Εξήντα ένα χρόνια συμπληρώθηκαν σήμερα από τον τρομακτικότερο και ισχυρότερο σεισμό που έπληξε την Ευρώπη στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Ο φονικός σεισμός των 7,5 Ρίχτερ που ισοπέδωσε τη Σαντορίνη και προκάλεσε καταστροφές στα νησιά των Κυκλάδων είχε συνέπειες και στην Κρήτη.
Είχε σημειωθεί στις 5:11 το πρωί της 9ης Ιουλίου 1956 και προκάλεσε τσουνάμι ύψους 25 μέτρων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να τραβηχτεί η θάλασσα προς τα μέσα σε ολόκληρη τη βόρεια ακτογραμμή της ανατολικής Κρήτης.
Ο τύπος της εποχής, ανέφερε ότι στη συνέχεια προκλήθηκαν πλημμυρικά φαινόμενα στο λιμάνι του Ηρακλείου με αποτέλεσμα να προκληθούν σημαντικές ζημιές σε καΐκια αλλά και σε καταστήματα.
Το χρονικό
Ο Εγκέλαδος προειδοποίησε το μεσημέρι της 8ης Ιουλίου 1956 με μία σεισμική δόνηση της τάξης των 4,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, με επίκεντρο τη θαλάσσια περιοχή νότια της Αμοργού. Δεν φαίνεται να ανησύχησε ιδιαίτερα τον πληθυσμό των Κυκλάδων, που συνέχισε τις καθημερινές του δραστηριότητες.
Τα ξημερώματα της 9ης Ιουλίου (05:11) εκδηλώθηκε ο κυρίως σεισμός από τον ίδιο εστιακό χώρο και κατέλαβε εξ απήνης τους κατοίκους των Κυκλάδων, που εκείνη την ώρα βρίσκονταν στις αγκάλες του Μορφέως. Ήταν μεγέθους 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και έντασης 9 βαθμών της κλίμακας Μερκάλι. Όπως έγραψαν χαρακτηριστικά οι εφημερίδες της εποχής, η σεισμική δόνηση ισοδυναμούσε με την έκρηξη 10.000 ατομικών βομβών.
Ο σεισμός έπληξε κατά βάση τη Σαντορίνη, όπου καταμετρήθηκαν 53 νεκροί και καταγράφηκαν οι σοβαρότερες ζημιές. Το 35% των σπιτιών κατέρρευσαν και το 45% παρουσίασαν μεγάλες ή μικρές ζημιές. Ολοσχερώς καταστράφηκαν σχεδόν όλα τα δημόσια κτίρια. Εκτός από τη Σαντορίνη, σοβαρές βλάβες υπέστησαν τα νησιά Αμοργός, Ανάφη, Αστυπάλαια, Ίος, Πάρος, Νάξος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος και Λειψοί. Συνολικά, καταστράφηκαν 529 σπίτια, 1.482 έπαθαν σοβαρές βλάβες και 1.750 ελαφρές. Οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 100.
Ο κύριος σεισμός συνοδεύτηκε από μεγάλο θαλάσσιο κύμα βαρύτητας (τσουνάμι), το ύψους του οποίου έφθασε τα 25 μέτρα στη νοτιοανατολική ακτή της Αμοργού, τα 20 μ. στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας, τα 10 μ. στη Φολέγανδρο και ήταν ασθενέστερο σε διάφορες άλλες ακτές του Νοτίου Αιγαίου μέχρι τη Σμύρνη. Από το τσουνάμι μία γυναίκα έχασε τη ζωή της στην Κάλυμνο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής. Το τσουνάμι εξασθενημένο έφθασε μέχρι την Καλαμάτα και κατέστρεψε πολλές μικρές βάρκες που βρίσκονταν στο λιμάνι.
Ο σεισμός έβαλε σε δοκιμασία τον κρατικό μηχανισμό, που δεν είχε συνέλθει ακόμη από τους μεγάλους σεισμούς του 1953 στη Ζάκυνθο, την Κεφαλλονιά και την Ιθάκη. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής κήρυξε τη Σαντορίνη σε κατάσταση «τοπικής συμφοράς μεγάλης εκτάσεως» και επισκέφθηκε ο ίδιος την πληγείσα περιοχή στις 14 Ιουλίου.
Πολλές χώρες προσφέρθηκαν να στείλουν βοήθεια για την ανακούφιση των σεισμοπλήκτων. Η μόνη χώρα της οποίας τη βοήθεια αρνήθηκε η Ελλάδα ήταν η Μεγάλη Βρετανία, ίσως λόγω του Κυπριακού, που τότε βρισκόταν σε έξαρση με την εξέγερση της ΕΟΚΑ.
Μία από τις πιο σημαντικές παρενέργειες του μεγάλου σεισμού ήταν η μεγάλη εσωτερική μετανάστευση του πληθυσμού της Σαντορίνης, κυρίως προς την Αθήνα.
Μαρτυρίες στην Κρήτη
Πολλές ήταν οι μαρτυρίες ανθρώπων στο Ηράκλειο, τον Άγιο Νικόλαο αλλά και τη Σητεία για το περίεργο φαινόμενο των νερών της θάλασσας που τραβήχτηκε προς τα μέσα. Ηρακλειώτες έλεγαν πως στον κόλπο του Δερματά η θάλασσα «εξαφανίστηκε» προς τα μέσα με τόση ταχύτητα και δεκάδες ψάρια σπαρταρούσαν μπροστά στα μάτια όλων όσοι έτυχε να δουν από κοντά το πρωτοφανές αυτό θέαμα. Άλλες μαρτυρίες ανέφεραν ότι στη λίμνη του Αγίου Νικολάου μέσα σε ελάχιστα λεπτά άλλαξαν χρώμα τα νερά και στη συνέχεια γέμισε νεκρά ψάρια. Στο γεγονός αυτό ίσως και να οφείλεται ο αστικό μύθος που θέλει τον πυθμένα της λίμνης να συγκοινωνεί με το ηφαίστειο της Θήρας. Όσο για τη Σητεία, φωτογραφικά ντοκουμέντα αποδεικνύουν ότι ο κόσμος βγήκε στο λιμάνι της πόλης για να δει από κοντά τον πυθμένα της θάλασσας όταν τα νερά τραβήχτηκαν….
