ΕΟΡΤΑΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ ΣΤΗΝ ΝΙΔΑ ΣΤΑ ΑΝΩΓΕΙΑ Ο ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΑΓΙΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΞΥΛΟΥΡΗ

Τα Ανώγεια, σφηνωμένα στις πλαγιές του Ψηλορείτη, μεταξύ Ηρακλείου και Ρεθύμνου. Ακριβώς από πάνω απλώνεται το «ανωγειανό αόρι». Εκεί, στα 1 .400 μέτρα, ανοίγεται το ημιάγριο οροπέδιο της Νίδας, σπαρμένο με ζαφορά, σπηλιαράκια, το ανάκτορο της Ζωμίνθου (ανασκαφή του αείμνηστου αρχαιολόγου Γιάννη Σακελλαράκη) και τα βοσκοτόπια των Ανωγειανών, που καμάρι δεν έχουν βάρκα και ψαριά, αλλά μιτάτο και κοπάδια - άσε που πολλοί είναι και «ακάτεχοι» από κολύμπι στη θάλασσα. Κάθε μεγάλη ανωγειανή οικογένεια έχει δικό της βοσκοτόπι και δικό της ξωκλήσι.

Εδώ οι ντόπιοι έκαμαν τον Δία βοσκό, για να τον νιώσουν σύντεκνο και να γλυκάνουν την οργή του. Σήμερα βασιλεύουν οι «οικογενειακοί» άγιοι: ο Άγιος Μάμμας των Σκουλάδων, ο Χριστός της Νίδας των Σταυρακάκηδων, ο Άγιος Φανούριος των Ξυλούρηδων, δείγμα οικειότητας με το υπερβατικό, ανάγκη για καλοτυχιά και «θάμα».

26 και 27 Αυγούστου τα Ανώγεια γεύονται και τιμούν τον Αγιο Φανουρίο.

 Μια παρετυμολογία «φταίει» για όλα: ο Φανούρης φανερώνει από δουλειά στους άνεργους μέχρι δαχτυλίδια και από χαμένα ταίρια μέχρι… κλεμμένα ζώα στα βοσκαρούδια. Και ας ξεκίνησαν όλα ως τάξιμο για να συγχωρεθεί η αμαρτωλή η μάνα του Αγίου. Τώρα στις 27 Αυγούστου παντού ζυμώνονται οι ταμένες φανουρόπιτες με 7 ή 9 υλικά - όλες οι μαγικοθρησκευτικές δοξασίες στη χριστιανική πίστα…

Το πανηγύρι γίνεται στις 26 Αυγούστου, την παραμονή. Οι Ξυλούρηδες δεν αναζητούν μουσικούς, θα ήταν αστείο για μια από τις μεγαλύτερες μουσικές οικογένειες της Κρήτης, από τους παλιούς που τραγουδήσανε πριν από την εποχή του φωνόγραφου μέχρι τον «αρχάγγελο» Νίκο Ξυλούρη, τον σπηλαιώδη Ψαραντώνη, τον κορυφαίο λαουτιέρη Ψαρογιάννη και τους ισάξιους γιους, κόρες και φίλους.

Ανεβαίνουν με αυτοκίνητα, βάζουν μπρος τις πετρελαιοκίνητες γεννήτριες, παίζουν ακατάπαυστα όλο το βράδυ. Γίνονται οικοδεσπότες στα βουνά, δίπλα στην πηγή όπου δροσίζονται τα ζωντανά τους, εκεί που οι Άγγλοι και οι ντόπιοι έκρυψαν στην κατοχή τον Γερμανό στρατηγό Κράιπε, απαχθέντα διοικητή της κατεχόμενης Κρήτης. Ψυχωμένοι φορείς μιας ακατάβλητης προφορικότητας. 

Στα ριζά του βράχου απλώνεται η ανθρωποσύναξη: πανηγυριστές, φίλοι, συγγενείς, συχωριανοί, μουσαφίρηδες, ξενομερίτες. Ξαφνικά την κρητική διαδέχεται η ποντιακή λύρα, καθώς η τέταρτη γενιά ποντίων προσφύγων του Ηρακλείου χορεύει κότσαρι δίπλα στον μαλεβιζιώτη. Παλιότερα, λένε, γίνονταν και πέντε βαφτίσια νωρίς το απόγευμα στο ξωκλήσι. Κι άλλα μαγικά, ώσπου η αυγή να χαράξει πρόσωπα και πέτρες.

Εδώ κι αν φανερώνει το θαύμα ο Άγιος Φανούριος: την κρυμμένη Ελλάδα ενός καθημερινού πολιτισμού που το Μνημόνιο δεν θα χαρατσώσει ποτέ.

Πίσω από το ξωκλήσι σαν ομηρική εικονογράφηση, τα σφαχτά ψήνονται σε όρθιες σιδερένιες βέργες μπηγμένες γύρω γύρω από μία θεόρατη φωτιά: η ιεροπραξία του «αντικριστού» «οφτού» κρέατος. Μέχρι και 70 ζώα θρυλείται ότι έχουν σφαχτεί στο πανηγύρι του Αη-Φανούρη των Ξυλούρηδων, επιτόπου, κάτω από ένα δέντρο. Παρακεί καζάνια με ρύζι και βραστό κρέας, κανείς δεν μένει αφάγωτος και διψασμένος.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ - www.topontiki.g