Ήταν μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις της σύντομης ζωής του. Ο Σουηδός Πρωθυπουργός μίλησε για όλα. Για την Ειρήνη, για την Ευρώπη, για τις κυβερνήσεις που λειτουργούσαν χωρίς διαφάνεια
Του ΝΙΚΟΥ ΨΙΛΑΚΗ
"Μεγαλείο είναι η Κρήτη. Γι' αυτό έρχομαι. Φύση και άνθρωποι με γοητεύουν. Όπως με γοητεύει κι ο πολιτισμός της". Δεν ήταν τα τυπικά λόγια που λένε μ' ευκολία οι πολιτικοί όταν θέλουν να κολακεύσουν τους πολίτες. Ο Όλαφ Πάλμε, ο Σουηδός Πρωθυπουργός που δολοφονήθηκε τον Φεβρουάριο του 1986, δεν ήταν πλασμένος μ' αυτήν την πάστα. Ευγενής, χαμογελαστός, αλλά και ειλικρινής· μιλούσε και σε κοίταζε στα μάτια. Ίσως επειδή δεν είχε τίποτα να κρύψει. Είχα την τύχη να συνομιλήσω μαζί του σε μιαν από τις τελευταίες συνεντεύξεις της σύντομης ζωής του. Και θυμάμαι πως έφυγα απ' αυτήν την συνάντηση γεμάτος με καλά συναισθήματα μα και γεμάτος μ' ελπίδες. Ήμουν νέος πολύ και πίστευα ότι ο Πάλμε αντιπροσώπευε έναν καινούργιο τύπο ανθρώπου, έναν καινούργιο τύπο πολιτικού και ότι αυτό το πρότυπο θα έβρισκε μιμητές σ' όλον τον κόσμο.
Ήταν η εποχή του Ρόναλντ Ρήγκαν (τότε, αν δεν με απατά η μνήμη μου, άκουσα για πρώτη φορά τον τρομακτικό χαρακτηρισμό "πλανητάρχης") κι η κυβέρνηση του είχε εκδώσει πριν από λίγες βδομάδες οδηγία συνιστώντας στους Αμερικανούς να αποφεύγουν την Ελλάδα· τη θεωρούσαν επικίνδυνη χώρα! Σ' αυτήν την "επικίνδυνη χώρα", λοιπόν, ένας προβεβλημένος Πρωθυπουργός κυκλοφορούσε χωρίς συνοδούς και χωρίς παρατρεχάμενους. Καλύτερη απάντηση για τον ελληνικό τουρισμό δεν θα μπορούσε να υπάρξει!
Το "παρών" στην Ειρήνη
Καθόμασταν τρεις-τέσσερις άνθρωποι για έναν καφέ (μαζί ο παλιός καλός συνεργάτης μου ο Γιάννης Αστρινάκης, σ' αυτόν οφείλω και τις φωτογραφίες), περνούσαν ντόπιοι και ξένοι, τον κοίταζαν, χαμογελούσαν, χαμογελούσε κι εκείνος, φωτογραφίζονταν μαζί του. Ο Πάλμε ήταν από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα στον κόσμο εκείνη την εποχή. Και θα περίμενε κανείς να τρέχουν από πίσω του στρατιές αστυνομικών. Όμως, ο Πάλμε ήταν μόνος! Μόνος με τη Λίζ του. Συχνά και με την φίλη τους την Ανθούσα. Στην είσοδο του ξενοδοχείου μονάχα είχαμε δει δυο περιπολικά μα κι αυτά είχαν έρθει τηρώντας τα καθιερωμένα για την περίσταση μέτρα ασφαλείας. Καθόλου δεν μας εντυπωσίασε η έλλειψη αστυνομικής συνοδείας αφού μόλις λίγες ημέρες πριν τον είχαμε δει στο αεροδρόμιο να τραβολογά μοναχός τη βαλίτσα του. Ήταν ένας από τους πολλούς επιβάτες της Ολυμπιακής. Ένας απ' όλους, ένας σαν όλους τους άλλους!
Ήταν Σεπτέμβριος του 1985 κι είχε μόλις κερδίσει έναν ακόμη προεκλογικό αγώνα.
Για την πολιτική θα μιλούσαμε. Για την "Πρωτοβουλία του Έξι", που τόσο πολύ συζητήθηκε σ' Ανατολή και Δύση. Ο Πάλμε συμμετείχε σ' αυτήν γιατί "δεν έχει κανένας δικαίωμα να μη δηλώνει παρών σε προσπάθειες που αποσκοπούν στη διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης".
Για την πολιτική θα μιλούσαμε. Μα δεν μπορούσα να μην τον ρωτήσω και για την Κρήτη. Γιατί διάλεγε τούτον τον τόπο, γιατί περνούσε τις διακοπές του εδώ... Και δεν έπεσα έξω. Ο Πάλμε είπε πολλά για την Κρήτη. Θαύμαζε το τοπίο μα πιο πολύ θαύμαζε τους ανθρώπους. Ήξερε τα πάντα. Μιλούσε για τον μινωικό πολιτισμό, για την Κρητική Αναγέννηση, για τον Θεοτοκόπουλο, για τον Ύψιστο των αρχαίων θεών που είχε διαλέξει να γεννηθεί σ' ένα βουνό του νησιού, τον είχε εντυπωσιάσει η κρητική αντίσταση ενάντια στον ναζισμό και δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τους άοπλους που είχαν αντισταθεί στους πάνοπλους αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ.
Ένας ευγενικός και φιλόξενος λαός!
Λίγους ανθρώπους είχα ακούσει να μιλούν με τόσο θερμά λόγια για την Ελλάδα και ειδικότερα για την Κρήτη. «Τούτος ο τόπος έχει μια δύναμη, σε κατακτά με την πρώτη ματιά» μου είχε πει στο σαλόνι του ξενοδοχείου "Ανθούσα", στη Σταλίδα, όπου τον φιλοξενούσε για τρίτη φορά η οικογενειακή του φίλη κ. Ανθούσα Παπαγεωργίου. Η συνέντευξη δόθηκε σ' ένα γραφείο του ξενοδοχείου το πρωινό της 26ης Σεπτεμβρίου 1985 και το μεγαλύτερο μέρος της (κυρίως οι πολιτικές απαντήσεις), δημοσιεύτηκε την επόμενη μέρα στην Ελευθεροτυπία, την εφημερίδα με την οποία συνεργαζόμουν τότε.
Ανέσυρα ένα αντίτυπο της εφημερίδας από το αρχείο μου, ανέσυρα και τη μαγνητοταινία της συνέντευξης κι ένιωσα πάλι την ένταση εκείνης της εποχής. Μόνο που τα συναισθήματα δεν ήταν ίδια. Ο Όλαφ Πάλμε λείπει τόσο πολύ από τούτον τον στενάχωρο κόσμο μας. Μα πιο πολύ λείπει από την Ευρώπη. Όπως λείπουν όλες οι μεγάλες μορφές που θα μπορούσαν να κάνουν πράξη το όνειρο, να θεμελιώσουν το αύριο πάνω στις αιώνιες αξίες του πολιτισμού μας.
Απομόνωσα ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη του Πάλμε, αυτό που μιλά για την Κρήτη. Είναι, νομίζω, μια από τις πιο ειλικρινείς φωνές που έχω ακούσει:
«Αγαπώ την Κρήτη κι έρχομαι σ' αυτό το νησί γιατί συνδυάζει την ομορφιά του τοπίου με το μεγαλείο ενός ευγενικού και φιλόξενου λαού. Όλα εδώ μου αρέσουν, με εντυπωσιάζουν. Και ο τόπος και οι άνθρωποι. Εδώ υπάρχουν τα κατάλοιπα του περίφημου μινωικού πολιτισμού, εδώ το τοπίο λάμπει κάτω από έναν υπέροχο ήλιο. Υπάρχει μια καθαρή θάλασσα και το σκηνικό που εναλλάσσεται συνεχώς προσφέροντας διαρκώς καινούργια πράγματα. Μαζί μ' όλα αυτά είναι οι ζεστές ανθρώπινες σχέσεις. Η Σταλίδα και το ξενοδοχείο που μένομε, το Ανθούσα, βρίσκονται σ' ένα κεντρικό σημείο, κάτι σαν την καρδιά της Μεσογείου κι από δω μπορεί να πάει κανείς παντού πολύ εύκολα. Έρχομαι στην Κρήτη και θα συνεχίσω να έρχομαι γιατί εδώ νιώθω αλλιώς την ξεκούραση...»
Νίκος Ψιλάκης, Φεβρουάριος του 2017.
