν από τα πιο σημαντικά παραγωγικά κέντρα του νησιού, ιδιαίτερα σε σιτηρά. Μάρτυρες αυτού είναι οι πολυάριθμοι πεταλόσχημοι ανεμόμυλοι. Οι κάτοικοι της Ολύμπου διακρίνονταν στους τσοπάνηδες και στους «δεσπέριες», που ασχολούνταν με τη γεωργία. Οι πρώτοι κατοικούσαν έξω από το κάστρο και οι δεύτεροι εντός του, γι’ αυτό και ονομάζονταν επίσης «καστρηνοί». Πέρα από την περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη της περιοχής, οι δεσπέριες ίσως έκαναν χρήση πιο μακρινών περιοχών όπου έχτιζαν καλύβες. Αργότερα τα κτίσματα αυτά εξελίχτηκαν σε «στάβλους» (χαρακτηριστικές αγροικίες), ακόμη και σε τόπους μόνιμης κατοικίας, όπως στην Αυλώνα ή στη Σαρία.
Η Όλυμπος, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσής της, παρουσιάζει μεγάλες πολιτιστικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα λεγόμενα «Κάτω Χωριά», από τα οποία διαφοροποιείται ως προς την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη. Έτσι, στην Όλυμπο έχουν διατηρηθεί ιδιότυπα έθιμα, το αρχαϊκό γλωσσικό ιδίωμα και η παραδοσιακή φορεσιά, την οποία φορούν ακόμη και σήμερα οι ηλικιωμένες γυναίκες του χωριού. Η Όλυμπος είναι επίσης γνωστή για τη μεγάλη μουσική της παράδοση και τα περίφημα γλέντια. Με την ευκαιρία γεγονότων όπως πανηγύρια, γάμοι και ονομαστικές γιορτές, οι κάτοικοι γλεντούν με τους ντόπιους σκοπούς της αχλαδόσχημης λύρας, του βιολιού, της τσαμπούνας και του λαούτου.
Οι «γλεντιστές» προσαρμόζουν διαφορετικά κάθε φορά αυτοσχέδια δίστιχα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, τις μαντινάδες, με θέματα παρμένα από την αφορμή του γλεντιού (π.χ. ευχές στους μελλόνυμφους), την καθημερινότητα και την επικαιρότητα. Συχνά αποκτούν διαλογική μορφή που προσδίδει στο γλέντι ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στο γλέντι συμμετέχουν μόνο οι άνδρες, ενώ οι γυναίκες παρακολουθούν από απόσταση. Το πιο σημαντικά πανηγύρια στην Όλυμπο γίνονται το Δεκαπενταύγουστο, όταν γιορτάζει η εκκλησία της «Κοίμησης της Θεοτόκου», διάρκειας τριών ημερών, και στις 29 Αυγούστου του Αϊ-Γιάννη στη Βρουκούντα, όταν οι κάτοικοι του οικισμού αλλά και άλλοι Καρπάθιοι μεταβαίνουν στο εντυπωσιακό σπήλαιο με το ναό και διανυκτερεύουν στην ύπαιθρο.
Το έθιμο του κανακάρη ή της κανακαράς, το οποίο αφορά την οικογενειακή δομή και την κληρονομική μεταβίβαση, είναι ευρύτερα διαδεδομένο στο νησιωτικό χώρο. Στην Κάρπαθο όμως, και ειδικότερα στην Όλυμπο, αποτέλεσε κατεξοχήν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης των κοινωνικών σχέσεων. Το έθιμο είχε αντίκτυπο στην κοινωνική δομή της κοινότητας της Ολύμπου. Από την κληρονομική διαδοχή προέκυψε μια κοινωνική ομάδα γαιοκτημόνων που συγκέντρωσε στα χέρια της την οικονομική, διοικητική και κοινωνική εξουσία της κοινότητας. Σύμβολο της ισχύος αυτής της ιδιότυπης ομάδας, στους κόλπους της οποίας επικρατούσε η ενδογαμία, ήταν η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην οποία μπορούσαν μόνο αυτοί να εκκλησιαστούν, ενώ όταν ο οικισμός επεκτάθηκε έξω από το Κάστρο, οι πρωτότοκοι είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα διαμονής στην Έξω Καμάρα που είχε θέα προς τη θάλασσα. Ως το 1922 οι κανακάρηδες διατηρούσαν στην εκκλησία της Κοίμησης ιδιωτικά στασίδια για τους άνδρες και ιδιωτικές πλάκες στο πλακόστρωτο του πρόναου για τις γυναίκες, τις «μερέες». Επίσης οι κανακάρηδες έχτιζαν ιδιωτικές εκκλησίες και είχαν τους δικούς τους ανεμόμυλους και νερόμυλους όπως και τα πιο εύφορα πεδινά εδάφη της κοινότητας. Το χαρακτηριστικό της κανακαράς ήταν η «κολαΐνα», που δεν επιτρεπόταν να φορούν οι υπόλοιπες γυναίκες. Πρόκειται για χρυσοΰφαντο ύφασμα που πάνω του είχε ραμμένα χρυσά .
Το τριήμερο του Δεκαπενταύγουστου γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού στην Όλυμπο, με παραδοσιακή μουσική με τα παραδοσιακά μουσικά όργανα (τσαμπούνα, λύρα, λαούτο), τραγούδι και χορό. Στα Ολυμπίτικα πανηγύρια οι γυναίκες φορούν πολύχρωμες παραδοσιακές φορεσιές με διπλή σειρά χρυσών φλουριών στο στήθος και μαντήλα στο κεφάλι. Τα δυο σημαντικότερα πανηγύρια της περιοχής, του Αγίου Ιωάννου (29/8) στη Βρουκούντα και της Παναγίας, πολιούχου της Ολύμπου (15/8), προσελκύουν ντόπιους και ξενιτεμένους Καρπάθιους. Μοναδική θεωρείται για τον παγανιστικό της απόηχο η ιεροτελεστία της Λαμπρής Τρίτης στην Όλυμπο με καθολικό μνημόσυνο των νεκρών μέσω του αγιασμού των πηγών και της υπαίθρου και λιτάνευση των εικόνων.
Παραδοσιακά Προϊόντα
Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα είναι σταφύλια, εκλεκτής ποιότητας κρασί, λάδι, τυρί, μέλι, κυδώνια και εσπεριδοειδή. Τοπικά προϊόντα είναι οι χειροποίητες "μακαρούνες", τα κολοκυθουπούλια, οι κοπέλες (τρίγωνες χορτόπιτες), το γεμιστό αρνί με πληγούρι σε ξυλόφουρνο, οι μυζιθρόπιτες, ο μπακλαβάς και τα ζιμπίλια γεμιστά με σταφίδες. Τα παραδοσιακά "κουλλούρια" φουρνιστά με κλαδιά από το δάσος χρησιμοποιούνται ως ψωμί και ως προσφορά υπέρ της μνήμης των νεκρών, όπως και το "Πεντάρτι", ζυμωτός άρτος για κάθε θρησκευτική πανήγυρη. Ανάμεσα στα είδη λαϊκής τέχνης που θα βρει κανείς στην Κάρπαθο συμπεριλαμβάνονται πιάτα, στιβάνια, υφαντά και μπακίρια. Στην Όλυμπο, όπου άνθιζε η χειροτεχνία μέχρι τα μέσα του 20ου αι., υπάρχουν ακόμα παραδοσιακά υποδηματοποιεία που φτιάχνουν στιβάνια αλλά και παντόφλες με παραδοσιακά μοτίβα καθώς και εργαστήρια παραδοσιακής υφαντικής με κατεργασία μαλλιού. Στην Κάρπαθο υπάρχουν ακόμα ονομαστοί κατασκευαστές της καρπάθικης λύρας, του λαούτου και της τσαμπούνας.
Ο Κρατικός Αερολιμένας
Καρπάθου (συντομογραφία IATA: AOK, ICAO: LGKP, ΥΠΑ: ΚΑΚΠ) βρίσκεται στην πεδινή περιοχή της Αφιάρτης, στη νότια Κάρπαθο, 15 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Καρπάθου. Ο διάδρομος προσγείωσης-απογείωσης έχει μήκος 2.400 μ., δημιουργήθηκε στην τελική του μορφή το 1986.
Ο αερολιμένας λειτουργούσε από το 1970, με ένα μικρό παράπηγμα εμβαδού περίπου 100 τ.μ. .
Το 1993 δημιουργήθηκε κτήριο μεγέθους 800 τ.μ. το οποίο κατεδαφίστηκε το 2005 για να δημιουργηθεί τελικά το κτήριο των 12.500 τ.μ. . Οι νέες κτιριακές εγκαταστάσεις άνοιξαν τις πύλες τους στις 25 Ιουλίου 2009.
Τα διεθνή δρομολόγια, ξεκίνησαν από το Μάιο του 1987.
Το κτήριο του αερολιμένα έχει προσαρμοστεί στην παραδοσιακή Καρπάθικη αρχιτεκτονική και είναι εύκολα προσβάσιμο από άτομα με ειδικές ανάγκες.
Το εμβαδόν των κτιριακών εγκαταστάσεων είναι 700 τ.μ. .
Στον αερολιμένα λειτουργεί μετεωρολογικός σταθμός, αστυνομικός σταθμός, εκδοτήριο εισιτηρίων, 10 γραφεία ελέγχου εισιτηρίων-αποσκευών επιβατών (check-in), γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων, κατάστημα αφορολογήτων ειδών (duty free), αναψυκτήρια και πρατήριο εφημερίδων καθώς και σταθμός ταξί. Υπάρχει χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων και λεωφορείων ενώ ο χώρος στάθμευσης αεροσκαφών χωράει 3 μεγάλα αεροσκάφη, 2 μικρότερα και δύο ελαφρύτερα.
Η κατηγορία πυρασφαλείας είναι έξι (6) για τη θερινή και πέντε (5) τη χειμερινή περίοδο.
Θέσεις στάθμευσης για 2 μεγάλα και 1 μικρό αεροσκάφος καθώς και για ένα ελαφρύ αεροσκάφος.
Το ΚΤΕΛ Καρπάθου εδρεύει στα Πηγάδια
ΤΚ: 85700, ΚΑΡΠΑΘΟΣ
Τηλ: 22450 22338/22206
Fax: 22450 22338
email= ktelkarpathou@gmail.com
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου