.jpg "522629_354119071327849_949961524_n+(1)")
Το Χουδέτσι είναι χτισμένο στο κέντρο του Δήμου Αρχανών Αστερουσίων. Συνορεύει επίσης με τον Άγιο Βασίλειο, την Καλλονή, τις Μελέσες και το Μεταξοχώρι.
Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 440 μέτρων και απέχει από το Ηράκλειο 23 χιλιόμετρα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 έχει 863 κατοίκους , το δεύτερο σε πληθυσμό χωριό του Δήμου μας.
Η παλαιότερη μνεία του οικισμού αναφέρεται σε έγγραφο του συμβολαιογράφου του Χάνδακα Leon. Marcello, το 1279, ως Casale Tudeti, κακή γραφή μάλλον της λέξηςChudeci, συνηθέστατο φαινόμενο της εποχής εκείνης.
Το 1379 αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού αρχείου του Χάνδακα ως Chudeci. Σε άλλο έγγραφο του ίδιου αρχείου το 1395 αναφέρεται ως Cudeci "feudum" de Christo τωνfranciscus et Donatus Cornaro, που ζητούν την έξωση του Andrea Micael Cornaro από το μύλο τους στο χωριό Cudeci.
Το 1577 αναφέρεται από τον Fr.Barozzi ως Chudheci, από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Cudeci με 233 κατοίκους, από το Βασιλικάτα ως Chudheci το 1630.
Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Hodec με 27 χαράτσα, στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Kudhetsi με 20 χριστιανικές και 5 τούρκικες οικογένειες.
Ο Χουρμούζης αναφέρει ότι το 1842 είχε 26 χριστιανικές και 5 τούρκικες οικογένειες και 6 εκκλησίες. Μια από αυτές ήταν η παλαιά ιστορημένη εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα περίχωρα.
Το 1881 αναφέρεται ως Χουδέτσι στο Δήμο Αγιών Παρασκιών με 339 Χριστιανούς και 12 Τούρκους κατοίκους. Το 1900 είναι στον ίδιο Δήμο με 362 κατοίκους, ενώ το 1920 είναι έδρα αγροτικού Δήμου με 492 κατοίκους.
Το !928 είναι έδρα ομώνυμης κοινότητας με 612 κατοίκους και το 1940 αναφέρεται ωςΧουδέτσιον με 633 κατοίκους.
Ο Paul Faure ετυμολογεί το όνομα του χωριού από την αραβική λέξη guds, που σημαίνει άγιος.
Αξιόλογο αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η κρήνη του χωριού, που χρονολογείται στα 1671 και ονομάζεται Χατζινές.
Στη θέση Φλαμπουριάρης, βρέθηκε το 1952 μικρή πήλινη κεφαλή της θεάς Αθηνάς με κράνος. Στην ίδια θέση σώζονται λείψανα εγκατάστασης και αγωγοί υδραγωγείου ελληνιστικής εποχής. Το 1961 στη θέση Κορφή βρέθηκαν τμήματα ειδωλίων και ζωδίων, τύπου Μεσομινωικής εποχής.
Από το Χουδέτσι καταγόταν ο Νικολής Μαρκάκης, ριμαδόρος, γιος του σοφού «Δασκάλου» λεγόμενου Γιάννη Μαρκάκη. Γεννήθηκε το 1860 στο Χουδέτσι και σκοτώθηκε τριάντα εφτά χρονών, μόλις αρραβωνιασμένος, το 1897. Έγραψε τη ριμάδα για τη θρόνιαση του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο, το 1895.Όπως αναφέρει και ο ίδιος.:
...Γιατ΄είμαι ένας χωρικός, τα γράμματά μου λίγα
εις το Χουδέτσι κάθομαι, κρατώ και τη σκαλίδα...
Αν ερωτούν ποιος το ΄βγαλε τούτο το τραγουδάκι,
Εις το Χουδέτσι κάθεται, Νικόλαος Μαρκάκης...
Μετά από εξήντα χρόνια ο φιλόλογος και ποιητής Λευτέρης Αλεξίου εξέδωσε τη ριμάδα στα Κρητικά Χρονικά (έτος 1956), όπου αναφέρει: «άμποτε όσοι κρατούνε τη σκαλίδα, να΄ χανε την παρατηρητικότητα και την παραστατική ικανότητα στο λέγειν του ριμαδόρου των εγκαινίων»
Το Χουδέτσι, την πρώτη πεντηκονταετία του 20ου αιώνα ήταν το θέρετρο αναψυχής των ευκατάστατων Ηρακλειωτών( δεν υπήρχε τότε η μανία με τις παραλίες).Τα περιβόλια στους Σκυλούς και τον Αη- Βασίλη, τα τρεχούμενα νερά στο Χουδέτσι, οι κήποι με τα τριαντάφυλλα στις Μελέσες, τα δροσερά περιβόλια στις Αγιές Παρασκιές, ήταν προπολεμικά αγαπημένοι προορισμοί για τους Καστρινούς.
Δυο τέτοιοι καστρινοί ο Λευτέρης Αλεξίου και ο Νίκος Καζαντζάκης πέρασαν μερικές μέρες στα χωριά της Πεδιάδας( Αύγουστος 1921).
Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος που θεμελιώθηκε το 1874. Μέσα έχει πολλές , ασβεστωμένες δυστυχώς τοιχογραφίες. Εδώ ανακαλύφτηκε και η πέτρινη εικόνα του Αγίου Γεωργίου.
Άλλες εκκλησίες είναι η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Αντώνιος, ο Τίμιος Σταυρός, ο Άγιος Παντελεήμονας ο Άγιος Παϊσιος, ο Μιχαήλ Αρχάγγελος η Παναγία Ζωοδόχος Πηγή και άλλες.
Κατά τη Μάχη της Κρήτης το χωριό πολέμησε ηρωικά κατά των Γερμανών εισβολέων.
Η έφεση στην Κρητική ρίμα και η αγάπη για τη μουσική και τα μουσικά όργανα (αριστοτέχνης ήταν ο ντόπιος μακαρίτης οργανοποιός Λευτέρης Βλασάκης), είναι τα «σήματα κατατεθέντα» των Χουδετσανών.
Δεν είναι τυχαία η εγκατάσταση του πολυταξιδεμένου και άξιου μουσικού και δασκάλου Ross Daily στο Χουδέτσι, όπου ο Δήμος με τη συμβολή του σπουδαίου μουσικού δημιούργησε το μουσείο Παραδοσιακών μουσικών οργάνων και Μουσικό Εργαστήρι «Λαβύρινθος».
Τα οδωνύμια λοιπόν στο Χουδέτσι δόθηκαν βασισμένα στις θεματικές ενότητες:
Κρητική μουσική
Ζωγράφοι της κρητικής αναγέννησης
Μυθολογία της Μινωικής Κρήτης
Πρόσωπα από τον αγώνα των αδελφών Κυπρίων ενάντια στην Αγγλική Κατοχή
Τοπωνύμια
Πρόσωπα με ιδιαίτερη προσφορά στον τόπο τους
ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΛΗΣ
