ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΝΩΝ

Το κτίριο στο οποίο παλιότερα στεγάστηκαν τα δύο Δημοτικά Σχολεία και το Νηπιαγωγείο Άνω Αρχανών, το Δημαρχείο και σήμερα στεγάζεται το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και αρκετές υπηρεσίες του Δήμου Αρχανών – Αστερουσίων πρόκειται να ανακατασκευαστεί μετά την ένταξη του σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση του. 

Το οικόπεδο που επιλέχθηκε για την κατασκευή του βρισκόταν στη θέση «Πατητήρια», εκεί όπου κατά τη μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1897 υπήρχε το στρατόπεδο του «Τάγματος Επιλέκτων Κρητών» του Ιωάννη Νταφώτη. 

Είναι ένα από τα σημαντικότερα κτίρια του τέλους του περασμένου αιώνα, τη μελέτη του οποίου εκπόνησε το 1899 ο αρχιτέκτονας Σαλιβέρο, κατασκευασμένο σύμφωνα με τα πρότυπα της νεοκλασικής αστικής αρχιτεκτονικής. Κτίστηκε για να καλύψει τις κτιριακές ανάγκες για διδακτήριο ενός πλουσίου, με ιδιαίτερη ευμάρεια οικισμού. ¨Όταν τελείωσαν τα σχέδια το 1901, άρχισε αμέσως η κατασκευή του και αποπερατώθηκε μετά από τις δωρεές πλουσίων Αρχανιωτών από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής  

           Πρόκειται για λιθόκτιστο κτίριο με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη. Οι κατόψεις του υπογείου και του ισογείου αναπτύσσονται σε σχήμα Π, ενώ ο δεύτερος όροφος έχει κατασκευασθεί μόνο στο μεσαίο τμήμα πράγμα που προσδίδει μνημειακό χαρακτήρα στην όλη αρχιτεκτονική σύνθεση. Άξονες συμμετρίας διέπουν το κτίριο, η κύρια όψη του είναι φτιαγμένη ιδιαίτερα προσεγμένα, ενώ τονίζεται η κεντρική είσοδος με προεξοχή του τμήματος αυτού με μπαλκόνι και αετωματική απόληξη. Τα ανοίγματα είναι υψίκορμα, με ενδιαφέροντα μορφολογικά τζαμιλίκια στην κύρια όψη, ενώ είναι απλούστερα στις πλάγιες και πίσω όψεις.  Τέλος γείσα και ψευδοπαραστάδες στην κύρια και στις πλάγιες όψεις χαρακτηρίζουν μορφολογικά το κτίσμα.

Το κτίριο μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο λειτούργησε ως εκπαιδευτήριο. Τότε αναγκάσθηκαν να μεταφέρουν και να στεγάσουν εδώ τους αρρώστους του Πανανείου Δημοτικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, όπως επίσης και τους τραυματίες της Μάχης της Κρήτης.

Στο κτίριο στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής στεγάστηκε η Γερμανική Μεραρχία του Μίλερ τον οποίο αντικατέστησε μετά ο στρατηγός Κράιμπε. Από το στρατηγείο αυτό ο Μίλερ κατεύθυνε τις επιχειρήσεις της περίφημης μάχης της Βιάννου.  Τον Απρίλη του 1943 ο στρατηγός Κράιμπε κατά τη διάρκεια της διαδρομής του σε κατάλυμα στην Κνωσό, αναχωρώντας από αυτό το κτίριο μετά από δεξίωση για κάποια γερμανική επέτειο, απήχθηκε από αντιστασιακές ομάδες και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο.

Μετά την απελευθέρωση στο κτίριο αυτό στεγάσθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα αντιστασιακές οργανώσεις της Ανατολικής Κρήτης άρχισε να λειτουργεί ξανά ως διδακτήριο μετά το 1945.