ΣΤΟΥΣ ΤΑΡΣΑΝΑΔΕΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Καταρχήν τι είναι το καρνάγιο !!!

Τμήμα αιγιαλού εντός λιμένων ή όρμων που λόγω της ομαλής κλίσης του επιτρέπει την ανέλκυση και καθέλκυση μικρών σκαφών, περισσότερο ξύλινων, προκειμένου να υποστούν ”καρναγιάρισμα” δηλαδή υφαλοκαθαρισμούς, υφαλοχρωματισμούς, καλαφατίσματα, παλαμίσματα κ.λπ.

Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΓΙΟ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Το Ηράκλειο ως παραλιακή πόλη σχετίζεται άμεσα με τα επαγγέλματα της θάλασσας. Γι αυτό το λόγο κατασκεύαζαν και στο Ηράκλειο μικρά και μεγάλα καΐκια ακόμα και από την μινωική εποχή. Σήμερα στην ανατολική άκρη του λιμανιού του Ηρακλείου υπάρχει ένα παλαιού τύπου ναυπηγείο, το καρνάγιο ή ο ταρσανάς όπως λέγεται, που φτιάχνει ξύλινα καΐκια.

Το εργαστήριο είναι το μοναδικό στο Ηράκλειο και από τα λίγα (7-8) που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Εκεί κατασκευάζονται τα περισσότερα καΐκια και οι βάρκες της Κρήτης. Είναι μια δύσκολη τέχνη που απαιτεί μεγάλη πείρα γι' αυτό και σήμερα δεν ασχολούνται πολλοί με αυτήν. Η γνώση είναι εμπειρική και μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά στην ίδια πάντα οικογένεια. 

Οι τεχνικές της σχεδίασης, της κοπής και της συναρμολόγησης των ξύλων είναι ελάχιστα μηχανοποιημένες και οι περισσότερες εργασίες γίνονται χειρωνακτικά.

Ο όρος καΐκι ή βάρκα έχει να κάνει με την κατασκευή του σκάφους, το μέγεθος και τον τρόπο κίνησης. Η μεν βάρκα είναι το πιο μικρό σκάφος που κινείται με κουπιά, άλλοτε δύο και άλλοτε τέσσερα ανάλογα με το μήκος της. Στο καΐκι η κίνηση γίνεται από τη μηχανή του, που λειτουργεί με πετρέλαιο. Υπάρχουν τέλος τα ιστιοφόρα που εκτός από τη μηχανή τους, διαθέτουν και κατάρτια με πανιά.

Το εργαστήριο του Ηρακλείου έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει καΐκια μέχρι και 30 μ. στο μήκος. Αν σε καθημερινή βάση, απασχοληθούν 7-8 τεχνίτες, μπορεί να τελειώσουν 2-3 τέτοια καΐκια το χρόνο. Το κόστος τους εξαρτάται από το μήκος τους και χωρίς τα μηχανικά μέρη ξεκινά από τα 20.000 €.

Η κατασκευή ενός καϊκιού περνά διάφορα στάδια. Η πρώτη δουλειά που πρέπει να γίνει είναι η σχεδίαση. Όμως πριν από την εργασία αυτή είναι απαραίτητο να αποφασιστεί το μήκος και το πλάτος του συγκεκριμένου καϊκιού.

Στη συνέχεια κόβονται τα ξύλα και πρώτα φτιάχνεται η καρίνα. Η καρίνα είναι ένα γερό ξύλο που τοποθετείται στη βάση του σκάφους, από την πλώρη ως την πρύμνη του και κρατάει την ισορροπία του καϊκιού. Το ξύλο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή της είναι η μαυρομουρνιά. Είναι ένα ξύλο που αντέχει μέσα στο θαλασσινό νερό για πολύ χρόνο.

Η επόμενη εργασία είναι η δημιουργία του ``κουφαριού΄΄. Το μέγεθός του διαφέρει ανάλογα με το πόσο στενό ή φαρδύ σχεδιάζεται ένα σκάφος. Το πλάτος του  ``κουφαριού΄΄ είναι μηδενικό στην πλώρη, φαρδαίνει στη μέση και καταλήγει πάλι στο μηδέν στην πρύμνη του σκάφους.

Η εξωτερική επένδυση είναι το επόμενο βήμα και όταν αυτή ολοκληρωθεί, το σκάφος αρχίζει να παίρνει την τελική του μορφή. Για τις εξωτερικές επενδύσεις παλιότερα χρησιμοποιούσαν ξύλο από πεύκο ενώ σήμερα χρησιμοποιείται ένα σύνθετο ξύλο που ονομάζεται ``ιρόκο΄΄. Βέβαια, για την ολοκλήρωση της κατασκευής χρησιμοποιούνται πολλά ακόμα βοηθητικά ξύλα.

Όταν το κυρίως σκάφος ολοκληρωθεί τοποθετείται η μηχανή, το τιμόνι και η προπέλα, ενώ παράλληλα διαμορφώνεται το αμπάρι του και βάφονται, με διάφορα υλικά,  τα ξύλινα και τα μεταλλικά μέρη του για να προστατευτούν από το νερό της θάλασσας.

 Το κείμενο είναι της μαθήτριας Λιονάκη Κ. του Γ4 (σχολ. έτος 2004-05). Το κείμενο βασίστηκε στις πληροφορίες που συλλέξε κατά την επίσκεψη της περιβαλλοντικής ομάδας στον ταρσανά του Λιμανιού του Ηρακλείου.

Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΓΙΟ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Τα παλαιότερα χρόνια στο Ηράκλειο και ειδικά την εποχή της Ενετικής κυριαρχίας οι στόλοι, εμπορικοί και πολεμικοί,  έχουν ανάγκη από ειδικά διαμορφωμένους και εξοπλισμένους χώρους για να  κατασκευάζονται τα πλοία.  

Οι Eνετοί φρόντισαν να οργανώσουν τα λιμάνια τους, τα ναυπηγεία  και τους ναύσταθμους, όπου γίνονταν η ναυπήγηση των πλοίων, η επισκευή τους και η προφύλαξη τους.  

ρικές συνθήκες ήταν πολύ άσχημες σύρονταν  με  τη βοήθεια μηχανικών μέσων  τα καρά 

Τους χώρους αυτούς που ονομάζονταν νεώρια ή νεώσοικοι, κατά  το χειμώνα όταν οι και

βια που κινδύνευαν, για να προφυλαχτούν από την τρικυμία.

Τα στέγαστρα αυτά ήταν επίσης εξοπλισμένα  με  κατάλληλα  μέσα  ώστε  να μπορούν να 

χρησιμοποιηθούν ως ναυπηγεία-ταρσανάδες, όπου  είτε επισκευάζονταν  οι  γαλέρες είτε 

ναυπηγούνταν νέες. Στο λιμάνι του Χάνδακα και στο μυχό του όρμου  του  κατασκευάστη

καν 19 τέτοια στέγαστρα, ομαδοποιημένα σε τρία συγκροτήματα.

Το πρώτο συγκρότημα νεώριων  αρχίζει να κατασκευάζεται τη χρονιά εκείνη, στο νοτιότερο σημείο του λιμανιού.  Όμως  το  1303 ένας ισχυρός σεισμός κατάστρεψε αυτή την πρώτη κατασκευή  και ένα νέο συγκρότημα άρχισε να κατασκευάζεται αργότερα στην ίδια θέση.

Το 1362 προστέθηκαν και άλλα κτίσματα,  και  το 1472 φαίνεται να υπάρχουν πλέον πέντε επιμήκεις  και  θολωτοί  χώροι στο συγκρότημα. Αυτό  το συγκρότημα  των  πρώτων νεώριων ονομάζεται Arsenali Antichi και αποπερατώθηκε πλήρως το 1507.

Το  1550  αποφασίστηκε  η  κατασκευή  του 2ου συγκροτήματος με όνομα Arsenali Vecchi.  Διέθετε  4 επιμήκεις θολοσκεπείς χώρους και τελείωσε το 1556.  Τα Arsenali Vecchi. ή  Bembo ονομάστηκαν  έτσι  προς  τιμήν  του  κατασκευαστή   τους  Gian  Matteo  Bembo.  

Τον ίδιο χρόνο (1566) αρχίζει η κατασκευή του τρίτου συγκροτήματος νεωρίων, στη νοτιοανατολική  γωνία  του  λιμανιού.   Το  συγκρότημα  ονομάζεται  Arsenali  Duodo  

ή  Nuovi. και αποτελείται αρχικά από τρεις επιμήκεις θολωτούς χώρους.  

Λίγα  χρόνια μετά, το 1564 ένας νέος σεισμός προκαλεί ζημιές στα  Arsenali  Antichi  και  Arsenali Nuovi,  στα  οποία έως το 1570, εκτελούνται εργασίες επισκευής. 

Την περίοδο αυτή τα Arsenali Nuovi αποκτούν  δύο ακόμα  χώρους και  επεκτείνονται  με την κατασκευή των Arsenali Nuovissimi που ολοκληρώνονται το 1608. 

Η λεκάνη του λιμένα του Χάνδακα απέκτησε την οριστική  της μορφή κατά  τη δεύτερη  δεκαετία  του 17ου αιώνα, όταν, με την οικοδόμηση των 19 νεώριων  και τη διαμόρφωση  της  μεγάλης δεξαμενής νερού ολοκληρώθηκε η κατασκευή των μεγάλων κτισμάτων, που συνέθεταν το σπουδαιότερο εμπορικό και εξαγωγικό 

κέντρο των ενετών στην ανατολική Μεσόγειο.

Όλοι  οι  χώροι  των  Νεωρίων έκλειναν  με  μεγάλα  ξύλινα  θυρόφυλλα.  Αυτά  δεν  ήταν πλήρη αλλά είχαν κατασκευαστεί  από  χοντρά καδρόνια  που  άφηναν  κενά  διαστήματα μεταξύ τους. Συνολικά τα Νεώρια ή ταρσανάδες  διέθεταν  δεκαεννιά μεγάλους  επιμήκεις θολοσκεπείς χώρους όπου γίνονταν επισκευές   και   ναυπηγήσεις.  Τον  20ο  αιώνα.  για  τη  διαμόρφωση  της νέας παραλιακής  λεωφόρου  κατεδαφίστηκε  το  μεγαλύτερο  τμήμα  των  Arsenali Vecchi 

και Arsenali Nuovi - Nuovissimi.

ΕΓΧΡΩΜΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ

ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ