Οροπέδιο Λασιθίου γενέτειρα θεών και τόπο ευνοημένο από τη φύση. Από τις λίγες περιοχές της Μεσογείου με μόνιμη κατοίκηση στο υψόμετρο πάνω από 800 μ. το Οροπέδιο του Λασιθίου με κλίμα εύκρατο και υγιεινό ανοίγεται στις δυτικές κλιτύες του Ιερού Ορους της Δίκτης στο ανατολικό τμήμα της νήσου Κρήτης. Εχει διαστάσεις 11 ΧΜ μήκος στον άξονα Ανατολή - Δύση και 6 ΧΜ στον άξονα Βοράς - Νότος και εμβαδόν 25 τετρ. χλμ.
Μια αγκαλιά 25.000 στρεμμάτων
Δεκαέξι χωριά περιτριγυρίζουν το Οροπέδιο: Λαγού, Τζερμιάδο (έδρα του δήμου), Φαρσάρο, Μαρμακέτω, Μέσα Λασίθι, Μέσα Λασιθάκι, Αγιος Κωνσταντίνος, Αγιος Γεώργιος, Αβρακόντες, Καμινάκι, Μαγουλάς, Ψυχρό, Πλάτη, Αγιος Χαράλαμπος, Κάτω Μετόχι και Πινακιανό.
Η φήμη του ξεπερνά κατά πολύ το μέγεθός του, ίσως για να δείξει ότι το ωραίο δεν έχει να κάνει με τις διαστάσεις, οι οποίες στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι τέτοιες που επιτρέπουν να δεις και να απολαύσεις πολλά, ακόμη και σε μια επίσκεψη λίγων ωρών.
ΟΙ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ
Σήμα-κατατεθέν του Οροπεδίου είναι οι αντλητικοί ανεμόμυλοι (ανεμαντλίες) η εικόνα των οποίων έχει χιλιοδιαφημίσει την Κρήτη στα πέρατα του κόσμου, και, μαζί με το Δικταίο Αντρο, έχει «ανοίξει τον δρόμο» για τους τουρίστες.
Η εικόνα των αμέτρητων άσπρων πανιών των ανεμόμυλων που κυκλοφόρησε σε ακόμη πιο αμέτρητες καρτ ποστάλ είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς να μιλούν για το οροπέδιο Λασιθίου. Από τους πιο ξακουστούς τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, το μεγαλύτερο οροπέδιο της Κρήτης οφείλει τη φήμη του, σε μεγάλο βαθμό, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις οποίες αξιοποίησαν με εξαιρετικό τρόπο οι ντόπιοι αυτοδίδακτοι τεχνίτες, πολύ πριν προκύψει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Οι πρώτοι ανεμόμυλοι κατασκευάστηκαν το 1890 από τον ξυλουργό Εμμανουήλ Χ. Παπαδάκη από το Ψυχρό, Ο «Σπιρτοκούτης» ( ο οποίος εκμεταλλεύτηκε το μελτέμι που εδώ ξεκινά τον Ιούνιο και σταματά κατά τα τέλη Αυγούστου. Η εφεύρεσή του εξασφάλισε την εύκολη άντληση του νερού από τη γη (μέχρι τότε γινόταν με τη μέθοδο του «γερανιού»), ωστόσο οι μύλοι ήταν μονόκαιροι (σταθεροί προς το Βορρά) και φτιαγμένοι από ξύλο. Την εξέλιξη και μετατροπή τους στους χαρακτηριστικούς μύλους με τον μεταλλικό πύργο, που βλέπουμε σήμερα, ολοκλήρωσε ο μαθητής του, ο Στέφανος Μαρκάκης, από το Μαρμακέτω. ο «Μαρκοστεφανής»
Η γεωμετρία δεν σταματά στην έλλειψη. Ο πίνακας ζωγραφικής, στον οποίο κυριαρχεί το ολοζώντανο πράσινο του εύφορου κάμπου, ιδιαίτερα όταν έχει λιακάδα, διατρέχεται από οριζόντιες και κάθετες γραμμές-δρόμους, που δημιουργούν όμορφα, τακτοποιημένα τετράγωνα, που δεν είναι άλλα από τα χωράφια όπου καλλιεργούνται κηπευτικά, πατάτες και ένα σωρό άλλα φυτά. Οι δρόμοι προέκυψαν από τις βενετσιάνικες «λίνιες», δηλαδή τα αποστραγγιστικά κανάλια που δημιούργησαν οι τότε κυρίαρχοι του νησιού. Βλέπετε, η εισροή άφθονου νερού από τα γύρω βουνά είναι αυτή που έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της γεωργίας στο οροπέδιο, η οποία με τη σειρά της ήταν η αφορμή για να ξεπηδήσουν στην περιοχή οι περίφημοι ανεμόμυλοι.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΟΥ ΡΟΥΣΣΕΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ
Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
Η αγγειοπλαστική είναι μια από τις αρχαιότερες τέχνες που αναπτύχθηκε στην Κρήτη από τα πρώτα μινωικά χρόνια 3000-2100 π.Χ.Λατρευτικά ειδώλια αλλά και αντικείμενα καθημερινής χρήσης κατασκευάζονταν με το πιο φθηνό υλικό, το χώμα.Σήμερα, η τεχνική της αγγειοπλαστικής μεταβιβάζεται από τους γονείς στα παιδιά.Οι νεαροί αγγειοπλάστες μαθαίνουν σε μικρή ηλικία να πλάθουν και να δημιουργούν κάθε είδους αντικείμενα μέχρι να εξελιχθούν σε δεξιοτέχνες της αγγειοπλαστικής.
ΤΑ ΥΦΑΝΤΑ
Τα μάλλινα κιλίμια, οι μπατανίες, οι "βούργιες", πολύχρωμα σακίδια που χρησιμοποιούνταν στις κοινωνικές εκδηλώσεις αλλά και από τους κτηνοτρόφους για τη μεταφορά των τροφίμων, τα βαμβακερά ή λινά σεντόνια, οι πετσέτες και ταμεταξωτά φορέματα και είδη ρουχισμού είναι από τα συνηθέστερα προϊόντα της κρητικής υφαντικής τέχνης.
Τα κρητικά κεντητά φημίζονται για τις πολύχρωμες παραστάσεις τους με θέματα τόσο από τη φύση και την καθημερινή ζωή όσο και από μοτίβα δανεισμένα από την μινωική και βυζαντινή παράδοση του νησιού. Τα κεντητά και τα υφαντά σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται από πλεκτές δαντέλες σε υπέροχα σχέδια και μοτίβα.
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Κρήτης επιβιώνουν πολλά στοιχεία από την αρχιτεκτονική πρακτική των Μινωιτών που διασώθηκε στο πέρασμα των αιώνων ως τις μέρες μας.
Οι υπαίθριοι και ημιυπαίθριοι χώροι, καθώς και η στέγαση με δώμα, τα μικρά ανοίγματα, ο μεσημβρινός προσανατολισμός, αποτελούσαν χαρακτηριστικά στοιχεία της Μινωικής αρχιτεκτονικής.
Χαρακτηριστικό στοιχείο του κρητικού τοπίου είναι τοκρητικό χωριό. Τα μικρά, γραφικά οικιστικά σύνολα που με την ανθρώπινη κλίμακα και την τέλεια προσαρμογή τους στο περιβάλλον κοσμούν το φυσικό τοπίο της Κρήτης. Η αρχιτεκτονική της κρητικής υπαίθρου παρέμεινε αναλλοίωτη ανά τους αιώνες με τη χρήση τοπικών υλικών, πέτρας, ξύλου και λάσπης, κυρίως στους ημιορεινούς και ορεινούς οικισμούς
Μπορεί κανείς να δει όλες τις φάσεις της εξέλιξης του κρητικού σπιτιού. Η πιο πρωτόγονη και λιτή μορφή του είναι το μονόχωρο με το χωμάτινο δάπεδο, τη στέγη από ξύλα και το ξύλινο πατάρι για τον ύπνο, με την θαυμαστή οικονομία χώρου και οργάνωσης. Κέντρο του σπιτιού είναι η παραστιά, η κουζίνα του σπιτιού, η αρχαία «εστία.
Τα χαρακτηριστικά παλιά μαγαζιά των χωριών του οροπεδίου λασιθίου με τις πολύχρωμες πόρτες σε χρώμα μπλέ, κόκκινο, πράσινο ή μαύρο που ξεδίπλωναν σαν φυσαρμόνικα στο άνοιγμα τους.
καφενεία ή και μπακάλικα σχεδόν σε όλα τα καταστήματα της δεκαετίας του 1950 και μετά είχαν την ίδια απλή πρόσοψη.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Οι περισσότεροι κάτοικοί τους είναι φυσικά γεωργοί (η οικονομία της περιοχής στηρίζεται κατά 90% στην αγροτική καλλιέργεια!) αλλά όλοι ανεξαιρέτως διατηρούν τουλάχιστον ένα μικρό κομμάτι γης με κηπευτικά για τις ανάγκες του σπιτιού τους!
Ανθρωποι που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έζησαν στην Κρήτη,.
Ανθρωποι της διπλανής πόρτας, αφανείς ήρωες της ζωής τους.
Ανθρωποι που μεγαλούργησαν και έβαλαν το δικό τους λίθαράκι στον Κρητικό πολιτισμό, στην καθημερινότητα αυτού του τόπου.
Ανθρωποι με χαραγμένα πρόσωπα και χέρια απο το διάβα της ζωής , που έζησαν σε δύσκολα χρόνια φτωχικά με λίγες ανέσεις, και μεγάλωσαν παιδιά σπουδάζοντας τα με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.
Εδώ πάνω, στα 800 και κάτι υψόμετρο, παλεύουν τη γη από τότε που θυμούνται τον εαυτό τους, πραγματοποιώντας τον ίδιο αέναο κύκλο που οι πρόγονοί τους τους δίδαξαν. Να ανηφορίζουν την άνοιξη στη Δίκτη, να κατηφορίζουν τον χειμώνα στους γυαλούς. Να οργώνουν, να σκαλίζουν, να σπέρνουν, να φυτεύουν, να ποτίζουν, να θερίζουν, να συλλέγουν, να λιχνίζουν. Και πάλι από την αρχή.
Ο Χώνος, είναι η γνωστή καταβόθρα στη βόρεια πλευρά του Οροπεδίου Λασιθίου, που χιλιάδες χρόνια, καταπίνει τα νερά της βροχής, ξεδιψώντας όλους εμάς, που ζούμε στους πρόποδες του ορεινού όγκου των Λασιθιώτικων βουνών. Και για χιλιάδες χρόνια, μαζί με το νερό και από το Οροπέδιο Καθαρού, κατάπινε και τα χώματα που μεταφέρονται από τα δύο οροπέδια, μαζί με κλαδιά, ή άλλα απόβλητα της φύσης.
Γεωμορφολογικά, ο Χώνος είναι ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρον σχηματισμός. Θα τον καταλάβετε αμέσως μόλις πλησιάσετε στην περιοχή, εφόσον από μακριά ακόμη ξεχωρίζει ένας μεγάλος ασβεστολιθικός βράχος με κοκκινόμαυρες αποχρώσεις που υποδηλώνουν ότι παλαιότερα είχε κατακερματιστεί και υποχωρήσει μεγάλο μέρος του πετρώματος, αποκαλύπτοντας μέρος από το εσωτερικό του που αργότερα χρωματίστηκε από τα οξείδια του σιδήρου και την υγρασία. Στο ίδιο σημείο διακρίνεται ένα βύθισμα του εδάφους από όπου και παροχετεύονται τα νερά.
Η υποψία ότι από εκεί και μέσα υπάρχουν σπηλαιώδεις αγωγοί, οδήγησαν ομάδα σπηλαιολόγων στην εξερεύνησή του, το 2001, χρονιά που «άνοιξε» η είσοδος του Χώνου. Δυστυχώς, η προσπέλαση στον υπόγειο αγωγό δεν ήταν δυνατή πέρα από τα 20 μ. όπου έκλεινε από χώμα και άλλα φερτά υλικά.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
