Συνέντευξη στην Ειρήνη Καρκανάκη
Τα τελευταία χρόνια έχουν μείνει λίγα ζευγάρια στο νησί και όπως εξηγεί ο ερευνητής του Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) Σταύρος Ξηρουχάκης είναι δύσκολο τόσο να διατηρηθούν τα ήδη υπάρχοντα όσο να έρθει κάποιο ζευγάρι από άλλο μέρος του κόσμου και να εγκατασταθεί στην Κρήτη.
Τα prosopakritis.gr μίλησαν με τον ερευνητή-βιολόγο του ΜΦΙΚ Σταύρο Ξηρουχάκη για την οικολογική αξία του γυπαετού και την σταδιακή εξαφάνιση του.
Τα prosopakritis.gr μίλησαν με τον ερευνητή-βιολόγο του ΜΦΙΚ Σταύρο Ξηρουχάκη για την οικολογική αξία του γυπαετού και την σταδιακή εξαφάνιση του.
Πως χαρακτηρίζουμε ένα είδος υπό εξαφάνιση;
Είναι ουσιαστικά τα είδη που είναι σπάνια ή αυτά που είναι αυστηρά προστατευόμενα. Αναφερόμαστε κυρίως σε εκείνα που έχουν μικρή κατανομή ανά περιοχή, όπως ένα νησί.
Γιατί θεωρείται ο γυπαετός είδος υπό εξαφάνιση;
Όταν ένα είδος έχει αυτή τη σπανιότητα και είναι σε νησί, όπως ο γυπαετός στην Κρήτη, μαθηματικά έχει υπολογιστεί ότι η πιθανότητα να εξαφανιστεί είναι πενταπλάσια, απ’ ότι σε ηπειρωτικές περιοχές. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα επανεποίκησης, να έρθει δηλαδή από κάπου αλλού. Αυτή τη στιγμή ο γυπαετός εξαπλώνεται στην Ευρώπη και φτάνει μέχρι τη κεντρική Ασία, τα Ιμαλάια. Έχει μεγάλους πληθυσμούς και ζει σε διαφορετικές οι συνθήκες. Σε περίπτωση που εξαφανιστεί από την ευρωπαϊκή ήπειρο μπορεί θεωρητικά στη διάρκεια μια γενιάς των πουλιών, 15-20 χρόνια, κάποια να φτάσουν από ορεινή σε ορεινή περιοχή και να επαναποικήσουν τις γειτονικές περιοχές. Η περίπτωση όμως να έρθει στην Κρήτη είναι ελάχιστες, γιατί θα πρέπει να γεμίσει όλη η Βαλκανική, η οροσειρά της Πίνδου και η Πελοπόννησος. Μαθηματικά είναι σαν λέμε ότι θα έρθει ένα πουλί τα επόμενα 150-200 χρόνια.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη γυπαετών;
Είναι 2 υποείδη παγκόσμια, το ένα στην Ευρασία και τον άλλο στην Αφρική. Το είδος που υπάρχει στην Κρήτη είναι ο γυπαετός της Αφρικής, που είναι και πιο σπάνιο είδος.
Είναι ουσιαστικά τα είδη που είναι σπάνια ή αυτά που είναι αυστηρά προστατευόμενα. Αναφερόμαστε κυρίως σε εκείνα που έχουν μικρή κατανομή ανά περιοχή, όπως ένα νησί.
Γιατί θεωρείται ο γυπαετός είδος υπό εξαφάνιση;
Όταν ένα είδος έχει αυτή τη σπανιότητα και είναι σε νησί, όπως ο γυπαετός στην Κρήτη, μαθηματικά έχει υπολογιστεί ότι η πιθανότητα να εξαφανιστεί είναι πενταπλάσια, απ’ ότι σε ηπειρωτικές περιοχές. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα επανεποίκησης, να έρθει δηλαδή από κάπου αλλού. Αυτή τη στιγμή ο γυπαετός εξαπλώνεται στην Ευρώπη και φτάνει μέχρι τη κεντρική Ασία, τα Ιμαλάια. Έχει μεγάλους πληθυσμούς και ζει σε διαφορετικές οι συνθήκες. Σε περίπτωση που εξαφανιστεί από την ευρωπαϊκή ήπειρο μπορεί θεωρητικά στη διάρκεια μια γενιάς των πουλιών, 15-20 χρόνια, κάποια να φτάσουν από ορεινή σε ορεινή περιοχή και να επαναποικήσουν τις γειτονικές περιοχές. Η περίπτωση όμως να έρθει στην Κρήτη είναι ελάχιστες, γιατί θα πρέπει να γεμίσει όλη η Βαλκανική, η οροσειρά της Πίνδου και η Πελοπόννησος. Μαθηματικά είναι σαν λέμε ότι θα έρθει ένα πουλί τα επόμενα 150-200 χρόνια.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη γυπαετών;
Είναι 2 υποείδη παγκόσμια, το ένα στην Ευρασία και τον άλλο στην Αφρική. Το είδος που υπάρχει στην Κρήτη είναι ο γυπαετός της Αφρικής, που είναι και πιο σπάνιο είδος.
Τι διαχωρίζει τον γυπαετό που βρίσκεται στην Κρήτη από εκείνον της Ευρασίας;
Πέρα από τη γενετική τους διαφορά, έχουν διαφορετικά εξωτερικά χαρακτηριστικά. Στο κεφάλι και τα φτερά έχουν διαφορετικό χρώμα. Ο γυπαετός που βρίσκεται στην Κρήτη δεν έχει φτερά στα πόδια, ενώ ο άλλος είναι σαν να φοράει παντελόνια.
«Αυτή τη στιγμή στην Κρήτη ζούνε γύρω στα 6 ζευγάρια γυπαετών»
Πόσοι είναι συνολικά οι γυπαετοί που ζουν στην Κρήτη;
Αυτή τη στιγμή είναι έξι με εφτά ζευγάρια. Πρέπει να πούμε βεβαία ότι είχε φτάσει και τα τέσσερα τη δεκαετία του ’90. Σκεφτείτε όμως ότι μέχρι τώρα που τα πράγματα πάνε αρκετά καλά, η αύξηση γίνεται με πολύ μικρό αριθμό.
Πουν ζουν κυρίως;
Σε όλους τους ορεινούς όγκους υπάρχουν. Στα Λευκά όρη υπάρχουν τρεις επικράτειες με δυο ζευγάρια που φωλιάζουν εκεί, έχουμε επίσης άλλα δύο ζευγάρια στον Ψηλορείτη, στα Αστερούσια ένα και στη Δείκτη ένα με δυο. Στη Θριπτή υπήρχαν παλιά δυο και τώρα είναι ένας μόνος του. Επίσης, έχουμε αρκετά νεαρά πουλιά που ζούνε ελεύθερα στην Κρήτη μέχρι τα πέντε τους χρόνια οπότε και βρίσκουν ένα σημείο για να εγκατασταθούν.
Πώς μπορεί να γίνει η διάσωσή τους;
Ο ένας τρόπος είναι να διατηρηθούν οι πληθυσμοί που ήδη υπάρχουν και ο άλλος τρόπος είναι να κάνεις επανεισαγωγή. Δηλαδή ή παίρνεις πουλιά και τα αναπαραγάγεις σε αιχμαλωσία ή φέρνεις πουλιά από άλλες περιοχές και τα ελευθερώνεις εκεί που θέλεις. Βεβαία, το να κάνεις διατήρηση σε μια περιοχή είναι πιο εύκολο και σχετικά φθηνότερο, ενώ το να κάνεις επανεισαγωγή κοστίζει περισσότερο και χρειάζεται εγκαταστάσεις.
Παρόλα αυτά για το κοινό είναι πιο θετικό λόγω δημοσιότητας να φέρεις ένα είδος που εξαφανίστηκε, παρά να σώσεις ένα που ήδη μειώνεται. Γενικά στη φαντασία των ανθρώπων είναι πιο προκλητικό να φέρουμε ένα είδος που χάθηκε πριν 50 χρόνια, το οποίο είναι δυσκολότερο και ακριβότερο. Τα χρήματα είναι βασικός παράγοντας, πάντα πρέπει να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα με το μικρότερο κόστος.
Πως διατηρείτε αυτά τα έξι ζευγάρια, υπάρχει πολιτική προστασίας τους;
Λάβαμε υπ΄οψιν την πολιτική προστασίας σε σχέση με τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, που τις υιοθετήσαμε με βάση ορισμένα είδη. Για τις ορεινές περιοχές της Κρήτης ο γυπαετός ήταν από τα πρώτα είδη που θέλαμε να προστατευτούμε.
Συνήθως στα προγράμματα προστασίας ένα κομμάτι αφορά το θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει να κάνουμε μια εκτίμηση κατανομής και του πληθυσμού, να βρούμε ποιες είναι περιοχές αναπαραγωγής, που είναι και οι πιο σημαντικές. Είναι αναγκαίο να προστατέψεις τις περιοχές που βρίσκονται. Να ενημέρωσες τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, αν είναι ανάγκη να κάνεις περισσότερη φύλαξη σε εκείνες τις περιοχές. Αξιοσημείωτο είναι ειδικά στην περίπτωση στην Κρήτης η ενημέρωση του κόσμου για την οικολογική αξία του είδους και τη σπανιότητα του. Ο γυπαετός αποτελεί πολιτισμική κληρονομιά του νησιού. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η λαθροθηρία και να βλέπουμε νεαρά πουλιά. Επίσης η τεχνητή παροχή τροφής, σε ορισμένες περιοχές ρίχναμε υπολείμματα από σφαγεία ή νεκρά ζώα με αποτέλεσμα όταν υπάρχει σταθερή πηγή τροφής, μικρή ή μεγάλη δεν έχει σημασία, είναι προβλέψιμη. Τα πουλιά προγραμματίζουν την αναπαραγωγή με βάση τη τροφή. Τέλος, ερευνήσαμε τη γενετική σύσταση του πληθυσμού των γυπών. Πολλές φορές τα πουλιά είναι συγγενικά, όποτε το έμβρυο ή πεθαίνει η δεν είναι βιώσιμο ή τα πουλιά είναι στείρα.
Βρήκαμε τις μετακινήσεις τους μέσω προγραμμάτων τηλεμετρίας που κάναμε σε αρκετά. Διαπιστώσαμε ότι εξαρτώνται αρκετά από όρνια, ειδικά τα ανώριμα που δεν έχουν εμπειρία στην εύρεση τροφής. Η διαχείριση του όρνιου έχει άμεση σχέση με την επιβίωση του γυπαετού.
«Ο ρόλος του γυπαετού στο οικοσύστημα
είναι να καθαρίζει τα ψοφίμια»
Κάνατε άλλες δράσεις;
Οι υπόλοιπες δράσεις έχουν σχέση με τον ανθρώπινο παράγοντα. Έχουμε κάνει δράση ενημέρωσης σε επισκέπτες σε δυο ταΐστρες που είχαν γίνει στην Κρήτη σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία και τους δήμους. Πάντοτε σε όλες τις περιοχές πέρα από το διαχειριστικό κομμάτι, υπάρχει και το οικοτουριστκό που ευαισθητοποιείται ο κόσμος και αποτελεί ένα επιπλέον έσοδο για την εκάστοτεε περιοχή. Το βασικό με το γυπαετό είναι ότι δεν υπάρχουν στη βόρειο Ευρώπη, άρα αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες. Όμως, αυτό δεν ευοδώθηκε, διότι δεν υπήρχε η ανάλογη υποδομή από τους δήμους. Το μουσείο και το πανεπιστήμιο δεν μπορούν να αναλάβουν προγράμματα οικοτουρισμού εξ’ ολοκλήρου..
Για ποιο λόγο διατηρούμε ορισμένα είδη; Υπάρχουν επιπτώσεις σε περίπτωση εξαφάνισης;
Άμεσα δεν θα συμβεί κάτι αν αύριο από τη ζωή μας εξαφανιστούν όλα τα μεγάλα αρπαχτικά. Μας δείχνουν όμως που πάει κατάσταση.
Ο ρόλος του γυπαετού στο οικοσύστημα είναι να καθαρίζει τα ψοφίμια. Χρειάζεται ήρεμες περιοχές με φαράγγια, δεν χρειάζεται έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα. Θέλει παραδοσιακές ασχολίες, γιατί τρέφεται από ελευθέρα κοπάδια. Δεν θέλει δηλητήρια και λαθροθηρία. Αν τα καταπολεμηστούν όλα αυτά θα έχουμε πιο ευαισθητοποιημένους αγρότες, πιο φιλικές αγροτικές πρακτικές και καλύτερη διατήρηση του βιότοπου. Αν διατηρήσεις σωστά τον βιότοπο μακροπρόθεσμα αφελείς και τη δική σου ζωή, Εάν οι ορεινές περιοχές διατηρηθούν σε καλή κατάσταση, αυτόματα και τα προϊόντα που παράγονται εκεί είναι καλύτερα, οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι πιο ενήμεροι. Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, ούτε να υπάρχουν εκατομμύρια πουλιά ελευθέρα άλλα ούτε τα περισσότερα να είναι σταβλισμένα και να τρέφονται με ζωοτροφές.
Πόσοι είναι συνολικά οι γυπαετοί που ζουν στην Κρήτη;
Αυτή τη στιγμή είναι έξι με εφτά ζευγάρια. Πρέπει να πούμε βεβαία ότι είχε φτάσει και τα τέσσερα τη δεκαετία του ’90. Σκεφτείτε όμως ότι μέχρι τώρα που τα πράγματα πάνε αρκετά καλά, η αύξηση γίνεται με πολύ μικρό αριθμό.
Πουν ζουν κυρίως;
Σε όλους τους ορεινούς όγκους υπάρχουν. Στα Λευκά όρη υπάρχουν τρεις επικράτειες με δυο ζευγάρια που φωλιάζουν εκεί, έχουμε επίσης άλλα δύο ζευγάρια στον Ψηλορείτη, στα Αστερούσια ένα και στη Δείκτη ένα με δυο. Στη Θριπτή υπήρχαν παλιά δυο και τώρα είναι ένας μόνος του. Επίσης, έχουμε αρκετά νεαρά πουλιά που ζούνε ελεύθερα στην Κρήτη μέχρι τα πέντε τους χρόνια οπότε και βρίσκουν ένα σημείο για να εγκατασταθούν.
Πώς μπορεί να γίνει η διάσωσή τους;
Ο ένας τρόπος είναι να διατηρηθούν οι πληθυσμοί που ήδη υπάρχουν και ο άλλος τρόπος είναι να κάνεις επανεισαγωγή. Δηλαδή ή παίρνεις πουλιά και τα αναπαραγάγεις σε αιχμαλωσία ή φέρνεις πουλιά από άλλες περιοχές και τα ελευθερώνεις εκεί που θέλεις. Βεβαία, το να κάνεις διατήρηση σε μια περιοχή είναι πιο εύκολο και σχετικά φθηνότερο, ενώ το να κάνεις επανεισαγωγή κοστίζει περισσότερο και χρειάζεται εγκαταστάσεις.
Παρόλα αυτά για το κοινό είναι πιο θετικό λόγω δημοσιότητας να φέρεις ένα είδος που εξαφανίστηκε, παρά να σώσεις ένα που ήδη μειώνεται. Γενικά στη φαντασία των ανθρώπων είναι πιο προκλητικό να φέρουμε ένα είδος που χάθηκε πριν 50 χρόνια, το οποίο είναι δυσκολότερο και ακριβότερο. Τα χρήματα είναι βασικός παράγοντας, πάντα πρέπει να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα με το μικρότερο κόστος.
Πως διατηρείτε αυτά τα έξι ζευγάρια, υπάρχει πολιτική προστασίας τους;
Λάβαμε υπ΄οψιν την πολιτική προστασίας σε σχέση με τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, που τις υιοθετήσαμε με βάση ορισμένα είδη. Για τις ορεινές περιοχές της Κρήτης ο γυπαετός ήταν από τα πρώτα είδη που θέλαμε να προστατευτούμε.
Συνήθως στα προγράμματα προστασίας ένα κομμάτι αφορά το θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει να κάνουμε μια εκτίμηση κατανομής και του πληθυσμού, να βρούμε ποιες είναι περιοχές αναπαραγωγής, που είναι και οι πιο σημαντικές. Είναι αναγκαίο να προστατέψεις τις περιοχές που βρίσκονται. Να ενημέρωσες τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, αν είναι ανάγκη να κάνεις περισσότερη φύλαξη σε εκείνες τις περιοχές. Αξιοσημείωτο είναι ειδικά στην περίπτωση στην Κρήτης η ενημέρωση του κόσμου για την οικολογική αξία του είδους και τη σπανιότητα του. Ο γυπαετός αποτελεί πολιτισμική κληρονομιά του νησιού. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η λαθροθηρία και να βλέπουμε νεαρά πουλιά. Επίσης η τεχνητή παροχή τροφής, σε ορισμένες περιοχές ρίχναμε υπολείμματα από σφαγεία ή νεκρά ζώα με αποτέλεσμα όταν υπάρχει σταθερή πηγή τροφής, μικρή ή μεγάλη δεν έχει σημασία, είναι προβλέψιμη. Τα πουλιά προγραμματίζουν την αναπαραγωγή με βάση τη τροφή. Τέλος, ερευνήσαμε τη γενετική σύσταση του πληθυσμού των γυπών. Πολλές φορές τα πουλιά είναι συγγενικά, όποτε το έμβρυο ή πεθαίνει η δεν είναι βιώσιμο ή τα πουλιά είναι στείρα.
Βρήκαμε τις μετακινήσεις τους μέσω προγραμμάτων τηλεμετρίας που κάναμε σε αρκετά. Διαπιστώσαμε ότι εξαρτώνται αρκετά από όρνια, ειδικά τα ανώριμα που δεν έχουν εμπειρία στην εύρεση τροφής. Η διαχείριση του όρνιου έχει άμεση σχέση με την επιβίωση του γυπαετού.
«Ο ρόλος του γυπαετού στο οικοσύστημα
είναι να καθαρίζει τα ψοφίμια»
Κάνατε άλλες δράσεις;
Οι υπόλοιπες δράσεις έχουν σχέση με τον ανθρώπινο παράγοντα. Έχουμε κάνει δράση ενημέρωσης σε επισκέπτες σε δυο ταΐστρες που είχαν γίνει στην Κρήτη σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία και τους δήμους. Πάντοτε σε όλες τις περιοχές πέρα από το διαχειριστικό κομμάτι, υπάρχει και το οικοτουριστκό που ευαισθητοποιείται ο κόσμος και αποτελεί ένα επιπλέον έσοδο για την εκάστοτεε περιοχή. Το βασικό με το γυπαετό είναι ότι δεν υπάρχουν στη βόρειο Ευρώπη, άρα αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες. Όμως, αυτό δεν ευοδώθηκε, διότι δεν υπήρχε η ανάλογη υποδομή από τους δήμους. Το μουσείο και το πανεπιστήμιο δεν μπορούν να αναλάβουν προγράμματα οικοτουρισμού εξ’ ολοκλήρου..
Για ποιο λόγο διατηρούμε ορισμένα είδη; Υπάρχουν επιπτώσεις σε περίπτωση εξαφάνισης;
Άμεσα δεν θα συμβεί κάτι αν αύριο από τη ζωή μας εξαφανιστούν όλα τα μεγάλα αρπαχτικά. Μας δείχνουν όμως που πάει κατάσταση.
Ο ρόλος του γυπαετού στο οικοσύστημα είναι να καθαρίζει τα ψοφίμια. Χρειάζεται ήρεμες περιοχές με φαράγγια, δεν χρειάζεται έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα. Θέλει παραδοσιακές ασχολίες, γιατί τρέφεται από ελευθέρα κοπάδια. Δεν θέλει δηλητήρια και λαθροθηρία. Αν τα καταπολεμηστούν όλα αυτά θα έχουμε πιο ευαισθητοποιημένους αγρότες, πιο φιλικές αγροτικές πρακτικές και καλύτερη διατήρηση του βιότοπου. Αν διατηρήσεις σωστά τον βιότοπο μακροπρόθεσμα αφελείς και τη δική σου ζωή, Εάν οι ορεινές περιοχές διατηρηθούν σε καλή κατάσταση, αυτόματα και τα προϊόντα που παράγονται εκεί είναι καλύτερα, οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι πιο ενήμεροι. Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, ούτε να υπάρχουν εκατομμύρια πουλιά ελευθέρα άλλα ούτε τα περισσότερα να είναι σταβλισμένα και να τρέφονται με ζωοτροφές.
ΠΗΓΗ: http://www.prosopakritis.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου