Ο Εμμανουήλ Αγγελάκης γεννήθηκε, το 1856 στο χωριό Αρμένοι της Σητείας. Πιθανόν γεννήθηκε τον Αυγουστο του 1856, όπως αναφέρει ο ίδιος, «ο πρώτος των αδελφών μου Μιχαήλ εβεβαίου ότι εγεννήθην ένα μήνα πρό του λεγομένου μεγάλου σεισμού, ο οποίος, ως γνωστόν, εγένετο κατά την 30ην Σεπτεμβρίου 1856, ήτοι, κατά την γνώμην ταύτην, εγεννήθην κατά τον Αυγουστον του 1856...».
Αν και ήταν το δωδέκατο τέκνο μιας αγροτικής και φτωχής οικογένειας, κατάφερε να διαπρέψει στην πολιτική ζωή του τόπου μας.
Επιθυμία της μητέρας του Ειρήνης ήταν ο ίδιος να σπουδάσει «Διά δε το Μανωλιό της, ως έλεγεν εμέ, παρήγγειλε να με σπουδάσουν διά πάσης θυσίας».2 Πραγματικά, παρά της πάρα πολλές δυσκολίες που αντιμετώπισε, το 1902 τελείωσε την νομική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, σε ηλικία 46 ετών.
Ο Εμμανουήλ Αγγελάκης ήταν σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά και ιστορικά πρόσωπα του 20ου αιώνα στην Κρήτη. Το 1884 εξελέγη αντιπρόσωπος της επαρχίας Σητείας για την Κρητική Συνέλευση. Ήταν πρωτεργάτης στην Κρητική Επανάσταση του 1896 στη Σητεία. Βουλευτής Κρήτης από το 1884-1991, διετελεσε ακόμα δυο φορές και αντιπρόεδρος της Κρητικής βουλής.
Το 1920 παραιτήθηκε από την νομαρχία Μεσσηνίας όταν έχασε τις εκλογές ο Ελ. Βενιζέλος, και ασχολήθηκε με την καταγραφεί τις ιστορία του τόπου του.
Τα ‘’Σητειακά’’ και τα ‘’Απομνημονεύματα 1856-1906’’ είναι δυο από τα σημαντικά ιστορικά έργα που μας άφησε.
Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία, κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο, είναι οι δύο τόμοι ή τρία τεύχη, εξαρτάται από τον τρόπο που κάθ’ εις θέλει να το μετρήσει, τα Σητειακά του δικηγόρου Εμμανουήλ Αγγελάκι. Ο Εμμανουήλ Αγγελάκις κατάγονταν από το χωριό Αρμένους Σητείας και έζησε από κοντά κατά την παιδική του ηλικία τις απεχθείς πράξεις των Οθωμανών κατά των χριστιανών και μπορεί αυτό αν το δει έντονα από τις περιγραφές που κάνει στην αρχή του δεύτερου τόμου των Σητειακών. Διατέλεσε πρώτος πρόεδρος της επαναστατικής επιτροπής Σητείας κατά την επανάσταση του 1897 και παρά τα αισθήματα που έτρεφε κατά των Οθωμανών μπορεί κανείς να δει ότι πολλές φορές κατέβαλε προσπάθειες για τη διάσωση άοπλων Οθωμανών κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Όλη του τη ζωή την πέρασε εργαζόμενος στην Αθήνα σαν Δικηγόρος και πηγαινοερχόμενος Αθήνα- Σητεία όπου διατηρούσε δεύτερο γραφείο.
Το 1935 εκδίδει τον πρώτο τόμο των Σητειακών. Το βιβλίο αποτελεί μια απάντηση στην τοπικιστική αντίληψη που έχει το περιεχόμενο του βιβλίου του κυρός Ιεροσητείας Γρηγορίου Παπαδοπετράκη ο οποίος στο βιβλίο του Ιστορία των Σφακίων εξυμνεί την αξία και ανδρεία των Σφακιανώνυποβαθμίζοντας την προσφορά όλων των υπολοίπων Κρητών κατά τις κατά καιρούς επαναστάσεις. Αν και το βιβλίο πολλές φορές περνάει τα όρια της επαρχίας τα θέματά του έχουν να κάνουν με την ιστορία της επαρχίας από των αρχαίων χρόνων μέχρι την εποχή της επανάστασης του 1897 και την Γαλλική εποπτεία με το τέλος της επανάστασης. Βασικό πάντως στοιχείο που τονίζει αμέσως από την αρχή ο σκοπός να παρουσιάσει τα ιστορικά γεγονότα όπως έγιναν και όχι όπως ο ίδιος θα ήθελε. Και για το λόγο αυτό παρουσιάζει την φράση του Αιμίλιου Λούντβιχ «Τα γεγονότα ε[ισ`ιν ]ιερ`α κα`ι ]ο ]ιστορικός δέν έχει δικαίωμα να τροποποιεί η να παραβλέπει αυτά». Μέσα από αυτήν τη φράση ο Αγγελάκις προσπαθεί να παρουσιάσει μια πλήρη εικόνα των πραγμάτων της εποχής του χωρίς προκαταλήψεις τοπικισμούς και απαλλαγμένη κατά το δυνατόν από το υποκειμενικό στοιχείο.
Έτσι το 1935 εκδίδει στην Αθήνα τον πρώτο τόμο των Σητειακών όπου περιγράφει την ιστορία της επαρχίας Σητείας από τα αρχαία χρόνια μέχρι την κατάληψη της από τους τούρκους, Αλλά παράλληλα παρουσιάζει μέσα από ένα παράρτημα την ιστορία των Ορθόδοξων και καθολικών μονών της περιοχής αλλά και του Σαραγιού της Ετιάς αλλά και δύο έτερα θέματα, την επιστολή του δούκα της Κρήτης Ιερώνυμου Δουκάτου προς τον Πέτρο Κονταράτο αλλά και ένα καθαρά λαογραφικό θέμα που είναι η ιστορία της Ελένης.
Το 1939 από το ίδιο τυπογραφείο παρουσιάζει το πρώτο τεύχος του δευτέρου τόμου των Σητειακών λόγω οικονομικών δυσκολιών με σκοπό λίγο αργότερα να ολοκληρώσει το έργο του. Δυστυχώς για τον ίδιο το έργο έκανε δέκα χρόνια να δει το φως της δημοσιότητας λόγο πολλών ατυχιών που προκύπτουν. Αρχικά ο πόλεμος και η κοινωνική αλλά και οικονομική κατάσταση που υφίσταται αλλά και συνεχίζει με το τέλος του πολέμου. Δεύτερον μια αρρώστια που παθαίνει στα μάτια ο Αγγελάκης.Όπως ο ίδιος τονίζει στον πρόλογο του δεύτερου τεύχους αν και τα προβλήματα δεν είχαν τελειώσει κατά την ώρα που εκδιδόταν το βιβλίο αλλά το έκανε σαν μια θυσία πριν «η κελαινή νύξ τους εμούς οφθαλμούς καλύψει» και ελπίζει στη θετική αντιμετώπιση που είχε ο πρώτος τόμος από τους αναγνώστες του.
Στο δεύτερο τόμο περιγράφει με μεγάλη λεπτομέρεια όλα όσα είδε και άκουσε για τα περιστατικά της περιόδου από το 1821 μέχρι την επανάσταση του 1897 και την εγκατάσταση των Γάλλων στρατιωτών στην επαρχία Σητείας. Πολλές φορές αναφέρει την προσωπική του γνώμη για τα γεγονότα ή αναφέρει και παράλληλες πληροφορίες κάνοντας μια προσωπική εκτίμηση για τα πράγματα. Μέσα από τη συλλογή αυτή του Αγγελάκη ο αναγνώστης μπορεί να πληροφορηθεί με λεπτομέρεια όλη την ιστορία της Σητείας κατά την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας, αλλά να πάρει μια πολύ καλή γνώση για την ιστορία της Κρήτης γενικότερα.
Γιώργος Τσικαλάκης
