Το Πανάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο κατασκευάσθηκε με δαπάνη του Πανανού και Αθηνάς Θεοδουλάκη για να λειτουργήσει ως θεραπευτήριο. Οφείλει την ονομασία του στο όνομα του ιδρυτή του. Σύμφωνα με τις μαρμάρινες επιγραφές οι οποίες έχουν εντοιχιστεί στην είσοδο του κτηρίου, ο θεμέλιος λίθος του ασύλου τούδε των νοσούντων τέθηκε στις 28 Μαΐου 1895.
Η επανάσταση του 1896 διέκοψε τις εργασίες κατασκευής του, οι οποίες άρχισαν εκ νέου το Νοέμβριο του ίδιου έτους, για να σταματήσουν ξανά το 1897. Μετά τη σύσταση της Κρητικής Πολιτείας οι εργασίες επαναλήφθηκαν το Δεκέμβριο του 1900.
Σύντομα το έργο τελείωσε και τα επίσημα εγκαίνια τελέσθηκαν με μεγαλοπρέπεια στις 10-2-1902 στον Ναό του Αγίου Παντελεήμονος που κατασκευάσθηκε στο μεγάλο αίθριο του κτηριακού συγκροτήματος. Τότε, οι ιδρυτές του το παραχώρησαν στον ιερό ναό του Αγίου Μηνά, ενώ ένα χρόνο αργότερα η ενοριακή επιτροπή το μεταβίβασε με συμβολαιογραφική πράξη στον Δήμο Ηρακλείου.
Σαν απομεινάρι ανελέητου βομβαρδισμού, ορθώνει πεισματικά τους πέτρινους τοίχους του στη φθορά του χρόνου και το κωδωνοστάσιο του Αγ. Παντελεήμονα “μεγαλοπρεπώς εξέχον”, απαλύνει τον αποτροπιασμό που νιώθεις, βλέποντας έργα “βεβήλων και αφρόνων” και σου δίδει μια ελπίδα για κάποια μελλοντική αποκατάσταση. Σε καμιά ευνομούμενη χώρα, δεν θα έσπευδαν να καταστρέψουν ένα δημόσιο κτήριο, αν προηγουμένως δεν είχε εξασφαλιστεί με τεκμηριωμένη μελέτη, η μελλοντική χρήση του χώρου. Γραφειοκρατία, κρατική αναλγησία και υπαλληλικός ωχαδερφισμός, αποτελούν τα τρία κακά της μοίρας μας. Δεκαπέντε χρόνια τώρα, ένα ιστορικό δημόσιο κτήριο (Δημοτικό ή Δημόσιο, ποιός στ’ αλήθεια ξέρει;) απογυμνωμένο και άθλιο, μας δείχνει δραματικά το πραγματικό μας πρόσωπο. Οι μόνοι που νοιώθουν αληθινό πόνο, βλέποντας τα απομεινάρια “του ασύλου τούδε των νοσούντων”, είναι όσοι επιζώντες νοσηλεύτηκαν σ’ αυτό και ιδιαίτερα όσοι επιζώντες εργάστηκαν σ’ αυτό, ως επιστημονικό, νοσηλευτικό ή διοικητικό προσωπικό. Σ’ αυτή την ομάδα καταλέγεται και η δική μου ταπεινή παρουσία - ένα σύντομο πέρασμα - το 1965-6.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΑΒΒΑ
