Τα Καθιστικά Έπιπλα και Εξαρτήματα
Τα καθιστικά έπιπλα υπήρξαν πάντα, για τους λαούς που τα εφεύραν και τα χρησιμοποίησαν, στην ανώτερη βαθμίδα της επιπλοποιίας : ο βασιλικός και ο ιερατικός θρόνος βρίσκονται π.χ. στη κορυφή του σκεύους πολυθρόνα .
Στην Κρήτη αναγνωρίζουμε από τον μεσαίωνα και εντεύθεν ως βασικά καθιστικά την πολυθρόνα , την καρέκλα και τον καναπέ που επιβλήθηκαν με σχεδιαστικά πρότυπα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του 11ου και 12ου αιώνα και μεταδόθηκαν μέσω της ισχυρής παράδοσης έως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Ο κοινωνικός προσδιορισμός της χρήσης των τριών αυτών επίπλων είναι ιδιαίτερα συγκεκριμένος για λόγους που θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε.
Η πολυθρόνα θεωρείται ως πολυτελές έπιπλο που χρησιμοποιεί μόνο ο οικοδεσπότης και παραχωρείται κατ’ εξαίρεση ως κάθισμα σε επιφανή επισκέπτη.
Η διάκριση αυτή έχει πιθανότατα προέλευση από την αποκλειστική χρήση του θρόνου από τον Μονάρχη. Όπου συναντάμε πολυθρόνα, είναι το μοναδικό έπιπλο
αυτής της κατηγορίας στην οικία.
Στην Κρήτη αναγνωρίζουμε από τον μεσαίωνα και εντεύθεν ως βασικά καθιστικά την πολυθρόνα , την καρέκλα και τον καναπέ που επιβλήθηκαν με σχεδιαστικά πρότυπα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του 11ου και 12ου αιώνα και μεταδόθηκαν μέσω της ισχυρής παράδοσης έως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Ο κοινωνικός προσδιορισμός της χρήσης των τριών αυτών επίπλων είναι ιδιαίτερα συγκεκριμένος για λόγους που θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε.
Η πολυθρόνα θεωρείται ως πολυτελές έπιπλο που χρησιμοποιεί μόνο ο οικοδεσπότης και παραχωρείται κατ’ εξαίρεση ως κάθισμα σε επιφανή επισκέπτη.
Η διάκριση αυτή έχει πιθανότατα προέλευση από την αποκλειστική χρήση του θρόνου από τον Μονάρχη. Όπου συναντάμε πολυθρόνα, είναι το μοναδικό έπιπλο
αυτής της κατηγορίας στην οικία.
Την καρέκλα χρησιμοποιούν αποκλειστικά οι άνδρες όταν βρίσκονται παρέα με γυναίκες. Ακόμα και τα αρσενικά μιας οικογένειας έχουν καρέκλα ως κάθισμα,
όπως και οι φιλοξενούμενοι άνδρες. Η καρέκλα είναι ένα απλό καθιστικό με πλάτη, αλλά έχει άμεση σχέση με την πολυθρόνα και γι’ αυτό το λόγο τα δύο έπιπλα
είναι καθιερωμένα για ανδρική χρήση στις πατριαρχικές κοινωνίες.
όπως και οι φιλοξενούμενοι άνδρες. Η καρέκλα είναι ένα απλό καθιστικό με πλάτη, αλλά έχει άμεση σχέση με την πολυθρόνα και γι’ αυτό το λόγο τα δύο έπιπλα
είναι καθιερωμένα για ανδρική χρήση στις πατριαρχικές κοινωνίες.
Ο καναπές είναι ένα αναπαυτικό καθιστικό έπιπλο, διακοσμημένο με ειδικά υφαντά και τοποθετημένο σε κεντρικό σημείο της κύριας αίθουσας της οικίας.
Χρησιμοποιείται ως καθιστικό αποκλειστικά από τις γυναίκες και τα ανήλικα παιδιά. Η άνεση του, με το παπλωματένιο κάθισμά του, διευκολύνει την πολύωρη
γυναικεία εργασία στο σπίτι και έτσι καθιερώθηκε σαν έπιπλο αφιερωμένο στη γυναίκα. Καθώς το μακρύ τραπέζι της μεγάλης αίθουσας της οικίας βρίσκεται
ενώπιον του καναπέ, σε περίπτωση οικογενειακής ή φιλικής σύναξης, οι γυναίκες κάθονται στον καναπέ και από την άλλη πλευρά οι άνδρες στις καρέκλες και την πολυθρόνα.
γυναικεία εργασία στο σπίτι και έτσι καθιερώθηκε σαν έπιπλο αφιερωμένο στη γυναίκα. Καθώς το μακρύ τραπέζι της μεγάλης αίθουσας της οικίας βρίσκεται
ενώπιον του καναπέ, σε περίπτωση οικογενειακής ή φιλικής σύναξης, οι γυναίκες κάθονται στον καναπέ και από την άλλη πλευρά οι άνδρες στις καρέκλες και την πολυθρόνα.
Τα άλλα καθιστικά έπιπλα αφορούν πολύ πιο απλές μορφές, που κατά κανόνα κατασκευάζονται από τον οικογενειάρχη αγρότη, κτηνοτρόφο ή χειροτέχνη.
Δεν φέρουν στοιχεία της έντεχνης επιπλοποιίας και οι μορφές διαφοροποιούνται από το επίπεδο γνώσεων ή ταλέντου του ερασιτέχνη κατασκευαστή και από το
οικονομικό περιβάλλον στο οποίο αυτός ζει.
Αναφέρουμε στις κατηγορίες αυτές τα καρεκλάκια , τα σκαμνιά από τάβλες, τμήματα κορμών δένδρων και πλεκτά σκεύη από ειδικά φυτά. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσουμε και τα ποδόσκαμνα ,πολύ μικρών διαστάσεων, για την ανάπαυση των ποδιών. Οι μπάγκοι ήταν πρόχειρες κατασκευές από μια τάβλα και κάποια στηρίγματα όπως σκαμνιά, για να εξυπηρετούν συνάξεις πολλών συνεστιαζομένων.
Δεν φέρουν στοιχεία της έντεχνης επιπλοποιίας και οι μορφές διαφοροποιούνται από το επίπεδο γνώσεων ή ταλέντου του ερασιτέχνη κατασκευαστή και από το
οικονομικό περιβάλλον στο οποίο αυτός ζει.
Αναφέρουμε στις κατηγορίες αυτές τα καρεκλάκια , τα σκαμνιά από τάβλες, τμήματα κορμών δένδρων και πλεκτά σκεύη από ειδικά φυτά. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσουμε και τα ποδόσκαμνα ,πολύ μικρών διαστάσεων, για την ανάπαυση των ποδιών. Οι μπάγκοι ήταν πρόχειρες κατασκευές από μια τάβλα και κάποια στηρίγματα όπως σκαμνιά, για να εξυπηρετούν συνάξεις πολλών συνεστιαζομένων.
Τα καθιστικά έπιπλα, εξαιτίας της καθημερινής τους χρήσης σε συνήθως πολύτεκνες οικογένειες, δεν είχαν μακροβιότητα και είναι ένας λόγος που βρίσκονται σε μικρή ποσότητα στα 200 τελευταία χρόνια.
Τα εξαρτήματα των καθισμάτων που είναι τα τραπέζια, συναντώνται σπάνια στην Κρήτη γιατί έχουν υψηλή τιμή και τα αντικαθιστούσαν με τάβλες τοποθετημένες σε τρίποδα.
Υπάρχει επίσης ποικιλία από μικρά και χαμηλά τραπέζια, σμιλευμένα σε κορμούς δένδρων, με κάθετα στηρίγματα από κλαριά. Τέλος ένα πολύ χαμηλό κυκλικό τραπέζι,
ο σοφράς χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τη νοικοκυρά, που κάθεται σε καρεκλάκι ή σκαμνί για την παρασκευή προϊόντων κατανάλωσης.
ΠΗΓΗ: http://www.cretanethnologymuseum.gr
Τα εξαρτήματα των καθισμάτων που είναι τα τραπέζια, συναντώνται σπάνια στην Κρήτη γιατί έχουν υψηλή τιμή και τα αντικαθιστούσαν με τάβλες τοποθετημένες σε τρίποδα.
Υπάρχει επίσης ποικιλία από μικρά και χαμηλά τραπέζια, σμιλευμένα σε κορμούς δένδρων, με κάθετα στηρίγματα από κλαριά. Τέλος ένα πολύ χαμηλό κυκλικό τραπέζι,
ο σοφράς χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τη νοικοκυρά, που κάθεται σε καρεκλάκι ή σκαμνί για την παρασκευή προϊόντων κατανάλωσης.
