Σαν σήμερα 9 Σεπτεμβρίου 1971 σκοτώνεται σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα ο Ολλανδός γεωπόνος Πάουλ Κούπερς, πρωτοπόρος των θερμοκηπίων στην Ελλάδα. Ήταν ευρύτερα γνωστός στην Ιεράπετρα της Κρήτης ως ο «Ολλανδός».
Η Ιεράπετρα σήμερα ανήκει στις παραγωγικότερες περιοχές της χώρας. Πηγή του πλούτου της είναι ο τουρισμός αλλά και η παραγωγή οπωροκηπευτικών, λουλουδιών και ελαιολάδου. Αποτελεί κύριο οικονομικό και εμπορικό κέντρο του Νομού καθώς είναι εμπορικό κέντρο εξαγωγής αγροτικών προϊόντων προς την Ευρώπη.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’30 ξεκίνησε δειλά – δειλά από την περιοχή Τζάνιδες, δυτικά του οικισμού Γρα-Λυγιάς. Χώρος υπήνεμος και προσήλιος και εδαφικά κατάλληλος για χειμωνιάτικη καλλιέργεια. Πρώτοι καλλιεργητές οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί στην Ιεράπετρα. Πολύ σύντομα ακολούθησαν και ντόπιοι κάτοικοι. Μοναδική καλλιέργεια τότε η ντομάτα. Ξεκινούσε τέλη Οκτωβρίου. Η συγκομιδή άρχιζε τον Απρίλιο. Η προστασία από τις αντίξοες συνθήκες του χειμώνα γινόταν με φράκτες και θυμάρια που τοποθετούσαν πάνω από κάθε φυτό.
Από τις αρχές τις δεκαετίας του ΄50 η οικονομική απόδοση έγινε πολύ υψηλή. Τότε οι πάντες και παντού άρχισαν να καλλιεργούν. Το μεγάλο άλμα έγινε δυτικά στην περιοχή του Ξεροκάμπου, που έκτοτε κρατάει τα σκήπτρα της παραγωγής. Το ΄50 καλλιεργήθηκαν συνολικά 950 στρέμματα ντομάτας. Η μεγαλύτερη καλλιεργήσιμη έκταση ήταν το ’58 με 6.800 στρέμματα. Έκτοτε η υπαίθρια καλλιέργεια άρχισε να ελαττώνεται.
Η δεκαετία του ‘60 δεν ξεκίνησε με καλούς οιωνούς. Τις καλλιέργειες ταλαιπωρούσαν τα καπρίτσια του χειμώνα. Η ανάγκη κάλυψης της καλλιέργειας εμφανίστηκε επιτακτική. Είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται στην γεωργία και τα φύλλα πολυαιθυλενίου. Έτσι, το καλοκαίρι του ’66 στην Ιεράπετρα έγινε το πρώτο ξύλινο θερμοκήπιο σκεπασμένο με νάιλον. Τώρα τα περισσότερα θερμοκήπια είναι μεταλλικά. Στην περιοχή από Αμμουδάρες μέχρι Γούδουρα καλλιεργούνται περίπου 13.000 στρέμ. θερμοκήπια. Την περίοδο ΄70-΄71 είχαν καλλιεργηθεί 1200 στρέμματα. Η υπερπαραγωγή κατέστησε αναγκαία την εξαγωγή των προϊόντων. Έτσι στις 9-2-1962, το πρώτο φορτίο, 20 τόνοι αγγούρια έφυγαν για το Μόναχο. Ο δρόμος είχε ανοίξει.
Μέχρι το 1965 ήταν μία φτωχή επαρχιακή πόλη με την τυπική αγροτοκτηνοτροφική οικονομία της Κρήτης οπότε και ήρθε στην Ιεράπετρα ο νεαρός Ολλανδός γεωπόνος, Πολ Κούπερς. Παιδί φτωχής πολύτεκνης οικογένειας, σπούδασε γεωπονία με δαπάνες της Εκκλησίας και με την υποχρέωση να προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες του για ένα χρόνο σε μια υπανάπτυκτη περιοχή. Επέλεξε την Ιεράπετρα γιατί διέβλεψε ότι το εύκρατο κλίμα της και το εύφορο έδαφός της ήταν ό,τι έπρεπε για τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες που αναπτύσσονταν εκείνη την εποχή.
Οι κάτοικοι στην αρχή τον αντιμετώπισαν με δυσπιστία αλλά αυτός δεν έχασε το κουράγιο του. Μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια, όλη η νότια ακτή της Κρήτης σκεπάστηκε από θερμοκήπια και υπήρξε αξιοσημείωτη άνοδος του εισοδήματος, αλλά ο Κούπερς δεν έζησε για να δει την επιτυχία του οράματος του: σκοτώθηκε το 1968 σε τροχαίο ατύχημα. Οι κάτοικοι της Ιεράπετρας του έστησαν ένα λαμπρό ανδριάντα ανάμεσα στα θερμοκήπια, εκεί όπου ο ίδιος φύτεψε το σπόρο του σημερινού τους πλούτου.
Σήμερα τα κηπευτικά της Ιεράπετρας είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρησης και στη μεγάλη τους πλειοψηφία έχουν πιστοποιηθεί γι αυτό. Επομένως, συζητάμε για προϊόντα που έχουν προδιαγραφές ποιότητας και έτσι πρέπει να τα βλέπομε. Αν κάποια ελάχιστα ξεφεύγουν ακόμη, είναι πολύ μειοψηφικά και γι’ αυτά η ψυχολογία και ο στόχος των καλλιεργητών μας και όχι μόνο, είναι να τα περιορίζουν συνεχώς μέχρι να εξαλειφθούν.
Ελένη Παπαδοπούλου
