Τον Αύγουστο, μια από τις μεγάλες οικογένειες της Κρήτης, οι Ξυλούρηδες , έχει φυσικά την τιμητική της.Κι ετοιμάζει τον πανηγυρισμό του Αγίου Φανουρίου. Που φανερώνει τα πάντα: από δουλειά στους άνεργους μέχρι δαχτυλίδια και από χαμένα ταίρια μέχρι… κλεμμένα ζώα στους βοσκούς.
Οι φίλοι και καλεσμένοι θα ανέβουν και φέτος με αυτοκίνητα,ή με τα πόδια
Η οικογένεια με πετρελαιοκίνητες γεννήτριες, θα φροντίσει την ηλεκτροφώτιση της περιοχής Θα γίνουν οικοδεσπότες στα βουνά, δίπλα στην πηγή όπου δροσίζονται τα ζωντανά τους, εκεί που οι Άγγλοι και οι ντόπιοι έκρυψαν στην κατοχή τον Γερμανό στρατηγό Κράιπε, απαχθέντα διοικητή της κατεχόμενης Κρήτης. Ψυχωμένοι φορείς μιας ακατάβλητης προφορικότητας.
Τέτοιες αυγουστιάτικες μέρες το ξυλουραίικο βοσκοτόπι ετοιμάζει τον πανηγυρισμό του Αγίου Φανουρίου. Μια παρετυμολογία «φταίει» για όλα: ο Φανούρης φανερώνει από δουλειά στους άνεργους μέχρι δαχτυλίδια και από χαμένα ταίρια μέχρι… κλεμμένα ζώα στα βοσκαρούδια. Και ας ξεκίνησαν όλα ως τάξιμο για να συγχωρεθεί η αμαρτωλή η μάνα του Αγίου.
Το πανηγύρι γίνεται κάθε χρόνο στον Ψηλορείτη, στις 26 Αυγούστου, την παραμονή.
Στα ριζά του βράχου απλώνεται η ανθρωποσύναξη: πανηγυριστές, φίλοι, συγγενείς, συχωριανοί, μουσαφίρηδες, ξενομερίτες. Παλιότερα, λένε, γίνονταν και πέντε βαφτίσια νωρίς το απόγευμα στο ξωκλήσι. Κι άλλα μαγικά, ώσπου η αυγή να χαράξει πρόσωπα και πέτρες.
Εδώ κι αν φανερώνει το θαύμα ο Άγιος Φανούριος: την κρυμμένη Ελλάδα ενός καθημερινού πολιτισμού που το Μνημόνιο δεν θα χαρατσώσει ποτέ.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στα Ανώγεια και στην ορεινή Κρήτη οι μεγάλες οικογένειες συνηθίζουν να έχουν τους αγίους - προστάτες τους. ο Άγιος Μάμμας των Σκουλάδων, ο Χριστός της Νίδας των Σταυρακάκηδων, ο Προφήτης Ηλίας τω
ν Αεράκηδων, ο Άγιος Φανούριος των Ξυλούρηδων.
Πίσω από το ξωκλήσι σαν ομηρική εικονογράφηση, τα σφαχτά ψήνονται σε όρθιες σιδερένιες βέργες μπηγμένες γύρω γύρω από μία θεόρατη φωτιά: η ιεροπραξία του «αντικριστού» «οφτού» κρέατος. Μέχρι και 70 ζώα θρυλείται ότι έχουν σφαχτεί στο πανηγύρι του Αη-Φανούρη των Ξυλούρηδων, επιτόπου, κάτω από ένα δέντρο. Παρακεί καζάνια με ρύζι και βραστό κρέας, κανείς δεν μένει αφάγωτος και διψασμένος.
