Ο Κανάκης Γερωνυμάκης γεννήθηκε το 1926 στον Βουβά Σφακίων Κρήτης. Οι σπουδές του σταμάτησαν στο δημοτικό σχολείο του χωριού του, γιατί, όπως λέει ο ίδιος, "τα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα". Με τα λίγα του γράμματα υπηρέτησε άριστα την κοινότητα Ασφένδου ως γραμματέας επί τριάντα χρόνια.
Είναι συγγραφέας λογοτεχνικών, λαογραφικών βιβλίων και ανθολογιών λαϊκής ποίησης, από τα οποία ξεχωρίζουν: "Νέος μαντιναδολόγος", 1969, "Σφακιανή λαογραφία", 1992, "Τα νάκλια τση Κρήτης", 1993, "Περιπλοκάδια", 1995, "Κοινότητα Ασφένδου", 1996, "Παραβολικά ποιήματα", 1997, "Η Κρήτη στο πρόσφατο παρελθόν", 1998, "Σφακιανό λαογραφικό λεξικό", 1999, "Κρητική λαϊκή ποίηση", 2002, "Κρητικά παραμύθια", 2003, "Φυτά και βότανα της Κρήτης" (υπό έκδοση). Έχει τιμηθεί με Β' και Α' έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών, στις 18-4-95, για δύο από τα έργα του ("Σφακιανή λαογραφία", 1992, "Περιπλοκάδια", 1993), και με χρυσό μετάλλιο από τον Σύλλογο Σφακιανών του Νομού Ηρακλείου.
Το παραμύθι, κατά μιαν εκδοχή εγεννήθηκε στην Ανατολή και συγκεκριμένα στις Ινδίες. Από τα βάθη των αιώνων όμως μας έρχονται οι μυθολογίες όλων των λαών, που και αυτές είναι παραμύθια. Σ΄αυτές πολλές φορές είναι αναμεμειγμένο και κάποιο γεγονός, αλλά διαφέρουν ακόμα και στο ότι αυτές είναι μεγάλα παραμύθια, καθώς επίσης στο ότι οι μυθολογίες όλο και κάτι συμβολίζουνε, όλο και κάποιες σκοπιμότητες εξυπηρετούνε.
Το παραμύθι, όπως και το όνειρο, δεν είναι απαραίτητο να κινείται σε πλαίσια αληθοφάνειας. Ίσα - ίσα αν ήτανε έτσι δεν θα είχε τη χάρη που έχει τώρα και δεν θα προσήλκυε το ενδιαφέρον και την περιέργεια μικρών και μεγάλων και ειδικά των παιδιών. [...]
Με το παρόν βιβλίο παραδίνω και εγώ σήμερα εξήντα παραμύθια που είναι καταδικά μου. Προσπάθησα να τα αποδώσω στη γνήσια δυτικοκρητική διάλεκτο γιατί πιστεύω ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στη γλώσσα δημιουργεί βλαβερές παρενέργειες στην αισθητική παρουσίαση και στη νοηματική απόδοση κάθε πνευματικού δημιουργήματος. Πρβλ. ό,τι είπε ο Γραδελίνος για τη γλώσσα της "Ερωφίλης", ότι είναι όμορφη όταν είναι κρητικιά και γίνεται "ανοστομίλητη" αν προσαρμοσθεί στην κοινή νεοελληνική.
Το παραμύθι, όπως και το όνειρο, δεν είναι απαραίτητο να κινείται σε πλαίσια αληθοφάνειας. Ίσα - ίσα αν ήτανε έτσι δεν θα είχε τη χάρη που έχει τώρα και δεν θα προσήλκυε το ενδιαφέρον και την περιέργεια μικρών και μεγάλων και ειδικά των παιδιών. [...]
Με το παρόν βιβλίο παραδίνω και εγώ σήμερα εξήντα παραμύθια που είναι καταδικά μου. Προσπάθησα να τα αποδώσω στη γνήσια δυτικοκρητική διάλεκτο γιατί πιστεύω ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στη γλώσσα δημιουργεί βλαβερές παρενέργειες στην αισθητική παρουσίαση και στη νοηματική απόδοση κάθε πνευματικού δημιουργήματος. Πρβλ. ό,τι είπε ο Γραδελίνος για τη γλώσσα της "Ερωφίλης", ότι είναι όμορφη όταν είναι κρητικιά και γίνεται "ανοστομίλητη" αν προσαρμοσθεί στην κοινή νεοελληνική.
Αν θα κάμει κανείς μια βόλτα στην ύπαιθρο της Κρήτης, μπορεί να δει ερειπωμένα μητάτα, φάμπρικες, νερόμυλους, αλώνια, φούρνους, θα δει το "βορθί" του ασβεστοκάμινου, τον καμινόλακο του καρβουνοκάμινου και άλλα δείγματα της ημιπρωτόγωνης ζωής που ζούσαμε μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες. Το παρόν βιβλίο μου θα βοηθήσει τον αναγνώστη να δει με τη φαντασία του πώς λειτουργούσανε παλιότερα αυτά που σήμερα είναι ερείπια και να πάρει μια γεύση από όλες τις φάσεις της ζωής στην ύπαιθρο της Κρήτης τότε.
Δεν είχα την τύχη να προχωρήσω στα γράμματα. Είμαι του δημοτικού, γιατί γεννήθηκα σε δύσκολα χρόνια και σε φτωχή οικογένεια. Αυτό όμως μετρά θετικά για το βιβλίο μου, διότι μέχρι τα τριάντα πέντε μου (που διορίστηκα γραμματέας κοινότητας) απόχτησα εμπειρίες και κατέγραψα στη μνήμη μου σκηνές και εικόνες που το πλουτίζουνε. Εργάστηκα σε μητάτο, σε φάμπρικα, σε ελιές, σε αμπέλια, σε μέλισσες, σε καμίνια, εζευγάριζα, έχτιζα, πολλά χρόνια, μα και ερασιτεχνικά τα κατάφερνα αρκετά καλά στη μαραγκική, έπλεκα κοφίνια, έφθιαχνα αλέτρια, κλπ., και έτσι τα πολλά που γράφω είναι προσωπικά μου βιώματα.
Δεν είχα την τύχη να προχωρήσω στα γράμματα. Είμαι του δημοτικού, γιατί γεννήθηκα σε δύσκολα χρόνια και σε φτωχή οικογένεια. Αυτό όμως μετρά θετικά για το βιβλίο μου, διότι μέχρι τα τριάντα πέντε μου (που διορίστηκα γραμματέας κοινότητας) απόχτησα εμπειρίες και κατέγραψα στη μνήμη μου σκηνές και εικόνες που το πλουτίζουνε. Εργάστηκα σε μητάτο, σε φάμπρικα, σε ελιές, σε αμπέλια, σε μέλισσες, σε καμίνια, εζευγάριζα, έχτιζα, πολλά χρόνια, μα και ερασιτεχνικά τα κατάφερνα αρκετά καλά στη μαραγκική, έπλεκα κοφίνια, έφθιαχνα αλέτρια, κλπ., και έτσι τα πολλά που γράφω είναι προσωπικά μου βιώματα.
Μπορεί πολλοί λίγοι να σχηματίσουνε τη γνώμη ότι το ενδιαφέρον μου στον τομέα της λαογραφίας είναι χόμπι ή και "λόξα". Δεν είναι όμως ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Είναι που πιστεύω ότι η λαογραφία, ειδικά, όταν κάνει αναδρομή στο παρελθόν, μοιάζει με τις ανασκαφές που γίνονται για να βγούνε στην επιφάνεια πολύτιμες αρχαιότητες. Ένας λόγος ακόμα που με ωθεί στην δραστηριοποίηση μου στον τομέα αυτό είναι που θεωρώ πως το γεγονός ότι είμαι από της γεννήσεώς μου κάτοικος περιοχής με πλούσια λαογραφική παράδοση, με καθιστά αποδοτικότερο από άλλους που μπορεί να βρίσκονται πάρα πολύ ψηλότερα από μένα στη διανόηση, μα όμως δε ζούνε στην πηγή της λαογραφίας.
Στο βιβλίο μου αυτό, μέσα από τα κείμενα, σκιαγραφείται η νοοτροπία, αποδίδεται ο τρόπος της ομιλίας και απεικονίζεται ο τρόπος της ζωής μα και ο τρόπος της σκέψης του χωρικού της Κρήτης μέχρι πριν από μισό αιώνα.
Στο βιβλίο μου αυτό, μέσα από τα κείμενα, σκιαγραφείται η νοοτροπία, αποδίδεται ο τρόπος της ομιλίας και απεικονίζεται ο τρόπος της ζωής μα και ο τρόπος της σκέψης του χωρικού της Κρήτης μέχρι πριν από μισό αιώνα.
Κάθε τόπος έχει τον δικό του λαογραφικό πλούτο, αφού έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Η επαρχία των Σφακίων όμως, είχε από παλιά σημαντικές ιδιαιτερότητες, ακόμα και σε σχέση με τις γειτονικές της επαρχίες. Κι αυτό γιατί αποτελούσε, ανέκαθεν, μια χωριστή γεωγραφική ενότητα, αφού τα γύρω βουνά την απομόνωναν από τους γειτονικούς τόπους. Έτσι η λίγη επαφή με τους άλλους Κρήτες, οι διαφορετικές ασχολίες, ο διαφορετικός τρόπος ζωής, το διαφορετικό φυσικό περιβάλλον και η μη μόνιμη παραμονή καταχτητών στα Σφακιά συντέλεσαν στη δημιουργία των σημαντικών αυτών ιδιαιτεροτήτων.
Αυτά, βέβαια, μέχρι τις αρχές του αιώνα μας. Γιατί σήμερα, ούτε απομονωμένη είναι η επαρχία Σφακίων, ούτε διαφορετικό τρόπο ζωής κάνουν οι Σφακιανοί από τους άλλους Κρήτες, ούτε κατακτητές υπάρχουν στο υπόλοιπο νησί. Έτσι οι ιδιαιτερότητες, σταδιακά, έχουν αρχίσει να εκλείπουν.
Αυτά, βέβαια, μέχρι τις αρχές του αιώνα μας. Γιατί σήμερα, ούτε απομονωμένη είναι η επαρχία Σφακίων, ούτε διαφορετικό τρόπο ζωής κάνουν οι Σφακιανοί από τους άλλους Κρήτες, ούτε κατακτητές υπάρχουν στο υπόλοιπο νησί. Έτσι οι ιδιαιτερότητες, σταδιακά, έχουν αρχίσει να εκλείπουν.
Συγκεντρωτική έκδοση των έργων του συγγραφέα "Ριζίτικα τραγούδια (εθιμικά, ιστορικά, αλληγορικά, κ.ά.)", "Παροιμιακές μαντινάδες" και "Νέος μαντιναδολόγος". Συνοδεύεται από σύντομο λεξιλόγιο της κρητικής διαλέκτου.
Σε τούτο το βιβλίο μου, όποιος θα το διαβάσει
θα δει ο κόσμος σήμερα γλήγορα πώς αλλάσσει.
Τα ήθη και τα έθιμα πώς είναι και πώς ήσα(ν)
κ' ίντα φουρτίνες είχασι όσοι κι αν αγαπήσα(ν).
Θα δει και πώς την κοπελιά τη βρίχναν οι γονέοι,
και τσι πιλιάτερες φορές το δέχουνταν οι νέοι.
Κ' η δύναμη του έρωντα θα δει ωσεπού φτάνει,
κ' ίντα καμώματα μπορεί ο έρωντας να κάνει.
Απού το νου μου τα 'γραψα όσα είνιε επά γραμμένα,
δεν είνιε μούδε αληθινά μούδε και δανεισμένα.
Σε δεκαπεντασύλλαβα τα 'γραψα τα στιχάκια,
μιαν ιστορία όμορφη για δύο ζευγαράκια.
Το 'γραψα το βιβλίο μου στην κρητική μας γλώσσα,
σ' αυτή που οι γονέοι μας ετότες μας εδώσα.
Δεν τα 'γραψα πολλά βαρέ στην άκρα να μην πάσι,
για να μπορεί ο κάθα εις, σα θέλει, να διαβάσει.
θα δει ο κόσμος σήμερα γλήγορα πώς αλλάσσει.
Τα ήθη και τα έθιμα πώς είναι και πώς ήσα(ν)
κ' ίντα φουρτίνες είχασι όσοι κι αν αγαπήσα(ν).
Θα δει και πώς την κοπελιά τη βρίχναν οι γονέοι,
και τσι πιλιάτερες φορές το δέχουνταν οι νέοι.
Κ' η δύναμη του έρωντα θα δει ωσεπού φτάνει,
κ' ίντα καμώματα μπορεί ο έρωντας να κάνει.
Απού το νου μου τα 'γραψα όσα είνιε επά γραμμένα,
δεν είνιε μούδε αληθινά μούδε και δανεισμένα.
Σε δεκαπεντασύλλαβα τα 'γραψα τα στιχάκια,
μιαν ιστορία όμορφη για δύο ζευγαράκια.
Το 'γραψα το βιβλίο μου στην κρητική μας γλώσσα,
σ' αυτή που οι γονέοι μας ετότες μας εδώσα.
Δεν τα 'γραψα πολλά βαρέ στην άκρα να μην πάσι,
για να μπορεί ο κάθα εις, σα θέλει, να διαβάσει.
Κατά καιρούς έχουνε γραφτεί στον Τύπο διάφορες εργασίες μου και έχω κάνει εκπομπές σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Πάντα στις παραπάνω περιπτώσεις ασχολούμαι με λαογραφικά, κοινωνικά και ιστορικά θέματα. Επίσης στα 15 βιβλία που έχω γράψει, σχεδόν εξ ολοκλήρου κινούμαι στα πλαίσια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Πολλά από τα θέματα που ασχολήθηκα στις εκπομπές μου, μα ανθολογώντας και κείμενα από τα βιβλία μου, τα προσάρμοσα και τα συναρμολόγησα και έχτισα το παρόν βιβλίο.
Πολλά από τα θέματα που ασχολήθηκα στις εκπομπές μου, μα ανθολογώντας και κείμενα από τα βιβλία μου, τα προσάρμοσα και τα συναρμολόγησα και έχτισα το παρόν βιβλίο.
