Η εκκλησία της Παναγίας Καρδιώτισσας βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από τις Άνω Αρχάνες, στην δεξιά πλαγιά της κοιλάδας που ορίζεται από την διαδρομή του ποταμού «Καίρατου» προς το Ηράκλειο.
Η κατασκευή της πρέπει να έγινε πριν το 1200 μ.Χ. Στο κατάστιχο, η εκκλησία της Παναγίας στο Καρυδάκι αναφέρεται ως παλιά, άρα μπορούμε να δεχθούμε ως χρόνο κατασκευής της το 1000 μ.Χ. Ο Chr. Buondelmonti την επισκέφθηκε το 1415 μ.Χ. (αναφέρεται ως γυναικεία μονή της «Παναγίας στο Καρυδάκι») και την βρήκε σε μεγάλη ακμή.
Ο G. Gerola το 1908 παρουσιάζει την κάτοψη της εκκλησίας στο «Καρυδάκι», αναφέροντας τα εξής: «Μία ανώνυμη εκκλησία στην τοποθεσία «Καρυδάκι» Τεμένους, κοντά στην υδατογέφυρα τρίκλιτη, όπου ο Νάρθηκας υπάρχει μόνο μπροστά στα δύο».
Πρόκειται για μία τρίκλιτη Βασιλική, επιφάνειας 60 τ.μ., με θολοσκέπαστο νάρθηκα, μπροστά από το μεσαίο και το νότιο κλίτος, που παρουσιάζει ομοιότητες, τόσο ως προς την κάτοψη όσο και ως προς την τοιχοποιία, με τη Μονή Παλιανής στο Βενεράτο, την Παναγιά Κριθαρίδας και τον Αγ. Ιωάννη στο Λιλιανό Πεδιάδος. Το μοναστήρι έπαψε να χρησιμοποιείται λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν για χάρη του έργου ύδρευσης του Ηρακλείου από το μεγαλοφυή Ενετό Φραντζέσκο Μοροζίνι που κατάφερε να φέρει το νερό του Γιούχτα στο Χάνδακα.
Διασχίζοντας κανείς το φαράγγι μέσα στο οποίο ρέει ο ποταμός, συναντά τις πηγές που με τα έργα του Μοροζίνι ήδη από το 1627 υδροδοτούσαν την πόλη του Ηρακλείου.
Η γεωφυσική κατάσταση της περιοχής απαίτησε την κατασκευή υδατογεφυρών στη Σύλλαμο, στη Φορτέτσα, στις Τρεις Καμάρες, καθώς και άλλων τεχνικών έργων.
Τα νερά περνούσαν την υδατογέφυρα που κατασκευάστηκε γι’ αυτόν τον σκοπό και διοχετεύονταν στον κεντρικό υδαταγωγό που συνέχιζε την ροή του, περνούσε διαδοχικά τις υδατογέφυρες στη Σύλλαμο και στη Φορτέτσα και κατευθυνόταν προς το Χάνδακα.
Η εκκλησία της Παναγιάς Καρδιώτισσας βρίσκεται σήμερα σε ερειπώδη κατάσταση, πολύ κοντά στην περίφημη Γέφυρα στο Καρυδάκι.
