Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Κρήτης, βόρεια της κοιλάδας του ποταμού Σαραντάπηχου. Απέχει 28 χλμ. από την Ιεράπετρα και 40 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Σε καταπράσινη πλαγιά, με απέραντους ελαιώνες, με απεριόριστη θέα στην κοιλάδα του Μύρτους, το Λυβικό Πέλαγος και τις γύρω βουνοκορφές που το περιβάλλουν.Το χωριό πήρε την ονομασία του από την αρχαία Μάλλα που πιθανολογείται ότι ήταν χτισμένη στον ίδιο ή στον γύρω χώρο. Η αρχαία Μάλλα πόλη κράτος με στρατό και δικά της νομίσματα, που παρίσταναν τον Δία, τον Λαβύρινθο, τον Αετό και τη λέξη ΜΑΛ.
Αναφέρεται στις 100 πόλεις της Κρήτης και στο “Κοινό των Κρητών”. Πολλά αρχαιολογικά ευρήματα βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου, σε μουσεία του εξωτερικού και σε ιδιωτικές συλλογές. Οι επιγραφές από την Αρχαία Μάλλα περιέχουν συνθήκες μεταξύ “Μαλλαίων και Λυττίων” . “ Μη εφέστω συλών μήτε τον Λυττίων,, εν τα των Μαλλαίων μήτε των Μαλλαίων εν τα των Λυττίων”. Η Λύττος, αρχαία πόλη στο οροπέδιο του Λασιθίου ερχόταν συχνά σε προστριβές με την “Μάλλα” ίσως για την κατοχή και νομή των ορεινών τους συνόρων. Επιγραφή που βρέθηκε το 1848 περιέχει κείμενο συνθήκης με την πόλη “Τέων” της Ιωνίας.
Η πόλη “Μαλλός” της Μικράς Ασίας εικάζεται ότι ήταν αποικία των Μαλλαίων. Η πόλις Μάλλα αναφέρεται και στη συνθήκη συμμαχίας 30 Κρητικών πόλεων με τον βασιλέα Ευμένη Β΄ της Περγάμου. Η σπουδαιότερη θεότητα που ελάτρευαν οι Μαλλαίοι ήταν ο Ζευς ο Μοννίτιος και ελατρέυετο και στις γειτονικές πόλεις. Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές τους ήταν τα Υπέρβοια ή Υπερβώϊα. Στοιχεία κατοίκησης έχουν βρεθεί της Ελληνιστικής, Ρωμαϊκής εποχής. Επί Ενετοκρατίας, η Μάλλα έδρα φεουδάρχη με 2 πύργους, ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Καστελανίας της Ιεράπετρας. Το 1583 είχε 1483 κατοίκους 5 ενορίες και 7 παπάδες. Στις επόμενες απογραφές το 1881 είχε 754 χριστιανούς και 15 μουσουλμάνους. Το 1951 είχε 1253 κατοίκους και το 2001 499. Τις Μάλλες επισκέφτηκαν πολλοί περιηγητές και κατέγραψαν τις εντυπώσεις τους με κυριότερο τον Ιταλό GEROLA.
Η περιφέρεια των Μαλλών περιλαμβάνει και το εγκαταλειμμένο χωριό Άγιος Γεώργιος Λούτρα, την Ιερά Μονή Εξακουστής, την παλιά Μονή του Αρμού που ήταν θερινή έδρα του επισκόπου “Ιεράς” και όπως αναφέρεται έχουν θαφτεί εκεί 7 Δεσποτάδες. Οι Μάλλες με τα υπέροχα φυσικά τους τοπία προσφέρουν αξέχαστες φυσιολατρικές διαδρομές προς το οροπέδιο του Καθαρού, προς την πηγή Ρετικού και την Παναγία τη Μεσσοχωρίτισσα (Παλαιολόγειος ναός), τον Άγιο Νικόλαο, τον δίκλυτο ναό του Άγιου Χαραλάμπους και Αφέντη Χριστού με το ωραιότερο τέμπλο, έργο των Νιταδώρων ξυλογλυπτών του Λασιθίου. Κεφαλοχώρι σήμερα οι Μάλλες με πλούσια Ιστορία, Λαογραφία, πολιτισμό, αγώνες στις διάφορες ιστορικές περιόδους.
Τις Μάλλες επισκεπτόταν συχνά ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος. Την κατοχή εκτελέστηκαν 18 άτομα. Ανέδειξε πολλούς και σημαντικούς Αγωνιστές. Κοινότητα, Πρώην Δήμος, τώρα τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Ιεράπετρας. Πλούσιο σε ελαιοπαραγωγή, έχει πολιτιστικό κέντρο, Ταχυδρομείο και Ιατρείο, Γήπεδο και ποδοσφαιρική ομάδα, πολιτιστικούς συλλόγους, Αγροτικό συνεταιρισμό και πολλά παραδοσιακά καφενεία.
