ΑΝΩΓΕΙΑ...ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ

ΤΟΥ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ ΝΙΔΙΩΤΗΣ

Πριν από πολλά χρόνια, τότε που ο σοφός βασιλιάς Μίνωας κυβερνούσε την Κρήτη, ο Ψηλορείτης ή Όρος Ίδη ήταν ένα βουνό κατάφυτο, με πυκνά δάση και πλούσια βλάστηση, καταφύγιο αγριμιών και θηραμάτων, τόπος μυθικός, κατοικία των αρχαίων θεών και ανθρώπων. Εδώ, ανατράφηκε με το γάλα της Αμάλθειας , ο πατέρας των θεών, ο Δίας. Εδώ, οι Ετεόκρητες (Ιδαίοι Δάκτυλοι και Κουρήτες) δίδαξαν στους ανθρώπους την καλλιέργεια της γης, την τέχνη του κυνηγιού, της μεταλλουργίας, το τραγούδι και το χορό. Εδώ, στο ιερό Ιδαίον Άντρον, έρχονταν ο Μίνωας, να φωτιστεί, να πάρει οδηγίες και νόμους από τον πατέρα του Δία, για να διοικήσει το λαό του με σύνεση, σοφία και δικαιοσύνη. Κάποια μέρα, στον όμορφο αυτό τόπο μερικοί βοσκοί, ανακάλυψαν μια δροσερή πηγή. Ένα από τα ζώα τους, ένας τράγος, τους οδήγησε σ'αυτήν, όταν τον είδαν κατάπληκτοι να ξεπροβάλλει μέσα από τους πυκνούς θάμνους με βρεγμένο το γένι του. Εκεί αποφάσισαν να χτίσουν τον πρώτο ποιμενικό οικισμό τους. Έτσι, σύμφωνα με το θρύλο χτίστηκαν τα Ανώγεια.

Σήμερα η τοποθεσία της πηγής είναι γνωστή με το όνομα «Κατσαμπάς». Το όνομα τους, το οφείλουν στην ψηλή θέση που θεμελιώθηκαν (άνω γαία= ανώγειο δηλαδή ψηλή τοποθεσία). Σήμερα, η ιστορία συνεχίζεται διαφορετική, αλλά εξίσου όμορφη. Ο Ψηλορείτης εξακολουθεί να μαγεύει με τα τοπία του και να διηγείται την ιστορία του σε όσους ακολουθούν τα μονοπάτια του. Πλούσιος σε αρωματικά φυτά, δάση από πρίνους και ασφένταμους, σπήλαια και φαράγγια παρουσιάζει μια άγρια και επιβλητική ομορφιά ,την οποία οι κάτοικοι αγάπησαν, ιστόρησαν και τραγούδησαν. ΤΆνώγεια χτισμένα στην κορυφογραμμή ενός λόφου στους πρόποδες του Ψηλορείτη, έχουν έντονο Κρητικό χρώμα και ανθρώπους ιδιαίτερους . Τα πολύχρωμα λουλούδια στο κατάλευκο φόντο των τοίχων, οι στολισμένες με υφαντά αυλές, οι ονομαστές πλατείες το Αρμί, το Λιβάδι, το Μεϊντάνι, οι περιποιημένες εκκλησίες, η θαυμάσια θέα, τα υπέροχα ηλιοβασιλέματα, ο δροσερός αέρας του βουνού, κάνουν τΆνώγεια έναν τόπο αξιαγάπητο. Οι Ανωγειανοί διατήρησαν στο πέρασμα του χρόνου ζωντανά και έντονα, τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, τη γλώσσα τους που είναι γεμάτη από αρχαιοελληνικές λέξεις και την χαρακτηριστική δωρική προφορά τους. Αγωνίζονται για όσα κληρονόμησαν και είναι δεκτικοί σε καθετί νέο που τους προσφέρεται και τους βοηθά να επιβιώνουν και να δημιουργούν. Υπερασπίζονται με γενναιότητα και πάθος την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους. Η συμμετοχή τους στην εθνική αντίσταση, τους κόστισε την ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού τους, το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στις δεκατρείς Αυγούστου 1944 τΆνώγεια κάηκαν από τους Γερμανούς, ως αντίποινα για την απαγωγή του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή, στρατηγού Φον Κράιπε.

«Ήρθαν τσ' Αιγύπτου τα πουλιά για να παραθερίσουν,

στ'Ανώγεια δεν εβρήκανε τοίχους, φωλιά να χτίσουν»

Τα Ανώγεια κάηκαν ακόμη δύο φορές την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η αγριάδα του βουνού σμιλεύει το χαρακτήρα τους. Η κύρια ασχολία τους είναι η κτηνοτροφία. Οι αντιξοότητες που συναντούν στη δύσκολη και κουραστική αυτή εργασία, τους κάνουν να φαίνονται σκληροί και ατίθασοι. Τους εξοπλίζουν όμως , με δύναμη, θάρρος, υπομονή και μεγάλη ευαισθησία που εκδηλώνονται σε κάθε τομέα της καθημερινής τους ζωής. Είναι γνωστή η πλούσια ποιητική φλέβα τους, η λατρεία τους για τη μουσική ,το χορό ,τη μαντινάδα. Εκφράζονται καλλιτεχνικά με δραστηριότητες όπως η υφαντική, η ζυμοπλαστική, η ζωγραφική και η ξυλογλυπτική. Τα Ανώγεια απέχουν από το Ρέθυμνο 55χλμ και από το Ηράκλειο 36χλμ. Αποτελούν σημείο εκκίνησης για την ανάβαση στον Ψηλορείτη, το οροπέδιο της Νίδας και το Ιδαίον Άντρον..

<<Η καταστροφή των Ανωγείων>>

Ανώγεια, μετερίζι των γενναίων

Χτισμένο στην πλαγιά του Ψηλορείτη, Ανώγεια, αμπέλια και λιόφυτα δεν έχουν φυτρώσει πάνω στη γυμνή σου την όψη, μα έχουν ολόγυμνες ριζώσει η αντρειοσύνη, η λεβεντιά. Στην πλαγιά του Ψηλορείτη, Ανώγεια, ανηφορίζεις σαν αστέρι. Δεν οδηγείς τους Μάγους με τα δώρα οδηγείς για ν'αποσκιάσεις, σε όλες της εποχές των άγριων Κρόνων, τους καταδιωκόμενους Δίες. Κι όταν αλλού κιοτεύουνε μπροστά στη φοβέρα των τυράννων για να μη χάσουν τα πλούτη και το βιός τους εσύ πολεμάς για μη χαθεί αυτό που κάνει τον κόσμο μεγάλο:η ΘΥΣΙΑ Οι βουνοκορφές, οι πλαγιές, τα φαράγγια σου, ως το οροπέδιο Νίδα, ντυμένα με θάμνους κι αγριολούλουδα, σκορπούνε ολούθε τριγύρω παρθένα τη μοσκοβολιά, με τα μητάτα, τους βοσκούς με τις φλογέρες, με το βέλασμα των προβάτων, των κουδουνιών τη συμμετρία, γεμίζουν αντιλαλήματα ζωής. Οι κάτοικοι σου, Ανώγεια, απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι δουλεύοντας κερδίζουν τη ζωή τους. Συμμετέχουν στη χαρά και τη λύπη του «πλησίον» κι όταν φιλοξενούμενος μαζί τους δειπνήσει, αισθάνονται χαρούμενοι, αισθάνονται χορτάτοι. Στις μεγάλες στιγμές της Ιστορίας, μπροστάρηδες, κάνουν το καθήκον τους, όσο μπορούν καλύτερα. Ανώγεια! Ανώγεια!

Όταν η Κρήτη αναταράζεται κι ορθώνεται στους ξένους κατακτητές, εσύ, ένα κομμάτι της Κρήτης, ορθώνεις τη βαριά κληρονομιά σου: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ Τα σπίτια σου γίνονται ταμπούρια τα μητάτα σου φωλιές σταυραετών, τα πρόβατα σου γίνονται σφαχτάρια, τα κουδούνια καμπάνες της αντίστασης. Κι εκεί που τραγουδούν οι φλογέρες τση κοπελιάς τάφίλητα χείλη, ακούγονται κλεφτοσφυρίγματα. Στις δεκατρείς Αυγούστου, Ανώγεια, χίλια εννιακόσα σαράντα τέσσερα, που η ναζιστική πανούκλα της Γερμανίας μόλυνε με την μπότα της τον κόσμο, σάυτές τις δύσκολες στιγμές, που οι γενναίοι του κόσμου μπήκαν μπροστά για να σώσουν τον κόσμο από το φασιστικό τέρας, εσύ, Ανώγεια, έγινες μετερίζι των γενναίων. Στις δεκατρείς Αυγούστου, Ανώγεια, χίλια εννιακόσα σαράντα τέσσερα έγινες ολοκαύτωμα στο βωμό της Λευτεριάς. Η θυσία σάνέβασε ψηλά. Ανηφόρησες πιο ψηλά από τον Ψηλορείτη, σύμβολο της Ειρήνης, λευκό περιστέρι με καημένες τις φτερούγες από τη φωθιά του πολέμου, κρατώντας τον κλώνο της ελιάς πετάς στα μήκη του κόσμου.