Ρέθεμνος αλλοτεσινό στο λοϊσμό νεδιάζει1,
Αναστοράται2 τα παλιά, θύμησες σειραδιάζει3.
Ρέθεμνος αλλοτεσινό στο νου αποσπερίζει
τσι περασμένους τσι καιρούς θυμάται και φωτίζει.
Τσι περασμένες εποχές στο νου του ξαναφέρνει
και «χωργιογύρης» γίνεται και τα σοκάκια παίρνει.
Θωρεί «ξωτάρικες δουλειές», στη στράτα δουλευτάδες
τσι καστανάδες τσι παλιούς και τσι πασατεμπάδες.
Στσ' ακροδρομιές συχνάζουνε κι άφτουνε τσι φουφούδες
με κόκκινα τα μάγουλα σαν και τσι κοπελούδες.
Άφτει φουφού ο πωλητής και τη φωθιά συμπαίνει
και πασατέμποι ζεστεροί νεδιάζουνε τ' Αρμένη.
Σέρνει φωνή πως «γκάβουνε», τάξε ζεστοί και καίνε
και παρανόμι «Γκάβουνε» οι Ρεθεμνιώτες λένε.
Το στέκι του το μόνιμο για τη Μεγάλη Πόρτα
εμίσεψε παντοτινά, δεν είναι όπως πρώτα.
Πλια πώδε και στον Πλάτανο σαν πάει το σεργιάνι4
Παντήχνει5 του ο καστανάς, θωρεί τον Ιορδάνη.
Τση Μικρασίας άφηκε τη γονική πατρίδα
κι ανεζητά στο Ρέθεμνος τση ζήσης την ελπίδα.
Όλο τση ζήσης του το βιος κρεμά σε μια κολόνα
σακάκι και ομπρέλα του στον έντιμο αγώνα.
Η φτώχεια του η τίμια στση ζήσης του τ' αμόνι
και το φαΐ-σκουτελικό6 πέμπουνε οι γειτόνοι.
Λεξιλόγιο
1. Νεδιάζω (ανεδιάζω από ανά+ιδεάζω <ιδέα)= βγαίνω έξω να δω κάτι.
2. Αναστορούμαι- θυμούμαι, αναπολώ παλαιότερα γεγονότα.
3. Σειραδιάζω= βάζω στη σειρά.
4. Σεργιάνι= περίπατος, βόλτα
5. Παντήχνω= συναντώ (μου πάντηξε ο Μιχάλης)
6. Σκουτελικό (το)= σκουτέλι (= πιάτο) με φαγητό που προσφέρεται σαν δώρο σε συγγενείς, φίλους ή φτωχούς.
Σχόλιο στον Μαντιναδολόγο Κωστή Λαγουδιανάκη και στο παρόν ποίημά του, από τον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη
Συνταξιούχος δάσκαλος και επί χρόνια Διευθυντής σε σχολεία του Ηρακλείου, ο Κωστής Λαγουδιανάκης, από το Χαρασό Πεδιάδος, ένας αληθινά παθιασμένος λάτρης της Κρητικής γλωσσολαλιάς και ιδιαίτερα χαρισματικός δημιουργός της κρητικής μαντινάδας, ψάχνει απ' οπουδήποτε μπορεί να αντλήσει την έμπνευση για να «σκαρώσει» καινούριες μαντινάδες με ουσιώδες και μάλιστα κρητικό περιεχόμενο.
Η πιο πρόσφατη μαντιναδολογική δουλειά του έχει τον τίτλο: «Χιλιάκριβε σεβντά μου» (Ηράκλειο 2015), ενώ ανάμεσα σε μια, τουλάχιστον, δεκάδα σχετικών βιβλίων του είναι και τα «Τα ναμουντάνικα χωργιά», μια τολμηρότατη δουλειά, στην οποία εμπεριέχονται 1430 μαντινάδες, μια για κάθε χωριό της Κρήτης(!), (Ηράκλειο 2009). Ναι, όσο απίστευτο κι αν φαίνεται αυτό, ο Κωστής Λαγουδιανάκης κατάφερε να αφιερώσει σε κάθε χωριό της Κρήτης και από μια μαντινάδα, σκαρώνοντάς τες αφού διάβασε πρώτα από σχετικά βιβλία τα καθέκαστα του κάθε κρητικού χωριού!
Τα μαντιναδολογήματα του Κωστή Λαγουδιανάκη καθίστανται θεωρώ, περαιτέρω, ένας θησαυρός πολύτιμος της Κρητικής Διαλέκτου και αξίζει, για τον λόγο αυτόν, να γίνονται ευρύτερα γνωστά, όπως και το παρόν που μου έστειλε πρόσφατα, εκπλήσσοντάς με και μένα ευχάριστα, σαν είδα από τον τίτλο ότι το σκάρωσε τόσο πετυχημένα, διαβάζοντας το βιβλίο μου: «Ρέθυμνο 1900-1950», όπου, στη σελίδα 108, αναφερόμαστε στους υπαίθριους μικροπωλητές του παλιού Ρεθέμνους. Από δαύτους ο φίλος Κωστής συγκινήθηκε. από τον Αρμένη, τον γνωστό και ως «Γκάβουνε- γκάβουνε» και από τον καστανά, τον Ιορδάνη, που είχε το στέκι του στην περιοχή του Πλατάνου. Ξεριζωμένος από τις μικρασιατικές πατρίδες, ο Ιορδάνης έφτασε στο Ρέθυμνο με το καράβι της προσφυγιάς, όπου κι αμόλησε την άγκυρα της ελπίδας, ευρισκόμενος, έκτοτε, στην καθημερινή βιοπάλη του και στο εργοτάξιο της έντιμής του πενίας κάτω από την προστασία των συμπολιτών του Ρεθεμνιωτών, όπως φαίνεται και από τη φωτογραφία που αναδημοσιεύουμε με την ευκαιρία από το εν λόγω βιβλίο μας.
Ευχαριστούμε τον Κωστή Λαγουδιανάκη, έναν εκλεκτό Ηρακλειώτη φίλο του Ρεθύμνου, που ανέλαβε με αυτόν τον τόσο όμορφο και πρωτότυπο τρόπο, σαν και τον αξέχαστο Ρεθεμνιώτη ποιητή Γιώργη Καλομενόπουλο, να μας υπενθυμίσει και να μας συγκινήσει σιγοτραγουδώντας μας στην κρητική λαλιά σελίδες από το παλιό Ρέθεμνος, όπως εδώ από τους «μικροπωλητές» του. «Μας έπεψε» -όπως μας έγραφε χαρακτηριστικά στο ηλεκτρονικό του γράμμα- μια «πρώτη ξεφουρνιά» για τους μικροπωλητές, εμπνευσμένη από το βιβλίο μας για το παλιό το Ρέθεμνος, ευχόμενος «να 'χει μια ολιά νοστιμιά σαν τη νοστιμιά τση ξεφορνιάς του φτάζυμου»…. Κι έπεται και συνέχεια -όπως μας έγραφε ακριβοχαιρετώντας μας- στο τραγούδισμα του παλιού Ρεθέμνους...! Τον ευχαριστούμε για την αγάπη του για το Ρέθεμνος και για το δροσερό κι ευχάριστο τραγούδισμά του!
Από το βιβλίο του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη «Ρέθυμνο 1900-1950», σελ. 108
