Συμβολή στην αναψηλάφηση της Ιστορίας των δύστηνων χρόνων του Σταλινισμού, υπό το φως της έρευνας και της μετά θάνατον καταδίκης της προσωπολατρίας στην ΕΣΣΔ και στο ευρύτερο κομμουνιστικό στρατόπεδο, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από την έναρξη της σοβιετικής επανάστασης, αποτελεί η έκδοση υπό τον τίτλο «Καθρεφτίσματα – Από την Γερμανία και την ΕΣΣΔ του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη του 21ου αιώνα», που φέρει την υπογραφή του συγγραφέα Χρήστου Τσαντή, συνάμα εκδότη του οίκου «Ραδαμάνθυς», ενός εκδοτικού οίκου νέου σχετικά στην τρέχουσα βιβλιοεκδοτική ιστορία, πλην όμως με σεβαστό αριθμό έκδοσης ποιοτικών τίτλων, που θα ζήλευαν πολλοί, που πιθανόν θα επιθυμούσαν την ενασχόλησή τους με τις εκδόσεις.
Ο Χρ. Τσαντής «βουτηγμένος» στις πηγές των χρόνων του Μεσοπολέμου κατευθύνει την γραφίδα του στις απαρχές του σοβιετικού κράτους, όταν αυτό βαλλόμενο από την εσωτερική αντίδραση, αλλά και από χώρες του ευρωπαϊκού εξωτερικού, μη εξαιρουμένης της Βενιζελικής Ελλάδας και της αποτυχημένης εισβολής της στην νότια Ουκρανία, φωτίζει γεγονότα, που ατόνησαν εννέα δεκαετίες από τότε, υπό την αχλή της Ιστορίας. Από την κριτική του θεώρηση δεν ξεφεύγει το καθοριστικό γεγονός της γέννησης του Ναζισμού τη τρίτη δεκαετία του πιο προηγούμενου αιώνα. Αυτό που μετά την παραίτηση του Μπίσμαρκ έγινε η θηλιά πρώτα για τον ίδιο τον γερμανικό λαό και στη συνέχεια η εγκληματική χείρα, που οδήγησε στην μαζική δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων. Και εάν η λαϊκή καταδίκη για τον ναζισμό θεωρείται δεδομένη, κάτι που τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα τίθεται εν αμφισβητήσει, η ανάγκη για ξεκαθάρισμα της στάσης των δημοκρατικών δυνάμεων έναντι του απολιθωμένου σταλινικού φαινομένου, είναι αναγκαία, καθώς υπό μορφή νεοσταλινική επανακάμπτει στην χώρα μας, η αναφορά του συγγραφέα αποκτά ιδιαίτερη σημασία καθώς επισημαίνει:
«Αποτελεί στρατηγικό λάθος, ιδεολογική αυτοχειρία και πολιτικό εγκλωβισμό για την Αριστερά, η ταύτιση του κομμουνισμού με τη σταλινική αντίληψη και πρακτική, γιατί είναι διαφορετικό πράγμα η αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από τα όσα έπραξε το σταλινικό καθεστώς, και άλλο πράγμα η ενοχοποίηση μιας ιδεολογίας για να εξυπηρετηθούν αλλότριοι σκοποί. Η ταύτιση της σταλινικής περιόδου με τον κομμουνισμό, και μάλιστα από τους ίδιους τους κομμουνιστές, μόνο την υπόθεση του κομμουνισμού δεν υπηρετεί. Αντίθετα, ο σταλινισμός δεν αποτελεί κάποια ιδεολογία. Αποτελεί την ταφόπλακα πάνω στις ελπίδες για κοινωνική χειραφέτηση που γέννησε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Δεν αποτελεί τη συνέχειά της. Αποτελεί την ασυνέχεια και την βίαιη ανατροπή της. Από την άλλη πλευρά ας θυμηθούμε ότι εγκλήματα σε βάρος μάλιστα ολόκληρων λαών έγιναν ακόμα και από δημοκρατικά εκλεγμένες ηγεσίες, σε καθεστώς αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αλλά κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα διανοηθεί να ταυτίσει την ίδια τη Δημοκρατία με το φασισμό».
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του Χρ. Τσαντή, ως βαθύ γνώστη, που έχει βιώσει εκ των έσω το νεοσταλινικό φαινόμενο στην Πάτρα και στην Ελλάδα. Και γράφει για τον θεμελιωτή του φαινομένου:
«Το Δεκέμβριο του 1936 ο Κριβίτσκι, υπεύθυνος του δικτύου των Σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών στην Ευρώπη παίρνει απ’ τη Μόσχα την εξής διαταγή: «Σταματήστε κάθε ενέργεια εναντίον της Γερμανίας!». Ο στρατηγός Κριβίτσκι (1899-1941) ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες της Διεύθυνσης Κατασκοπείας του Κόκκινου Στρατού. Το 1937 αυτομόλησε, γράφοντας τα εξής: «Αν μπορούμε να μιλήσουμε για γερμανόφιλο στο Κρεμλίνο, αυτός είναι ο Στάλιν. Εκείνος εκθειάζει την συνεργασία με τη Γερμανία αμέσως μετά το θάνατο του Λένιν. Και δεν μετέβαλε τη στάση του όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την εξουσία. Αντίθετα, ο θρίαμβος των ναζιστών ενίσχυσε την επιθυμία του να συνδεθεί πιο στενά με το Βερολίνο».
Αρκεί μήπως να υπενθυμισθεί ότι ο στρατηγός Κριβίτσκι δολοφονήθηκε στις Η.Π.Α. το 1941; Και παρακάτω, εξηγώντας την κρυψήνεια στάση του Στάλιν, έναντι του φιλοεπαναστατικού πλήθους και της μη αξιοποίησης του θετικού κλίματος που είχε δημιουργηθεί, ασκεί σφοδρή κριτική στην τακτική του Στάλιν, καθώς, όπως γράφει:
«Καθένας θα περίμενε πως η ηγεσία της Ε.Σ.Σ.Δ. στη δεκαετία του 1930 θα είχε ρίξει το κύριο βάρος της ενέργειάς της στη διεθνή καταγγελία του φασισμού, στη σθεναρή στήριξη των επαναστατών (τουλάχιστον) μέσα στις χώρες όπου ενισχύονταν οι ναζί, στη χάραξη μιας ενωτικής στρατηγικής αντεπίθεσης στο φασισμό. Θα περίμενε κανείς πως η Ε.Σ.Σ.Δ. θα αξιοποιούσε κάθε στέλεχος, κάθε φωνή, κάθε αντιφασίστα, στην προσπάθεια να ισχυροποιηθεί εσωτερικά. Οι μνήμες εξάλλου από την απόκρουση της ένοπλης επέμβασης, ήταν ακόμα νωπές. Οι μπολσεβίκοι πρωτοστάτησαν σε μία μεγάλη επανάσταση και απέκρουσαν έναν πανίσχυρο στρατιωτικό συνασπισμό, στα πρώτα κιόλας χρόνια μετά από τον Οκτώβρη, και τα πέτυχαν όλα αυτά έχοντας «φράξιες» στο εσωτερικό τους και διεξάγοντας μια πλατιά δημοκρατική συζήτηση στην κοινωνία και με την κοινωνία».
Κι εδώ είναι που αναδεικνύεται και πάλι η μεγάλη ιδεολογική αντιπαράθεση που μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα, που έλκει την καταγωγή, τουλάχιστον στην Ελλάδα από την 6η πλατιά Ολομέλεια του ΚΚΕ το 1956, όταν σημειώθηκε η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του κόμματος. Και να λάβουμε υπόψη ότι η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του ΚΚΕ για να γίνει κατανοητή θα πρέπει να αναφερθούμε στη διεξαγωγή του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ (14 έως 25/2/1956) που σηματοδοτεί την επίσημη, πλέον, προσπάθεια ανατροπής της ηγεσίας του ΚΚΕ, αφού στις ημέρες του Συνεδρίου συγκλήθηκε η Διεθνής Επιτροπή. Σημειώνω ότι, μετά τον θάνατο του Στάλιν, 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, που συνήλθε το Φεβρουάριο του 1956, ήταν καθοριστικό στην πολιτικοϊδεολογική γραμμή της Σοβιετικής Ένωσης. Κι αυτό ήταν γεγονός που επηρέασε τα κομμουνιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο. Στη διάρκειά του, την τελευταία ημέρα του Συνεδρίου, ο Ν. Χρουστσόφ σε κλειστή συνεδρίαση παρουσίασε εισήγηση για «την προσωπολατρία του Στάλιν και τις συνέπειές της». Αυτές δυστυχώς βιώνουμε και σήμερα στη χώρα μας. Έρχεται λοιπόν το πόνημα του Χρήστου Τσαντή να υπενθυμίσει σε κάθε αριστερό:
«Η επανάσταση (στη Ρωσία) δεν έγινε ούτε με… «δημοκρατικό» συγκεντρωτισμό ούτε με κόμμα «νέου τύπου». Αυτά όμως δεν φαίνεται να αποτελούσαν συμπεράσματα για τον Στάλιν. Άλλα καθήκοντα, φαίνεται να τον απασχολούν. Και όταν λέμε «Στάλιν», εννοούμε όλο το γραφειοκρατικό σχηματισμό που πάσχιζε με νύχια και με δόντια να επιβληθεί στην κρατική μηχανή και μέσα στο Κ.Κ.Σ.Ε. Η ζωή αποκάλυψε τι τον απασχολούσε: Η εξόντωση της εσωκομματικής αντιπολίτευσης, η εξόντωση κάθε διαφορετικής φωνής στο εσωτερικό του κόμματος πάση θυσία, ο έλεγχος της εξουσίας».
Συνέπειες αυτών αντιμετώπισαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη, μέχρι που σημειώθηκε η έκρηξη της εξέγερσης στην Ουγγαρία (από τις 23 Οκτωβρίου μέχρι τις 10 Νοεμβρίου 1956), του Ευρωκομμουνιστικού συνασπισμού τη δεκαετία του ’70, της Άνοιξης της Πράγας του Ντούμπτσεκ κ.λπ. Επιστρέφοντας όμως, εκεί που αφήσαμε εκκρεμότητα, συνεχίζουμε:
«Είναι γνωστό, πλέον, και μέσα από τα επίσημα κομματικά και κρατικά ντοκουμέντα του ΚΚΣΕ και της Σοβιετικής Ένωσης ότι ενώ κορυφώνονταν οι πολεμικές προετοιμασίες του ναζισμού, εκτελέστηκαν ενενήντα οχτώ (98) από τα εκατόν τριάντα εννιά (139) τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκων), δηλαδή το 70%. Η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν παλιοί κομμουνιστές με χρόνια εξορίας στις πλάτες τους και διωγμούς από τη τσαρική κυβέρνηση. 1.108 από τους 1.966 αντιπροσώπους του 17ου Συνεδρίου του Π.Κ.Κ.(μπ.), πολύ περισσότεροι από τους μισούς δηλαδή, συνελήφθησαν και διώχθηκαν με βάση κατηγορίες για αντεπαναστατικές ενέργειες. Αυτοί όλοι «ήταν η 5η φάλαγγα των Ναζί κι έπρεπε να εξολοθρευτούν… αυτό το υποτιθέμενο έγκλημα του Στάλιν (οι δίκες της Μόσχας) δεν ήταν τίποτα άλλο παρά το τσάκισμα των μηχανισμών υπονόμευσης του σοβιετικού κράτους και η υπεράσπιση του σοσιαλισμού, με δεδομένο τον επερχόμενο πόλεμο».
«Δυο λόγια για τους δολιοφθορείς, επιδρομείς, κατασκόπους και άλλους», έλεγε ο Στάλιν το 1937 μιλώντας στην ολομέλεια της κεντρικής επιτροπής του: «Νομίζω, τώρα ότι είναι καθαρό σε όλους, πως οι σύγχρονοι δολιοφθορείς και επιδρομείς, κάτω από όποια σημαία και αν εμφανίζονται, τροτσκιστική ή μπουχαρινική, προ πολλού έπαψαν να αποτελούν πολιτικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα, ότι έχουν μετατραπεί σε χωρίς αρχές και ιδέες συμμορία επαγγελματιών δολιοφθορέων, επιδρομέων, κατασκόπων, δολοφόνων. Είναι κατανοητό πως αυτούς τους κύριους πρέπει να τους κατατροπώσουμε και να τους τσακίσουμε ανελέητα…».
Και στο πνεύμα αυτό:
«Οι πρωτεργάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης έπεφταν χτυπημένοι από τα δολοφονικά βόλια της μυστικής αστυνομίας του Στάλιν. Συγκεκριμένα, κατηγορήθηκαν όλα τα μέλη που διετέλεσαν στο Πολιτικό Γραφείο επί Λένιν, εκτός από τον ίδιο τον Στάλιν! Το έγκλημά τους; Ήταν ικανοί να σκεφτούν! Και ως γνωστόν η σκέψη αποτελεί θανάσιμο ελάττωμα για κάθε θιασώτη των Σταλινικών πρακτικών».
Και παρακάτω ο συγγραφέας καυτηριάζει την σταλινική τακτική:
«Η «προετοιμασία» για πόλεμο, λοιπόν, απαιτούσε την εξόντωση του 70% της ηγεσίας των μπολσεβίκων επί Λένιν και τη δολοφονία του μεγαλύτερου ποσοστού των αξιωματικών του Κόκκινου Στρατού; Από το 1935 έως και το 1940, ένα εκατομμύριο μέλη του κόμματος πέρασαν την πόρτα της φυλακής. Χτυπήθηκαν επίσης άγρια οι μαχητές των «Διεθνών Ταξιαρχιών» μετά από την επιστροφή τους». (Σ.σ.: Πρόκειται για τους εθελοντές δημοκράτες που συμμετείχαν στην υπεράσπιση της Δημοκρατίας στην Ισπανία από τα δικτατορικά στρατεύματα του Φράνκο το 1936).
«Κάποιοι από τους οπαδούς του Στάλιν στην Ελλάδα έφεραν ξανά στην επιφάνεια τη θεωρία περί «5ης φάλαγγας των ναζί, που έπρεπε να εξολοθρευτεί», όπως είδαμε νωρίτερα. Το επιχείρημά όμως δεν είναι ούτε καινούργιο ούτε δικό τους. Είναι η άποψη την οποία εξέφρασε ο Αμερικανός πρεσβευτής στη Μόσχα, ο κύριος Νταίηβις, καθώς ο ίδιος παρακολούθησε τη δίκη του Μπουχάριν».
«Ο Αμερικάνος πρεσβευτής φυσικά και γνώριζε πως μαζί με τον Μπουχάριν, για παράδειγμα, διώκονταν η γυναίκα του και ο γιός του, οι οποίοι συνελήφθησαν ως «συγγενείς των εχθρών του λαού» και στάλθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Φυσικά και γνώριζε ότι ίδια ήταν η μοίρα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που είχαν την «ατυχία» να είναι «συγγενείς των εχθρών του λαού». Το περίεργο της υπόθεσης είναι ότι οι υπερασπιστές του Στάλιν, λαλίστατοι κατά τα άλλα εναντίον του ιμπεριαλισμού, όχι μόνο δεν προβληματίζονται γι’ αυτή την τοποθέτηση, αλλά φτάνουν στο σημείο να την προβάλουν ως τεκμήριο… αντικειμενικότητας!».
Και η τραγικότητα της κατάστασης, ανάμεσα στους κομμουνιστές έχει και συνέχεια:
»Οι διωγμοί αυτοί δεν περιορίστηκαν μόνο μέσα στη Σοβιετική Ένωση. Δολοφονήθηκε ολόκληρη σχεδόν η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Πολωνίας. Στελέχη και μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας που ξέφυγαν από τους Ναζί και βρέθηκαν εξόριστοι στην Ε.Σ.Σ.Δ., αντί να σωθούν εκτελέστηκαν. Οι Μπέρμαν, Φριτζ, Λούρι Μ. και Λούρι Ν. Ολμπέργκ: νεότεροι Γερμανοί κομμουνιστές που κατηγορήθηκαν και εκτελέστηκαν για να «στηριχθεί» η συκοφαντία για σχέσεις με το εξωτερικό και τη Γκεστάπο. Αλλά και στην Ελλάδα ήταν συστηματικές οι παρεμβάσεις στο ενιαίο – τότε – Κομμουνιστικό Κόμμα, σε σημείο να καθορίζει όχι μόνο την πολιτική του, με τραγικά αποτελέσματα, αλλά να τοποθετεί από το εξωτερικό ακόμα και τα στελέχη που θα το διευθύνουν!»
Και μία ακόμη λεπτομέρεια:
«Εμείς εδώ εξετάζουμε κυρίως τα χρονική περίοδο 1933-1941. Το επιχείρημα των υπερασπιστών του σταλινικού μεσαίωνα είναι ότι οι εκτελέσεις έγιναν, δήθεν, για να προφυλαχθεί η χώρα μπροστά στον επερχόμενο πόλεμο. Τότε, γιατί επεκτάθηκαν και μετά τον πόλεμο, οι διώξεις, οι εξορίες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι εκτελέσεις;» ρωτάει ο συγγραφέας Χρ. Τσαντής. Καταλήγοντας, αξίζει να δώσουμε την προσοχή μας στα παρακάτω που υπενθυμίζει ο συγγραφέας, για να συμβάλουμε στην κατανόηση του σταλινικού φαινομένου:
«Ορισμένοι από τους πιστούς ακόλουθους της Σταλινικής «λογικής» στη χώρα μας έχουν παραδεχθεί κατά καιρούς, σε ομιλίες και σε κείμενά τους δημοσιευμένα στα επίσημα ντοκουμέντα του κόμματος και σε αυτοβιογραφίες τους, την ύπαρξη βασανιστηρίων. Έχουν παραδεχθεί τις δολοφονίες μαχητών και συντρόφων τους, το εσωτερικό «ξεκαθάρισμα», τις συστηματικές δολοφονίες μελών και στελεχών του διαχρονικά. Γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Κατοχή, συνεχίστηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση, αλλά και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, για να κορυφωθούν έπειτα από τον πόλεμο στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση και στις «Λαϊκές Δημοκρατίες», στις συνθήκες της πολιτικής προσφυγιάς».
Τέλος το πόνημα του Χρ. Τσαντή, αποτελεί μία θαυμάσια ευκαιρία για αναψηλάφιση της ιστορίας του σταλινισμού και καθώς με αυτόν οι κομμουνιστές της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς στη χώρα μας, ακόμη δεν έχουν πει τον τελευταίο λόγο, το βιβλίο του συγγραφέα θα αποτελεί πηγή ενημέρωσης, αναστοχασμού και προσφοράς στις τάξεις τους! Κόσμημα πραγματικό για την βιβλιοθήκη του κάθε δημοκράτη, προοδευτικού βιβλιόφιλου.
