ΚΑΨΑΛΙΑΝΑ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ 250 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ

Η αρμονική συνύπαρξη του παλιού με το καινούριο, της παράδοσης με τις σύγχρονες ανέσεις, ήταν η βασική πρόκληση της αναβίωσης του οικισμού, 250 περίπου χρόνια μετά την ίδρυσή του.

Οι εργασίες αποκατάστασης και όλες οι παρεμβάσεις έγιναν με σεβασμό στην ισόρροπη ανάπτυξη του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς επίσης με έμφαση στον πολιτισμό και ειδικότερα στον πολιτισμό της ελιάς. Διήρκησαν δε αρκετά χρόνια, λόγω των εκτεταμένων φθορών που είχαν υποστεί τα κτίρια από τη μακρόχρονη εγκατάλειψη.

Ο Μοναστηριακός ελαιόμυλος με τους χώρους διαμονής του Μοναχού – οικονόμου, το χώρο παραγωγής με τα συστήματα παραγωγής λαδιού της εποχής, το χώρο αποθήκευσης με τα, διαφόρων τύπων πυθάρια, μετατράπηκαν σε επισκέψιμο εκθεσιακό χώρο. Οι λοιποί χώροι του ελαιοτριβείου και άλλα γειτονικά κτίσματα μετατράπηκαν σε άνετους χώρους διαμονής και κοινόχρηστους χώρους.

Στα υπάρχοντα κτίσματα που αποκαταστάθηκαν, αλλά και στα νέα που προστέθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά και μόνο φυσικά υλικά (πέτρα, ξύλο, terracotta) με πλήρη σεβασμό στην αρχιτεκτονική του χώρου.

Σήμερα τα πέτρινα κτίσματα με τα πλακόστρωτα, τις αυλές, τα δένδρα και τα λουλούδια δημιουργούν ένα ολοκληρωμένο σύνολο που αναδεικνύει την αρμονία και την αισθητική του.

Το 1763 ο Ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Φιλάρετος, επέλεξε το χώρο του σημερινού οικισμού Καψαλιανά, για να χτίσει τον ελαιόμυλο που σώζεται μέχρι σήμερα. Οι κύριοι χώροι του ελαιόμυλου έχουν μετατραπεί σε επισκέψιμο εκθεσιακό χώρο, στον οποίο μπορούν οι επισκέπτες να ξεναγηθούν καθημερινά από τους υπευθύνους του ξενοδοχείου.

Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας οι ελιές αντικατέστησαν τα αμπέλια στην ευρύτερη περιοχή και ο ελαιόμυλος της Μονής, ο οποίος αναπτύχθηκε για να υποστηρίξει την βασική τότε απασχόληση της παραγωγής ελαιολάδου, εξελίχθηκε σε πυρήνας ζωής και κύρια δραστηριότητα του οικισμού. Μέχρι και σήμερα οι Ηγούμενοι της Μονής Αρκαδίου και της Μονής Αρσανίου θυμούνται την εποχή που ζούσαν εδώ ως επιστάτες του ελαιόμυλου της Μονής.

Γραπτές αναφορές επιβεβαιώνουν μία μακρόχρονη παράδοση παραγωγής ελαιολάδου που κορυφώθηκε το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Στο κτηματολόγιο της Μονής Αρκαδίου αναφέρεται ότι την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα το χωριό Καψαλιανά διέθετε 1.247 ελαιόδενδρα.

Το 1958 η Μονή αποφάσισε να διακόψει τη λειτουργία του ελαιόμυλου, με αποτέλεσμα η ζωή αργά αλλά σταθερά να φθίνει και ο οικισμός να εγκαταλείπεται. Οι 13 οικογένειες και οι 50 περίπου κάτοικοι, περιορίσθηκαν τα τελευταία χρόνια στους 1 με 2.