Τρεις τέσσερις δεκαετίες πέρασαν από τότε που η φθορά του μοντέλου του «Ζορμπά the greek», γύρω από το οποίο οργανώθηκε το τουριστικό πρότυπο της Ελλάδας της δεκαετίας του ’60 μέχρι το ’80 περίπου, φάνηκε να είναι αμετάκλητη. Παράλληλα, ξεθώριασαν και οι φωτογραφίες των σακιδιοφόρων Ευρωπαίων και Αμερικανών τουριστών της δεκαετίας του ’60-’70. Οι «χίπηδες», οι ατημέλητοι εκείνοι που λεηλατούσαν τις συκιές και τα αμπέλια, γέρασαν, σοβαρεύτηκαν, άλλαξαν πεποιθήσεις, νοοτροπίες, προορισμούς. Με την επέλαση άλλωστε των φιλελεύθερων προτύπων και αξιών σε όλη την Ευρώπη, ο νέος δυτικός καταναλωτής τουριστικών υπηρεσιών βαυκαλίζεται με το lifestyle και την εικόνα του. Αναζητά φθηνά πακέτα διακοπών σε πολυτελή ξενοδοχεία που του δίνουν την εντύπωση ότι είναι περιζήτητος πελάτης, κάπως σαν «καταξιωμένος επιχειρηματίας σε πολυτελείς διακοπές»…
.jpg)
Με άλλα λόγια τα «βυρωνικά» κατάλοιπα του ευρωπαϊκού ρομαντισμού που μέχρι το ’80 διαμόρφωναν τις στάσεις και τις προσδοκίες των τουριστών – «προσκυνητών» ενός τόπου σαν την Ελλάδα καταραμένου από την ιστορία και ευλογημένου από τη φύση – όλων εκείνων των νέων που αναζητώντας τα πιο ελευθεριακά νοήματα της ζωής ακολουθούσαν κατά το διάστημα των θερινών τους έστω αποδράσεων από τα ομιχλώδη τοπία του Βορρά, τα φαντασιακά πρότυπα του Λόρδου Βύρωνα, του Όσκαρ Ουάιλντ, του Τσε Γκεβάρα ή του… Μικ Τζάγκερ, έσβησαν λίγο λίγο σαν ίχνη στην άμμο. Ο μεθυστικές μέρες και οι φεγγαρόλουστες αισθησιακές νύχτες που αντανακλούσαν στο Κυκλαδίτικο τοπίο, στην Νότια Κρήτη, στην Ρόδο, στην Κω, στην Κέρκυρα και αλλού, τα πρότυπα της υπαρξιακής εξέγερσης της δυτικής νεολαίας, τις επιθυμίες μια άλλης καλύτερης ζωής στον απόηχο των αιτημάτων του Μάη του ’68, οράματα μιας συλλογικής ανυπακοής στους στενόμυαλους κανόνες ζωής μιας δυτικής κοινωνίας που έφτανε επώδυνα στο τέλος της μεταπολεμικής της εμπειρίας, άρχισαν να σβήνουν. Όλοι αυτοί οι φαντασιακοί αγωγοί που έφερναν προς τη θερινή Ελλάδα τα εικονοκλαστικά συναισθήματα των επαναστατημένων γενεών της εποχής της μαζικής νεολαιίστικης αμφισβήτησης, άρχισαν να αναδιαμορφώνονται: Προς το εμπορικότερον. Προς το συστηματικότερον. Προς το τυπικώτερον. Προς το μετανεωτερικότερον.
Χωρίς σαφές marketing, χωρίς πραγματικό πολιτισμικό απολογισμό των δεκαετιών της τουριστικής «αντι-κουλτούρας» που στοίχειωνε τις τουριστικές πολιτικές επιλογές των «απελευθερωμένων» δεκαετιών του ’60, χωρίς ανάλυση και κατανόηση των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων οικονομικών μεγεθών που έτειναν να αμφισβητήσουν τα παραδεκτά και ως τότε «απολύτως αυτονόητα» μοντέλα της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας, το μοντέλο του «Ζορμπά» δεν άργησε να δείξει τις ανεπάρκειές του. Η μποέμικη ατμόσφαιρα της θερινής ανεμελιάς και της μαζικής κατάκτησης του «sea, sun and sex» που οδηγούσε μέχρι τότε τις τουριστικές αναζητήσεις όλων όσων τριγύριζαν στα νησιώτικα σοκάκια, ανάμεσα στις αρχαίες κολώνες, στις ψαροταβέρνες και τα «rooms to let» που ξεπετάχτηκαν λίγο πολύ παντού, όπου υπήρχαν ελληνικά «ρόδινα ακρογιάλια» προς άμεση «αξιοποίηση», άρχισε να μυρίζει ναφθαλίνη.
Με άλλα λόγια, όλα αυτά ήταν «πράγματα» (εικόνες και ιδέες) που δεν άργησαν να δείξουν την φτήνια τους και την ανεπάρκειά τους. Από την μεριά του το ελληνικό κράτος συνέχισε να σπαταλά εκατομμύρια για μια τουριστική προβολή της χώρας, που καθιστούσε την Ελλάδα μάλλον ένα φτηνιάρικο προορισμό «για όλους». Και ενώ αφενός άρχισαν να αναδεικνύονται πολλοί νέοι ανταγωνιστικοί μεσογειακοί προορισμοί (Τουρκία, Τυνησία, Αίγυπτος, Μάλτα, Δαλματικές Ακτές κλπ.), που πουλούσαν στην ευρωπαϊκή τουριστική αγορά τα ίδια πάνω κάτω πράγματα (αρχαιολογικές περιηγήσεις, ήλιο και θάλασσα) σε φθηνότερες μάλιστα τιμές και συνήθως με καλύτερη εξυπηρέτηση της πελατείας και ενώ αφετέρου, οι τουριστικές προσδοκίες είχαν αρχίσει να μεταστρέφονται με τους νέους υποψήφιους τουρίστες που απαιτούσαν ως «διακεκριμένοι καταναλωτές» προϊόντα και υπηρεσίες «ποιότητας», η Ελλάδα, με τους ακατάλληλους «image makers» που κινητοποιεί για την προβολή της, κινδυνεύει να απαξιωθεί ως τουριστικός προορισμός και να γίνει μια όμορφη αποικία που έχει όμως το μειονέκτημα να κατοικείται από «Έλληνες»…
Η παρούσα συγκυρία της οικονομικής και πολιτικής κρίσης κρύβει ωστόσο ενδεχομένως και μερικές ευκαιρίες αναπροσανατολισμού της τουριστικής μας πολιτικής και της ανάδειξης νέων ομάδων – στόχων. Έτσι κι αλλιώς, οι κοσμοπολίτικες μνήμες των διασημοτήτων του νέου ελληνισμού έχουν ήδη φθαρεί (Ωνάσης, Κάλλας κλπ.). Με τη πώληση άλλωστε του Σκορπιού σε Ρώσο Μεγιστάνα από την κληρονόμο κ. Αθηνά Ωνάση, που έχει δηλώσει ότι «απεχθάνεται κάθε τι ελληνικό», ίσως δίνει συμβολικά το σύνθημα μιας πιο «ελιτίστικης» στροφής στην προβολή του νοήματος που θα μπορούσε να προσλάβει το ταξίδι στην Ελλάδα για τον σύγχρονο Ευρωπαίο ˙ ιδίως μάλιστα εκείνο της Ανατολικής Ευρώπης. Ίσως μαζί με την «κομπιναδόρικη» τσαπατσουλιά και την γραφικότητα του Ζορμπά θα πρέπει να μείνουν στα αζήτητα και όλα όσα στο παρελθόν καλλιεργούσαν στους δυτικούς κυρίως επισκέπτες μας, εκείνο το αίσθημα της συγκαταβατικότητας και της αντιπάθειας προς την Ελλάδα του κάθε «μικρο-ταλαίπωρου» δυτικού ευρωπαίου «καταναλωτή τουριστικών υπηρεσιών».
Ας πάψουμε να «ανήκομεν» σε αυτή τη συγκεκριμένη «Δύση», τουλάχιστον στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί, όπως μας λένε, τη μοναδική «βαριά βιομηχανία» μας…
www.psy-counsellors.gr
