Η ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ
Οι νότιες ακτές της Κρήτης διαθέτουν ελάχιστα ασφαλή αγκυροβόλια. Το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου διεξάγεται με ιστιοφόρα και μηχανοκίνητες βάρκες. Μεγάλα πλοία δεν μπορούν να πλησιάσουν ούτε να δέσουν στις προβλήτες των μικρών λιμανιών. Υποχρεώνονται έτσι να μένουν αρόδο, σε απόσταση από τις ακτές.
Με τη βοήθεια γερανού τα εμπορεύματα ξεφορτώνονται σε καΐκι, που πλησιάζει όσο πιο κοντά μπορεί στην παραλία. Εκεί, γυμνοί άντρες περιμένουν όρθιοι μέσα στο νερό, που φτάνει ίσαμε τους ώμους τους. Στο κεφάλι έχουν στηριγμένα μικρά μαξιλαράκια, που τους επιτρέπουν να κουβαλούν τα διάφορα εμπορεύματα και να τα βγάζουν έξω στην ακρογιαλιά.
Μόλις αρχίσει η φουσκοθαλασσιά η δουλειά πρέπει να σταματήσει. Αλήθεια, τι πρωτόγονο θέαμα! Συχνά τις νύχτες, όταν η θάλασσα είναι αγριεμένη, όλο και κάποιο πλοίο θα τύχει να πλησιάσει στην παραλία, θα σφυρίξει, και με τη βοήθεια ενός χωνιού, θ αρχίσει η συζήτηση ανάμεσα στο πλήρωμά του και το λιμενάρχη.
Σε περίπτωση που το φορτίο είναι άνευ σημασίας, το πλοίο θα συνεχίσει το ταξίδι του χωρίς να σταματήσει.
Τα παράκτια χωριά είναι πολύ απομονωμένα. Μόλις και μετά βίας διακρίνονται την ημέρα, ενώ τη νύχτα δεν φαίνονται καθόλου, αφού δεν διαθέτουν τον παραμικρό φωτισμό. Μοιάζουν να έχουν "ριχτεί στη θάλασσα" από το βουνό που φράζει το πέρασμα προς το εσωτερικό. Βρίσκονται στο έλεος των δυνατών νότιων καταιγίδων που, εκτός των άλλων, τους αποστερούν και την επικοινωνία με τον έξω κόσμο.
ME AYTOKINHTΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
<Δεν θα ήταν ολοκληρωμένη η αναφορά μας στην Κρήτη αν δεν περιγράφαμε τον τρόπο των μετακινήσεών μας. Δεν υπάρχει παρά μία και μοναδική σιδηροδρομική γραμμή στο νησί, που το μήκος της δεν ξεπερνά τα πέντε χιλιόμετρα. Αυτή η γραμμή κατασκευάστηκε τα τελευταία χρόνια για να εξυπηρετήσει τη μεταφορά πέτρας από το κοντινό λατομείο μέχρι το λιμάνι του Ηρακλείου. Οι μηχανές των συρμών, που φέρουν τα ονόματα Μίνως, Αριάδνη και Θησεύς, προς τιμήν των μυθολογικών εκείνων προσώπων που έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στη θρυλική ιστορία του νησιού, δικαίως προκαλούν το θαυμασμό σε όλους τους κατοίκους. Από την άλλη μεριά, η Κρήτη περηφανεύεται για τα πολλά της αυτοκίνητα, καθώς πέρασε απότομα από τα πρωτόγονα μέσα μεταφοράς - τα γαϊδούρια και τα μουλάρια - στα πιο προηγμένα, όπως είναι το αυτοκίνητο.
Τα έργα οδοποιίας διευκόλυναν τη χρήση του, αλλά συχνά θα δει κανείς αυτοκίνητο κι εκεί όπου δεν υπάρχουν ακόμα δρόμοι. Λίγο η λάσπη των μουλαρόδρομων, λίγο οι πέτρες, οι θάμνοι και τα χωράφια, όποιος ταξιδεύει με αυτοκίνητο ποτέ δεν ξέρει πότε ή εάν θα φτάσει στον προορισμό του, παρόλο που το όχημά του, σε πινακίδα με μεγάλα γράμματα, γράφει: "Εξπρές".
Για να ολοκληρώσουμε τις εντυπώσεις από τις διασταυρούμενες διαδρομές μας στο εσωτερικό του νησιού, μπήκαμε σ' ένα μικρό πλεούμενο για να περιπλεύσουμε τις ακτές.
Το σκάφος αυτό έκανε το γύρο της Κρήτης σε ακανόνιστα διαστήματα, πρώτα από τη μια πλευρά και ύστερα από την άλλη. Επιβιβαστήκαμε στα Χανιά στοιβάζοντας όλο τον κατασκηνωτικό εξοπλισμό μας στο κατάστρωμα, όπου παραμέναμε νύχτα και μέρα απολαμβάνοντας τη θέα με τα ακρογιάλια του νησιού. Κι όποτε το πλοίο έριχνε άγκυρα, βγαίναμε στη στεριά. Έτσι καταφέραμε να σχηματίσουμε μια, λίγο πολύ, ολοκληρωμένη εικόνα για την οικονομική ζωή του νησιού.
Διαμέσου των αιώνων, η Κρήτη έχαιρε πάντα ιδιαίτερης φήμης. Ο Αριστοτέλης την εκθειάζει ως το νησί που "μοιάζει να έχει φτιαχτεί από τη φύση για να κυριαρχήσει πάνω στην Ελλάδα, διότι είναι τόσο προνομιακά τοποθετημένη, ώστε να κυριαρχεί στη θάλασσα, γύρω από την οποία είναι εγκατεστημένοι όλοι οι Ελληνες". "Απ' όλες τις γωνίες της γης" λέει και ο Φλωρεντίνος περιηγητής Buondelmonti, που επισκέφτηκε την Κρήτη κατά το 15ο αιώνα, "έρχονται πλοία για να γεμίσουν τ' αμπάρια τους με το υπέροχο κρασί και το στάρι της". Κι όμως, παρόλο που τότε το στάρι εξαγόταν σε σημαντικές ποσότητες, σήμερα αποτελεί εισαγόμενο είδος, μια κι έρχεται από την Αμερική και τη Ρουμανία για να συμπληρώσει την ανεπαρκή σοδειά του νησιού.
