ΕΙΔΗ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

Μικρό – Μικράκι: Παλαιός μικτός χορός, 2/4 μέτρου της επαρχίας Αποκορώνου μέχρι και το Λασίθι. Πιασμένοι από τους ώμους και λυγισμένους αγκώνες χόρευαν με δέκα ή δώδεκα βήματα. Στις μέρες μας αποδίδεται κυρίως από γυναίκες, παλαιότερα όμως ήταν μικτός χορός. Χορεύεται σε κύκλο.

Λαζότης: Εύθυμος, μικτός κυκλικός χορός. Εμφανίζεται στο Νομό Ρεθύμνου με τη γνωστή μελωδία του Κώστα Μουντάκη «Κάνε με κυρά γαμπρό». Υπάρχουν δύο πιθανές ερμηνείες για την προέλευση του. Για τη διαμόρφωση του χορού υπάρχουν δύο απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη, ο χορός προέκυψε από την επαφή των Κρητών με τους Ποντίους κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και σύμφωνα με τη δεύτερη, από Πόντιους (Λαζούς) που βρέθηκαν στην Κρήτη το 19ο αιώνα.

Πρώτος λυράρης ο Γιάννης Αγγανάκης ή Γλεντούσης από τον Κουρνά Αποκορώνου.

Πεντοζάλης: Πασίγνωστος πηδηκτός Κρητικός Χορός, που χορεύεται κυρίως στο Νομό Ρεθύμνης, αλλά και στις επαρχίες του Νομού Χανίων με ελάχιστες παραλλαγές. Ο «πεντοζάλης» πήρε το όνομά του από τα 5 του “ζάλα” (βήματα), που διευθύνονται 3 μπρος-2 πίσω και εκτελούνται σε 8 χρόνους.

Ο πεντοζάλης χορεύεται από άντρες και γυναίκες πιασμένους από τους ώμους, με χέρια τεντωμένα σε ανοιχτό κύκλο. Χορός ενθουσιώδης, πηδηχτός, πολεμικός, που αναδεικνύει τη λεβεντιά των χορευτών του και δίνει την ευκαιρία για πολλούς αυτοσχεδιασμούς και θεαματικά σάλτα, κάτω από τους ζωηρούς ήχους της βροντόλυρας (ή του βιολιού) και του λαούτου.

Απανωμερίτης ή προβατινίστικος ή νταγκουνάκι: Παλαιός, μικτός χορός της επαρχ. Αμαρίου, επαρχ. Αγ.Βασιλείου στο Ρέθυμνο και σε λίγα χωριά του Ηρακλείου. Χρωστάει το όνομα του (προβατινίστικος) στο ότι έτσι χτυπούν τα πόδια τους τα πρόβατα όταν νευριάσουν. Δυστυχώς δεν σώζονται μαντινάδες που σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχαν.

Πρινιώτης ή Μπριμιανός ή Πρινιανός: Παλαιός χορός με ρίζες στην Ανατολική Κρήτη (Ιεράπετρα) αλλά από τα μέσα του περασμένου αιώνα τον συναντάμε και στο Ηράκλειο και στο Ρέθυμνο. Μικτός χορός που στο Λασίθι λέγεται Πρινιώτης, στην Ιεράπετρα Κρουστά και στους Μεσελέρους –Μεσελεριανός. Παρουσιάζει ομοιότητες με τον αρχαιοελληνικό χορό «όρμο» που είχε υποχρηματικό χαρακτήρα.

Ξενομπασάρης: Παλαιός, κυκλικός, σιγανός χορός περιοχής Βιάννου-Ιεράπετρας και του κάτω Μεραμβέλλου που ονομάζεται «Μανά». Χορευόταν από αγκαλιασμένους παππούδες και γιαγιάδες γύρω από τους οργανοπαίχτες. Οφείλει το όνομα του στην πρώτη μαντινάδα του «Ξενομπασαρικάκι μου, ξενομπασάρικό μου σγουρό βασιλικάκι μου και να ‘σουνε δικό μου». Στην περιοχή αυτή οι κάτοικοι δεν γνώριζαν το σιγανό.

Αγκαλιαστός: Παλαιός, απλός περπατητός κρητικός χορός της ευρύτερης περιοχής της Ιεράπετρας. Κυριαρχούσε σε εύθυμες περιστάσεις. Οφείλει το όνομα του στο ιδιόμορφο πιάσιμο των χορευτών, όπου ο καθένας μοιάζει να αγκαλιάζει τον μπροστινό του. Ο μουσικός ή η «πλουμίστρα» (πρωτοχορεύτρια) στολίζει τους χορευτές με επαινετικά δίστιχα και από τους τελευταίους προς τους πρώτους αρχίζει η διαμόρφωση της «αψίδας με πορεία φουρκέτας». Συνήθως ακολουθούσε γρήγορος χορός.

Κουτσαμπαδιανός ή κατσιμπαδιανός ή κουτσιστός: Παλαιός χορός της επαρχίας Αμαρίου του Νομού Ρεθύμνης. Πρωτοχορεύτηκε από τον Ιωσήφ Δασκαλάκη ή Σηφοδασκαλάκη, οπλαρχηγό σφακιανής καταγωγής και μάλιστα σημαιοφόρο στο στράτευμα του Δασκαλογιάννη. Μετά την μάχη της Αμπαδιάς Αμαρίου έμεινε κουτσός και θέλησε γλέντι να χορέψει Πεντοζάλη.

Αλλά λόγω της αναπηρίας του οι μουσικοί προσάρμοσαν το ρυθμό. Ο ίδιος έσερνε το αριστερό του πόδι ενώ το δεξί πατούσε δυνατά και τον στήριζε στο έδαφος. Δεν γίνονται φιγούρες και παίζεται στις δύο πρώτες στροφές του πεντοζαλιού λέγονταν ερωτικές μαντινάδες και κάποιες που αναφέρονταν στο χορό. Ο Κουτσαμπαδιανός (1800) ακολούθησε το Πεντοζάλι (1770).

Σταυρωτός: Τον συναντάμε στην περιοχή Πολυρηνίας –Λουσακίων στα Χανιά. Παλαιός συρτός χορός που έκλεινε τα γλέντια και έδινε την ευκαιρία στους ερωτευμένους να συναντηθούν με την κοπελιά που ήθελαν. Πήρε το όνομα του από το μαντήλι που κρατούσαν οι κοπελιές στη μέση του χορού σταυρωτά. Οι άνδρες χόρευαν στις άκρες.