Ρεπορτάζ Γιώργης Μπαγκέρης
ΦΩΤΟ ΑΓΓΕΛΑ ΣΚΟΥΛΑ
Πλήθος κόσμου βρέθηκε στις 14 Αυγούστου στη γειτονιά της αντίστασης και της μουσικής για να τιμήσει τον αρχηγό της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων την περίοδο της Κατοχής Χριστομιχάλη Ξυλούρη, ο οποίος είχε διαδεχθεί στην ηγεσία τον προηγούμενο αργηγό Στεφανογιάννη Δραμουντάνη, μετά την εκτέλεση του από τους ΝΑΖΙ. Ταυτόχρονα όμως, τίμησε με την παρουσία του και τον Γιώργη Καλογεράκη, τον σπουδαίο εκπαιδευτικό και ερευνητή, για τα δεκαπέντε χρόνια που ασχολείται με επιτυχία στην έρευνα της ιστορίας των Ανωγείων. Η έκδοση του τελευταίου του δίτομου έργου για τον καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη, ήταν καρπός μιας πολύχρονης και κοπιαστικής εργασίας όπου καταγράφει με στοιχεία και ντοκουμέντα τον βίο του Χριστομιχάλη, τις αρχές και τις αξίες που τίμησε μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
Το Περαχώρι, κυριολεκτικά “βούλιαξε” από κόσμο σε μια σπουδαία βραδιά μνήμης με έντονα σημεία συγκίνησης, στις αναφορές για τα δεινά που πέρασαν οι Ανωγειανοί στην Κατοχή, αλλά και την πλούσια αντιστασιακή τους δράση.
Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο δημοσιογράφος κ. Γιώργος Παπαδάκης, ενώ το βιβλίο παρουσίασαν ο καθηγητής κ.Απόστολος Παπαιωάννου και ο προϊστάμενος του ΓΑΚ Ηρακλείου Εμμανουήλ Δρακάκης, οι οποίοι μαζί με τον Γιώργη Καλογεράκη ανέπτυξαν με στοιχεία και φωτογραφικό υλικό την ζωή και την δράση του αρχηγού της Αντίστασης.
Το παρόν στην εκδήλωση έδωσαν μεταξύ άλλων, ο Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης κ.Ευριπίδης Κουκιαδάκης, ο Αντιδήμαρχος Σφακίων κ.Μανούσος Χιωτάκης, ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Μανόλης Καλλέργης, οι πρώην Δήμαρχοι Ανωγείων κ.Νίκος Ξυλούρης, κ.Σωκράτης Κεφαλογιάννης και κ.Γιώργος Κλάδος, εν ζωή αντιστασιακοί και ο ήρωας του ‘ 74 στην Κύπρο, στρατηγός Ε.Α. κ.Βασίλης Μανουράς.
Με το τέλος της εκδήλωσης ο Ψαραντώνης μάγεψε για ακόμη μια φορά τον κόσμο με το επαναστατικό τραγούδι του στη μνήμη του Χριστομιχάλη και ενώ τα παιδιά του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων χόρεψαν υπέροχα τον Ανωγειανό πηδηχτό.
Σημαντικές πινελιές στην εκδήλωση έδωσαν και οι ομιλίες επισήμων αλλά και φίλων του συγγραφέα, όπως του Δημάρχου Ανωγείων κ.Μανόλη Καλλέργη, του πρώην Δημάρχου Ανωγείων κ.Νίκου Ξυλούρη, του Αντιπεριφερειάρχη κ.Ευρυπίδη Κουκιαδάκη,του μέλους του Εθνικού συμβουλίου διεκδίκησης των Γερμανικών οφειλών κ.Αριστομένη Συγγελάκη, του εγγονού του Στεφανογιάννη, Γιάννη Δραμουντάνη και του δημοσιογράφου της ΕΡΤ κ.Γιάννη Φασουλά. Συγκινητική ήταν και η ομιλία του κ.Βασίλη Σπιθούρη γιου του Νταμπακομανώλη, συναγωνιστή του Χριστομιχάλη που είχε επιζήσει από βαρύτατο τραυματισμό στη μάχη της Δαμάστας.
Συγκινημένος ο Γιώργης Καλογεράκης μετά το πέρας της εκδήλωσης ευχαριστούσε τον κόσμο για την στήριξη όλα αυτά τα χρόνια της εργασίας του. Είναι το τέταρτο βιβλίο του για τα Ανώγεια για ένα άνθρωπο που αφιέρωσε 15 χρόνια στην έρευνα και την ιστορική καταγραφή.
Στην αφήγηση της Ζαφειρένιας Ξυλούρη-Σκουλά, της Μπαμπακιούδαινας, λες και συνοψίζεται όλη η πρόσφατη ιστορία των Ανωγείων. Το αντάρτικο, η θυσία αθώων, το μοιρολόι, η προσφυγιά και μετά η δύναμη για το ξανασήκωμα, για τη νέα ζωή. Από το σπερνό και το θρήνο της Παναγίας, στο μικρό σπιτάκι της επιστροφής και της νέας αρχής. Σε όλα αυτά κυρίαρχη μορφή η γυναίκα, σύζυγος, μάνα, χήρα, αδερφή. Παραμονή της Παναγίας, θεολογικά τούτη τη βραδιά, είμαστε ορθοδοξότατοι. Ιστορικά όμως, σε τούτο τον πανάρχαιο τόπο που μας φιλοξενεί, ίσως να μοιάζουμε ασεβείς και αιρετικοί με ανορθόδοξες εισαγωγές και αρχές.
«Ο άντρας κάνει τη γενιά…»
Τέλειωσα το Λύκειο, τέλη δεκαετίας του 1970, ακούγοντας από αυτές τις μεγάλες κασέτες που σήμερα θα θύμιζαν τάμπλετ, τις κοντυλιές του Β. Σκουλά «ο άντρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενια τον άντρα». Μήπως όμως η γυναίκα κάνει τη γενιά? Η γυναίκα με τη δική της αντίσταση, το μοιρολόι της και με τον αγώνα της? Μια γυναίκα σαν τη Ζαφειρένια. Κι έχει πολλές ο τόπος αυτός, που έκαναν τη γενιά και τους γενάρχες.
Πέρα και πάνω από τους πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, δημογραφικούς λόγους, που επικαλούνται βαθυστόχαστοι ιστορικοί κάθε φορά, οι οποίοι θέλουν να αποκρυπτογραφήσουν την ιστορία της Κρήτης, πάνω και δίπλα, θα λέγαμε, ισότιμα, πρέπει να βάλει κανείς το ρόλο της γενιάς στη διαμόρφωσή της. Στην Κρήτη δηλαδή, των Βυζαντινών, Ενετών και Οθωμανών, για να μην αναφερθούμε σε παλιότερες εποχές, αλλά και στη Κρήτη των επαναστάσεων του 19ου αι. και της Ένωσης με την Ελλάδα, οι οικογένειες των πολεμαρχών και όλων αυτών που συσπειρώνονταν γύρω από αυτές, ιδιαίτερα σε ορεινές περιοχές, ήταν συστατικό στοιχείο της κοινωνικής σύνθεσης της νησιού και είχαν και έχουν μια σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση της ιστορίας του, με όλα τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας συμμετοχής.
Την πρόσφατη ιστορία μιας τέτοιας οικογένειας που οι αρχές της εντοπίζονται στην όψιμη Ενετοκρατία, μέσα από τη δράση της, παρουσιάζει ο Γιώργος Καλογεράκης, στο νέο δίτομο έργο του «Καπετάν Μιχάλης Ξυλούρης (Χριστομιχάλης)». Σε περίπου 1.200 σελίδες, με πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, με πλήθος δημοσιευμένων εγγράφων, χειρογράφων, ανέκδοτων στο σύνολό τους από ιστορικά αρχεία του νησιού, δημόσια και ιδιωτικά- οικογενειακά, με καταγεγραμμένες σπάνιες μαρτυρίες προφορικής ιστορίας, με ηχητικά ντοκουμέντα, με ποιήματα, λαϊκές ρίμες, τραγούδια που απλοί σοφοί μελωδοί συνέθεσαν για τους ήρωές τους και, με τη σιγουριά της μέχρι τώρα γνωστής βιβλιογραφικής παραγωγής που ο ίδιος κατέχει και έχει εμπλουτίσει με δεκάδες μελέτες και μονογραφίες, ο Γ. Καλογεράκης κατορθώνει να μην δώσει απλά την ιστορία της αντιστασιακής δράσης του Χριστομιχάλη Ξυλούρη στην περίοδο 1940-1945, αλλά την ιστορία της γενιάς των Ξυλούρηδων από τις αρχές του 19ου αι., μέχρι σήμερα. Και σε ένα δεύτερο επίπεδο, εν μέρει και την ιστορία και άλλων γενιών των μαρτυρικών Ανωγείων, με τις οποίες οι Ξυλούρηδες έδωσαν κοινούς αγώνες αντίστασης στους λογής κατακτητές για την ελευθερία: Σκουλάδες, Δραμουντάνηδες, Σταυρακάκηδες, Βρέντζοι, Σμπώκοι, Κεφαλογιάνηδες, Καλομοίρηδες, Κουνάληδες κ.α.
