Το κείμενο αυτό αφιερώνεται στους Κρήτες αγωνιστές του '67 που με τη δράση τους συνέβαλαν στο να επανέλθει η Δημοκρατία στη χώρα μας.
Το ερχόμενο Σάββατο 3 Φεβρουαρίου συμπληρώνονται 50 ακριβώς χρόνια, από την 3η Φεβρουαρίου του 1968 την ημέρα που εκδόθηκε η απόφαση του ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ, για τη πολύκροτη δίκη των αντιστασιακών αγωνιστών της οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. (Δημοκρατική Ένωση Κρητών Αγωνιστών).
Από τους 29 κατηγορούμενους καταδικάστηκαν οι 24 με βαριές ποινές που άρχιζαν από τα 11 χρόνια φυλάκιση.
Ήταν τα Πέτρινα χρόνια της νεότερης Ελληνικής ιστορίας, όπου η Ελληνική Δημοκρατία δοκιμάζονταν καθημερινά με πολύ βαρύ πάντα τίμημα.
Δεν είχε κλείσει ακόμη χρόνος από την εγκαθίδρυση της χούντας των συνταγματαρχών και υπήρχαν πολλές καταδίκες σε ολόκληρη την Ελλάδα μέσω των Έκτακτων Στρατοδικείων.
Στην Κρήτη η καταδίκη αυτή των αντιστασιακών από το Έκτακτο Στρατοδικείο ήταν η μοναδική γιατί η αντιστασιακή αυτή οργάνωση ΔΕΚΑ ήταν επίσης η μοναδική που έδρασε στην Κρήτη, και με την εξάρθρωσή της και τη φυλάκιση των αγωνιστών της τόσον ενωρίς, η χούντα κατάφερε να αναστατώσει το Δημοκρατικό χώρο του νησιού με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν άλλοι πυρήνες οργανωμένης αντίστασης.
Η οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α. συστήθηκε πολύ ενωρίς, μόλις ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας.
Πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν από όλη τη Κρήτη.
Το ποια ήταν τα μέλη της οργάνωσης φαίνεται από την σύλληψή τους και την «ένορκον προανάκρισην» της Ασφαλείας Διοικήσεως Ηρακλείου, καθώς και από το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς το Βασιλικόν Επίτροπον του Εκτάκτου Στρατοδικείου Χανίων στα οποία αναφέρονται και παραπέμπονται σε δίκη 29 άτομα.
Η οργάνωση αποτελούνταν σίγουρα από αυτά τα 29 άτομα στον στενό της πυρήνα που όμως υπήρχε και ένας ευρύτερος κύκλος συνδέσμων. Η δομή της οργάνωσης ήταν συνεκτική, χωρίς να έχει συγκεκριμένο αρχηγό αλλά με πρωτοφανή συναινετική λειτουργία και λόγω του κύρους των Πρωτεργατών της.
Από το Ρέθυμνο, στους Πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν ο Γιώργης Ουρανός αργότερα πρόεδρος της Ένωσης κιτροπαραγωγών Κρήτης που δεν είναι πια στη ζωή, ο Γιάννης Χαλκιαδάκης απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και εκδότης των «Ρεθεμνιώτικων Νέων», ο Γιώργης Περάκης δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και ο Μανούσος Σταμαθιουδάκης συνταξιούχος Γυμνασιάρχης 66 ετών που ήταν και ο μεγαλύτερος σε ηλικία από όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Από τα Χανιά στους Πρωτεργάτες ήταν ο Γιάννης Βαλυράκης πρώην βουλευτής της Ένωσης Κέντρου.
Από το Ηράκλειο, στους Πρωτεργάτες ήταν οι πρώην βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, Τηλέμαχος Πλεύρης και Μενέλαος Ξυλούρης, ο Θανάσης Σκουλάς πρώην Δήμαρχος Κορυδαλλού και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ηρακλείου, καθώς και οι δικηγόροι Δημήτρης Ξυριτάκης και Μανώλης Παπαϊωάννου.
Και από το Λασίθι στους Πρωτεργάτες ήταν ο Φοίβος Ιωαννίδης δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λασιθίου.
Τα πιο νέα μέλη της οργάνωσης ήταν οι μαθητές Γυμνασίου, τότε 17 ετών και οι δυο τους, ο Μιχάλης Σάλλας αργότερα οικονομολόγος καθηγητής της Παντείου και Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς και ο Κώστας Πιλαφτσής αργότερα κτηνίατρος.
Επίσης από τα επίλεκτα και αξιοσέβαστα μέλη της οργάνωσης ήταν ο παπα-Πέτρος Γαβαλάς από τον Άγιο Θωμά Ηρακλείου.
Εκτός από αυτούς που αναφέρθηκαν παραπάνω, μέλη της οργάνωσης ήταν και οι ακόλουθοι:
Από τα Χανιά, ο Τζανακάκης ή Δροσερός Ιωάννης και ο Μαστοράκης Ιωάννης.
Από τα Ανώγεια, ο Σκουλάς Ιωάννης και ο Καλομοίρης Θανάσης.
Από το Ηράκλειο, ο Γεργιαννάκης Εμανουήλ, ο Γιαννόπουλος Γεώργιος, ο Γιαμαλάκης Νικόλαος, ο Τζαγκαράκης Γεώργιος, ο Τσίπρας Ηρακλής, ο Μεσσήνης Στρατής, ο Κουκιάδης Αριστείδης, ο Περάκης Παύλος, ο Σημαιάκης Εμμανουήλ και ο Κάβος Κωνσταντίνος.
Και από το Λασίθι ο Ρηγάκης Δημήτριος.
Η έδρα της οργάνωσης ήταν το σπίτι του Γιώργη Ουρανού, στην περιοχή Αγιασμάτσι Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, δύο χιλιόμετρα ανατολικά από την Βιράν Επισκοπή στην παλιά Εθνική οδό προς το Πέραμα.
Εκεί γινόταν οι Παγκρήτιες συναθροίσεις της οργάνωσης και εκεί εφυλάσσονταν και τα όπλα της οργάνωσης, τα οποία σύμφωνα με το κατηγορητήριο ήταν 6 πολεμικά όπλα (Στεν, Στάγερ, Μάλινχερ, Τόμσον) και 570 φυσίγγιά τους, 8 περίστροφα και 50 φυσίγγιά τους, και 10 χειροβομβίδες.
Η τελευταία Παγκρήτια σύσκεψη σύμφωνα πάντα με το κατηγορητήριο, έγινε στις 28 Οκτωβρίου του 1967 στο Αγιασμάτσι, στην οποία συμμετείχαν τα 20 μέλη της οργάνωσης. Σκοπός της συνάθροισης αυτής, όπως το κατηγορητήριο αναφέρει, ήταν να αποφασίσουν για το πώς θα επιτίθεντο στο κυβερνητικό κλιμάκιο και στον Βασιλιά Κωνσταντίνο, οι οποίοι θα ήταν οι επίσημοι στον εορτασμό του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου στο Ρέθυμνο στην επέτειο των 101 χρόνων από το 1866.
Στην συζήτηση που έγινε υπήρξαν διάφορες προτάσεις όπως «η δολοφονία των μελών του κυβερνητικού κλιμακίου και η συγκρότησις ενόπλων ομάδων υπαίθρου δια την εκτέλεσιν πράξεων στρεφομένων κατά της κυβερνήσεως», σύμφωνα με τα πρακτικά της προανάκρισης.
Τελικά όμως αυτό που αποφασίστηκε ήταν, ότι η οργάνωση με όλους τους ενόπλους θα έστηναν ενέδρα στη Δυτική πύλη του Αρκαδίου, θα συνελάμβαναν και θα απήγαγαν τον Βασιλιά κατά την έξοδό του από την εκκλησία μετά την δοξολογία και τον οποίο θα οδηγούσαν σε ασφαλές μέρος. Από εκεί θα τον εξανάγκαζαν με την απειλή των όπλων, να ορκίσει Δημοκρατική κυβέρνηση καταλύοντας την δικτατορία.
Όμως για κακή τους τύχη δύο ημέρες μετά την Παγκρήτια αυτή σύσκεψη, σε μια βομβιστική ενέργεια μελών της οργάνωσης στο Ηράκλειο, συνελήφθησαν από την Ασφάλεια Ηρακλείου τρεις από αυτούς, και στη συνέχεια ξεκίνησε πογκρόμ συλλήψεων. Σε λίγες ημέρες είχαν συλληφθεί όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Στην αγροικία του στο Αγιασμάτσι αργά τη νύκτα της 7ης Νοεμβρίου μετά από συντονισμένη επιχείρηση της Ασφάλειας Ηρακλείου συνελήφθη και ο Γιώργης Ουρανός, η σύζυγός του Φωτεινή και ο πρωτανηψιός του Σταυρακάκης Μανώλης μαθητής του Γυμνασίου τότε, 16 χρόνων, ο οποίος εκείνη την περίοδο διέμενε μαζί τους.
Επίσης τότε βρέθηκαν και κατασχέθηκαν όλα τα όπλα τους, που ήταν κρυμμένα εκεί και όλοι μαζί το ίδιο βράδυ μεταφέρθηκαν στην Ασφάλεια Ηρακλείου.
Αμέσως ξεκίνησαν οι ανακρίσεις με τις γνωστές απάνθρωπες μεθόδους της χούντας. Με βάση την αναφορά της Ασφάλειας Ηρακλείου που φέρει ημερομηνία 22 Νοεμβρίου '67 συντάχθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς τον Βασιλικό Επίτροπο του ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ με ημερομηνία 29 Νοεμβρίου του '67.
Ο Βασιλικός Επίτροπος ενεργών ως εισαγγελέας του Στρατοδικείου, συνέταξε το κατηγορητήριο με βάση τον Νόμο 509 του 1947 που είχε νομοθετηθεί στην έναρξη του Εμφυλίου πολέμου για τις διώξεις των Ελλήνων κομμουνιστών και «αντιφρονούντων» και τους ορίστηκε δίκη στις 13 Δεκεμβρίου '67 με πολύ βαριές κατηγορίες για Εθνική προδοσία και σχεδιαζόμενη ένοπλον κατάλυσιν του πολιτεύματος.
Ωστόσο η πραγματική απόφαση για την σχεδιαζόμενη επίθεση των αγωνιστών και για την απαγωγή του Βασιλιά δεν έγινε γνωστή, και για τούτο δεν ματαιώθηκε η επίσκεψη του Βασιλιά στις εκδηλώσεις ούτε και η συμμετοχή στην κυβερνητική αποστολή του Αντιπροέδρου της χούντας Στυλιανού Παττακού.
Οι κατηγορίες με τις οποίες παραπέμφθηκαν, ήταν βαρύτατες και φυσικά οι ποινές θα ήταν εξ' ίσου εξοντωτικές και για την τρομοκράτηση των υπόλοιπων αντιδρούντων Δημοκρατών πολιτών.
Όμως την ημέρα που θα ξεκινούσε η δίκη στις 13 Δεκεμβρίου, ξημερώματα, εκδηλώθηκε το Βασιλικό πραξικόπημα από τη Θεσσαλονίκη, όπου δημιουργήθηκε πολύ μεγάλη αναστάτωση στο στράτευμα και έτσι η δίκη αναβλήθηκε.
Το Βασιλικό πραξικόπημα απέτυχε, και την ίδια ημέρα ο Βασιλιάς διέφυγε στη Ρώμη. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 22 Δεκεμβρίου ο δικτάτορας Παπαδόπουλος εξήγγειλε γενική αμνηστία, η οποία ήταν μέσα στα πλαίσια της φιλελευθεροποίησης και της δήθεν ολιγότερο αυστηρής αντιμετώπισης των αντιπάλων της που ήθελε να παρουσιάσει η χούντα. Οι δικτάτορες πήραν αυτή την απόφαση, γιατί αφ' ενός είχαν πιεσθεί έντονα από τη Διεθνή κοινότητα αλλά και αφετέρου επειδή είχαν ήδη περάσει 8 ολόκληροι μήνες από την επιβολή της δικτατορίας και εκείνοι είχαν εδραιωθεί στην εξουσία και ένοιωθαν περισσότερο ασφαλείς στο ότι δεν κινδύνευαν να τους ανατρέψουν. Με τις διατάξεις αυτές περί αμνηστίας απελευθερώθηκαν εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η περίπτωση της Κρήτης όμως εξαιρέθηκε γιατί, επειδή η Κρήτη ήταν μια ιδιαίτερη περιοχή με πολύ υψηλό Δημοκρατικό φρόνημα και πολύ μεγάλο ποσοστό της Δημοκρατικής παράταξης, θα έπρεπε να εξαλειφθούν οι πυρήνες αντίστασης και μάλιστα με παραδειγματική τιμωρία και εκφοβισμό των πολιτών. Αλλά επίσης η Δ.ΕΚ.Α. ήταν και η μοναδική αντιστασιακή οργάνωση που παρουσιάστηκε, η οποία διέθετε κατ' αρχήν ισχυρό πολεμικό οπλισμό, είχε υψηλή συνοχή και μαχητικότητα και συγχρόνως υψηλό κοινωνικό κύρος των μελών της αφού ήδη 4 μέλη της ήταν πρώην βουλευτές της Δημοκρατικής παράταξης και ένας πρώην Δήμαρχος.
Εξ άλλου οι άνθρωποι της δικτατορίας ως έμπειροι στις διώξεις Δημοκρατικών πολιτών διέγνωσαν ότι αν φυλακίσουν και εξουδετερώσουν τους συλληφθέντες αγωνιστές οι οποίοι σίγουρα αποτελούσαν τους πλέον αποφασισμένους κατά της χούντας σε όλο το νησί, θα κάμψουν και την μαχητικότητα του Δημοκρατικού κόσμου της Κρήτης. Αυτό σίγουρα επιβεβαιώθηκε, αφού όλα τα επόμενα 6 χρόνια της δικτατορίας δεν εμφανίστηκε άλλη αντιστασιακή οργάνωση στη Κρήτη.
Με τις διατάξεις αυτές περί αμνήστευσης στις 24 Δεκεμβρίου αποφυλακίζεται από τις φυλακές Αβέρωφ και ο Ανδρέας Παπανδρέου ο οποίος βρισκόταν εκεί φυλακισμένος από τον Μάιο του '67. Στις 16 Ιανουαρίου ο Ανδρέας με την οικογένειά του αναχωρεί για το Παρίσι και από εκεί για την Στοκχόλμη όπου στις 27 Φεβρουαρίου θα ιδρύσει το πολιτικό κίνημα Π.Α.Κ. για την αντίσταση κατά της χούντας, το οποίο θα αποτελέσει και το προοίμιο του ΠΑΣΟΚ.
Η νέα δίκη για τους αγωνιστές της Δ.Ε.Κ.Α. ορίζεται για την 1η Φεβρουαρίου '68. Πράγματι η δίκη ξεκινάει την 1ηΦεβρουαρίου στο Έκτακτο Στρατοδικείο Χανίων και ολοκληρώνεται με συνοπτικές διαδικασίες στις 3 Φεβρουαρίου.
Ωστόσο το κατηγορητήριο για τους αγωνιστές είχε ήδη αλλάξει σκόπιμα και η παραπομπή τους δεν ήταν πια με τον Νόμο 509/1947 του Εμφυλίου, αφού στα πλαίσια της εξαγγελθείσης φιλελευθεροποίησης και αμνηστίας θα έπρεπε η χούντα να εμφανίζει ηπιότερο πρόσωπο, ακόμη και προς «τους εχθρούς» της. Έτσι μετέτρεψαν το κατηγορητήριο ώστε να καταδικαστούν ως εγκληματίες με βάση τον ποινικό κώδικα για παράνομη κατοχή όπλων και εκρηκτικών υλών καθώς και οπλοφορία και όχι με τις αρχικές κατηγορίες για 6 απείθειες στη διαταγή της Στρατιωτικής Αρχής περί Εθνικής προδοσίας και απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύματος.
Σκοπός των Στρατοδικών ήταν να διεξαχθεί η δίκη όσον συντομότερα γινόταν ώστε να μην προλάβει να πάρει πολύ δημοσιότητα. Και αυτό το πέτυχαν, αφού δεν γράφτηκε καν στις Αθηναϊκές εφημερίδες αφ' ενός επειδή τις δημοκρατικές εφημερίδες τις είχε κλείσει η χούντα, εις δε τις υπόλοιπες υπήρχε η λογοκρισία που δεν επέτρεπε να γραφτούν τέτοια ανατρεπτικά γεγονότα!
Στις 3 Φεβρουαρίου τελείωσε η δίκη και εκδόθηκε η απόφαση.
Οι ποινές που επιβλήθηκαν στους 24 καταδικασθέντες αγωνιστές ήταν, από 11 χρόνια φυλάκιση για τον Φοίβο Ιωαννίδη, 5 χρόνια για τον Θανάση Σκουλά, 4 χρόνια για τον Γιώργη Ουρανό και τον Γιώργη Γιαννόπουλο, 3,5 χρόνια για τον Δημήτρη Ξυριτάκη, 2 χρόνια για τον Γιάννη Χαλκιαδάκη, τον Στρατή Μεσσήνη, τον Μανώλη Παπαιωάννου, και τον παπα-Πέτρο Γαβαλά και λιγότερα χρόνια για τους υπόλοιπους.
Όλοι οι καταδικασθέντες οδηγήθηκαν στις φυλακές. Άλλοι στην Ν. Αλικαρνασό άλλοι στην Αγυιά Χανίων, καθώς και σε άλλες φυλακές της χώρας όπου και εξέτισαν τις ποινές τους.
Από τους 29 αυτούς αγωνιστές σήμερα οι 19 δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 50 ολόκληρα χρόνια από την ιστορική αυτή δίκη των αγωνιστών και εκείνο που έχει σημασία για εμάς είναι να μην ξεχνούμε πως το στέριωμα της Δημοκρατίας μας, δεν μας χαρίστηκε αλλά κατακτήθηκε με πολλούς αγώνες και θυσίες και από τους παραπάνω αλλά και από εκατοντάδες άλλους αγωνιστές, που κάποιοι μάλιστα απ' αυτούς πλήρωσαν ακόμη και με τη ζωή τους!
Αποτίουμε λοιπόν φόρο τιμής στους αγωνιστές της Δημοκρατίας που με τη γενναιότητά τους μας δείχνουν το παράδειγμα των αγώνων για τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι ψυχολόγος, πρώην διοικητής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Χανίων
