Ένας εγγλέζος γλύπτης στο Μεσα Λασιθι, ο Nigel Ratcliffe
Ο Σύνδεσμος Μέσα Λασιθίου και η Επιτροπή για την διάσωση της παραδοσιακής γλυπτικής, με την βοήθεια του Δήμου Λασιθίου, παρουσίασαν το μνημείο των Νιταδώρων, ξυλογλυπτών, στο χωριό μας.
Μετά την πρωτοβουλία , πριν λίγα χρόνια να παρουσιάσουν το μνημείο των Χαήνηδων, στα αντάρτικα λημέρια της Αλόιδας, ανάθεσαν στον άγγλο γλύπτη Nigel Ratcliffe και το μνημείο των Νιταδώρων. Ο Άγγελος, όπως τον αποκαλούμε εμείς, ζει και εργάζεται στην Κρήτη, στην Κριτσά, από το 2003.
Εραστής της τέχνης, γνώστης της Ελληνικής Μυθολογίας και της αρχαίας Ελληνικής πραγματείας. Μελετητής παραμυθιών, παραδόσεων και του λαϊκού πολιτισμού του τόπου, αλλά και της ιστορίας του νησιού μας! Άλλωστε έχει εκδώσει το έργο "Το τραγούδι της Ροδάνθης, που είναι μια διασκευή του θρύλου της Κριτσωτοπούλας, συναγωνίστριας του Καπετάν Καζάνη, με το όνομα Σπανομανόλης, στις επαναστάσεις του 1821. Στην ελληνική έκδοση τη μετάφραση έκαναν οι Στέλλα Λιάτσα και η Μαριέλενα Κουτουλάκη.
Στην Κριτσά έχουν τοποθετηθεί δύο έργα του Nigel Ratcliffe:
το νήμα της ζωής και το σκαλιστό σε πέτρα μνημείο της Κριτσωτοπούλας, της Ροδάνθης, στο χώρο που έγινε η μάχη της Κουτάραντο.
Στο Μέσα Λασίθι έχουν τοποθετηθεί ακόμη δυο έργα του:
Το μνημείο των Χαήνηδων, στο αντάρτικο λημέρι, στην ΑΛΌΙΔΑ, δίπλα από τις πηγές που υδρεύεται το χωριό. και το μνημείο των Νιταδώρων στην πλατεία του χωριού.
Άριστος γνώστης των συμβολισμών και των τυπικών της εκκλησίας μπόρεσε να αποτυπώσει στο ανάγλυφο μυστικά από τα τυπικά των παραδόσεων της. Οι μύστες αλλά και οι παλαιότεροι κατάλαβαν τους συμβολισμούς του άγγλου γλύπτη και τον χαιρετούσαν εγκάρδια και χαμογελαστοί!
Το μνημείο μας δίνει τις αφορμές να μάθομε να προστατεύομε και να αναδεικνύομε τις κληρονομιές και τον λαϊκό μας πολιτισμό!
Κι οι Μεσαλασιθιώτες και οι φίλοι τους έδειξαν για μια ακόμη φορά ότι ξέρουν να τιμούν και να σέβονται τους σπουδαίους εργάτες του λαϊκής τέχνης, επώνυμους και ανώνυμους!
(Κωστής Μουδάτσος) (φωτογραφίες Καμίλ Σουμπασή.)
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΥΜΒΟΥ ΝΙΤΑΔΟΡΩΝ ΜΕΣΑ ΛΑΣΙΘΙ
ΟΜΙΛΙΑ του Μιχάλη Χουρδάκη 25 – 8 – 2019
ΘΕΜΑ : ΤΕΜΠΛΟ Ή ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙ
Τέμπλο ή εικονοστάσι, είναι μια κατασκευή από οποιοδήποτε δομικό υλικό, που οριοθετεί , που χωρίζει μπορούμε να πούμε, τον κυρίως ναό από το Ιερό Βήμα .
Το τέμπλο είναι χαραχτηριστικό γνώρισμα κυρίως των Ανατολικών Εκκλησιών και είναι βυζαντινής καταγωγής. Στις παλαιοχριστιανικές εκκλησίες το τέμπλο ήταν ένα χαμηλό χώρισμα με λεπτές και χαμηλές κολώνες , πάνω στις οποίες τοποθετούνταν μικρές εικόνες χωρίς να εμποδίζουν τη θέα της Αγίας Τράπεζας. Πολύ αργότερα το ύψος του , διπλασιάστηκε για να προστεθεί το 12ορτο με εικόνες από τη ζωή του Χριστού, σε πολλά όμως τέμπλα εικονίζονται οι 12 Απόστολοι.
Ακριβώς πάνω από την Ωραία Πύλη εικονίζεται ο Μυστικός Δείπνος.
Πάνω από το 12ορτο΄δεξιά και αριστερά εικονίζονται άγγελοι και τα Λυπηρά, δηλαδή η Παναγία και ο Ιωάννης με το βλέμμα προς τον Εσταυρωμένο που δεσπόζει επιβλητικά στην κορυφή.
Σε αρκετά τέμπλα αντί του Εσταυρωμένου και των Λυπηρών , εικονίζεται η Ανάσταση με τις Μυροφόρες και αγγέλους.
Στη βάση του Εσταυρωμένου ή της Ανάστασης υπάρχει ζωγραφισμένο ή ξυλόγλυπτο κρανίο με δύο χιαστί κόκαλα. Όλα αυτά αποτελούν το άνω διάζωμα του τέμπλου.
Στο μεσαίο διάζωμα έχομε τις μεγάλες φορητές εικόνες που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της Ωραίας Πύλης η οποία κλείνει με το Βημόθυρο.
Στο κάτω διάζωμα υπάρχουν συνήθως παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη π.χ. η ευδαιμονία του Παράδεισου , η ανυπακοή των πρωτόπλαστων και η έξοδος αυτών από τον Παράδεισο.
Κάναμε την παραπάνω – περιληπτική έστω – περιγραφή των συναρμολογημένων με απόλυτη ακρίβεια τμημάτων του τέμπλου για να τονίσομε πιο πολύ , ότι, στο τέμπλο τα διάφορα αυτά τμήματα , πρέπει να εμφανιστούν ως ένα αδιάσπαστο σύνολο με την επέμβαση του καλλιτέχνη ξυλογλύπτη.
Η φαινομενικά ενιαία ξυλόγλυπτη αυτή κατασκευή, δύσκολα σε κάνει να πιστέψεις ότι αποτελείται από 50 – 150 ή και 200 κομμάτια σμιλεμένα χωριστά και συναρμολογημένα με απόλυτη ακρίβεια σε υποδοχές σμιλεμένες κι αυτές από τον ξυλογλύπτη με απόλυτη ακρίβεια , για να δώσουν την αίσθηση ενιαίου συνόλου.
Η πολυπλοκότητα ενός ξυλόγλυπτου τέμπλου, δεν είναι υπόθεση μόνο της ευαισθησίας και της ικανότητας του ξυλογλύπτη που το σμιλεύει, αλλά κυρίως είναι υπόθεση οικονομική, δηλαδή τι ποσό διαθέτει ο δωρητής ή το εκκλησιαστικό συμβούλιο της ενορίας που το παρήγγειλε.
Υπάρχουν τέμπλα με πολύ ρηχό ή απλά ρηχό ή βαθύ ή διάτρητο σμίλεμα, όπως υπάρχουν τέμπλα που παρουσιάζονται μόνο ως μια απλή ξύλινη κατασκευή, άλλα πάλι τέμπλα παρουσιάζονται με μόνο ένα ή δύο τμήματά τους ξυλόγλυπτα.
Οι ξυλογλύπτες του Μέσα Λασιθίου προτιμούσαν τα ολόγλυφα διάτρητα τέμπλα όχι για το μεγάλο ποσό της αμοιβής τους, αλλά περισσότερο επειδή παρουσιάζονταν η ευκαιρία να προβάλλουν την απαράμιλλη τέχνη αλλά και την ευαισθησία τους. (συνεχίζεται)
