Αγία Αναστασία φαρμακολύτρια: H Αγία μεγαλομάρτυς Αναστασία, η φαρμακολύτρια, ζούσε στη Ρώμη επί Διοκλητιανού και καταγόταν από πλούσια οικογένεια.
Η Αναστασία διακρινόταν για την ομορφιά του σώματος, τη μόρφωση, το άμεμπτο ήθος και τη σωφροσύνη της. Ο πατέρας της ήταν ειδωλολάτρης, Ρωμαίος πατρίκιος, Πραιτεξτάτος ονομαζόμενος και ή μητέρα της Φούστα.
Στη Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής (Μονή Τοπλού) βρίσκεται το ιερό χέρι – λείψανο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Εορτάζεται στις 22 Δεκεμβρίου με νηστεία.
Στη Μικρασία, στην περιοχή Μαγνησίας, στο χωριό Πετεινοχώρι (Χορόσκιοϊ) υπήρχε η εκκλησία της Αγίας Ανεστασιάς, όπως την έλεγαν οι εκεί χριστιανοί. Γινόταν πανηγύρι στις 22 Δεκέμβρη, την Κυριακή του Θωμά και την Πεντηκοστή. Ήταν η μοναδική εκκλησία που υπήρχε στην περιφέρεια Σμύρνης.
Η Αγία «Ανεστασιά» η Φαρμακολύτρια πιστεύανε πως λυτρώνει τον κόσμο από τα φαρμάκια της ζωής. «Γιαταυτό κι ηπάαινε πολύς κόσμος να προσκυνήσει, εκεί, την εικόνα τση, που ήτανε θαυματουργιά. Μα, και οι στείρες ηταζούντοστε κ’ ηπααίνανε να καταπιούνε φιτίλι απτο καντήλι τσή εκκλησιάς τση χάρης τση, με την πίστη, πάς (μήπως) πιάσουνε παιδί (πουμείνουνε) έγκυος». (Λαογραφικά – Η Ζωή στη Σμύρνη – Δημ.Ι.Αρχιγενη)
Τη χριστιανική πίστη διδάχτηκε από τη μητέρα της και το θεόπνευστο διδάσκαλό της, το Χρυσογόνο. Παρά τη θέλησή της παντρεύτηκε τον Πούπλιο, άντρα άσωτο και ασεβή. Αυτός ήταν φανατικός ειδωλολάτρης και μισούσε θανάσιμα τους χριστιανούς. Η Αναστασία, όμως, όχι. Γι’ αυτό και δεν άργησε να δεχθεί το άγιο Βάπτισμα και να γίνει χριστιανή.
Ο Βενετικός κοιμητηριακός ναός του Τιμίου Σταυρού στη Μονή Τοπλού
Στην επαρχία Σητείας στον δρόμο για το Βάι στα 10χλμ ανατολικά της Σητείας και 6χλμ βόρεια του Παλαικάστρου υπάρχει η ιστορική μονή Τοπλού.
Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή» όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673.
Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή» όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673.
Ερχόμενοι απο την Σητεία και φτάνοντας στην μονή στο δεξί μας χέρι απέναντι απο το μοναστήρι υπάρχει το κοιμητηριακό παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού.
Η κύρια εκκλησία της μονής είναι βασιλική με δύο κλίτη, αφιερωμένα στην Παναγία και τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο (γιορτάζει στις 8 και 26 Σεμπτεμβρίου). Περιέχει τοιχογραφίες του 14ου αιώνα στο βόρειο τοίχο κι ένα σπάνιο χαραγμένο τέμπλο.
