Οι Άνω Ασίτες (ή Απάνω Ασίτες) είναι οικισμός στην επαρχία Μαλεβιζίου του νομού Ηρακλείου. . Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ο πληθυσμός τους αριθμούσε 452 κατοίκους. Στην ενετική απογραφή του Καστροφύλακα (1583) το χωριό αναφέρεται ότι είχε 228 κατοίκους(στο Κ 102).Στον οικισμό λειτουργεί νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 480 μέτρων. Το Δημοτικό Διαμέρισμα Άνω Ασιτών απέχει 24 χλμ. από το Ηράκλειο και ένα μεγάλο μέρος της έκτασής του αποτελείται από δασικές εκτάσεις στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη. Στον οικισμό υπάρχει το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου, στο ομώνυμο φαράγγι, σε μια εκπληκτικής ομορφιάς τοποθεσία. Υπάρχει, ακόμα, σπήλαιο με νερό, 100 μέτρων βάθους με νυχτερίδες, ο λεγόμενος "νυχτεριδόσπηλιος".
Στην περιοχή υπάρχουν επίσης και άλλα σημαντικά σπήλαια, όπως ο "κυνηγόσπηλιος" στον Κόκκινο Δέτη, το "φαράγγι" στο φαράγγι του Αγίου Αντωνίου, ο "Άγιος Χαράλαμπος" στο Βαθιά και τα "σιδερόσπηλια" στην ομώνυμη θέση. Σημαντικό είναι το υπεραιωνόβιο δέντρο Δρυς, στη θέση Κούβδι, όπως επίσης και συστάδες δέντρων στο φαράγγι του Αγίου Αντωνίου, στην προέκταση του φαραγγιού του Αγίου Χαραλάμπους. Στον οικισμό έχουν εντοπιστεί σημαντικά κατάλοιπα της ρωμαϊκής εποχής που οδήγησαν ορισμένους μελετητές να ταυτίσουν τις Ασίτες με την αρχαία πόλη Πάννονα, πόλη που σύμφωνα με τις πηγές έχασε την αυτονομία της και προσαρτήθηκε μάλλον από τη Γόρτυνα. Στην περιοχή υπάρχουν τα ρωμαϊκά λουτρά κοντά στον οικισμό που βρισκόταν η αρχαία πόλη Ριζηνία. Υπάρχει επίσης το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης στο οποίο έχουν αποκαλυφθεί 680 τάφοι τριών συνεχόμενων χρονικών φάσεων, που χρονολογούνται από το τέλος της μινωικής εποχής έως και τα μέσα του 6ου αιώνα καθώς και μία τέταρτη κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Τα παραπάνω ευρήματα αποκαλύπτουν ένα σημαντικό κέντρο του τέλους της προϊστορικής εποχής με αξιοσημείωτο ρόλο στην κεντρική Κρήτη, έως και τα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Η νεκρόπολη στη θέση Σιδερόσπηλια μας βεβαιώνει την αδιάσπαστη ανθρώπινη παρουσία για πάνω από 1000 χρόνια και οι πληροφορίες που αντλούμε από τη μελέτη της τοπικής αρχιτεκτονικής και των αντικειμένων είναι σημαντικές, ιδιαίτερα για περιόδους που τα αρχαιολογικά δεδομένα είναι λίγα.
Οι Κάτω Ασίτες βρίσκονται στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 450 μέτρων και απέχουν 24 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο της Κρήτης. Το χωριό ανήκει διοικητικά στην επαρχία Μαλεβιζίου και στο δήμο Γοργολαΐνη και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 διαθέτει 1.219 κατοίκους.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές Νοτικό και Πρίνος καθώς και η περιοχή "Κάστελλας" δίπλα στη μονή Γοργολαΐνη, η οποία υπήρξε έδρα της επανάστασης και είναι από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης. Στη μονή βρίσκεται ο τάφος του συμπολεμιστή του Καπετάν Κόρακα, Φραγκιά Μαστραχά που σκοτώθηκε ηρωικά αγωνιζόμενος σε μάχη του 1868.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές Νοτικό και Πρίνος καθώς και η περιοχή "Κάστελλας" δίπλα στη μονή Γοργολαΐνη, η οποία υπήρξε έδρα της επανάστασης και είναι από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης. Στη μονή βρίσκεται ο τάφος του συμπολεμιστή του Καπετάν Κόρακα, Φραγκιά Μαστραχά που σκοτώθηκε ηρωικά αγωνιζόμενος σε μάχη του 1868.
Οι Κάτω Ασίτες διαθέτουν 9 εκκλησίες, με εκείνη της Αγίας Παρασκευής (Πολιούχο του χωριού) να είναι η πιο φημισμένη. Σύμφωνα με την παράδοση, την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ένας Τούρκος επιχείρησε να σκοτώσει την νύφη κατά τη διάρκεια ενός κρητικού γάμου, ωστόσο η σφαίρα από το όπλο του εξοστρακίστηκε στον τοίχο της εκκλησίας καταλήγοντας στο στομάχι του και προκαλώντας το θάνατό του.Η Αγία Παρασκευή βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.Ο ναός της Αγίας Παρασκευής ,μία μονόκλιτη μικρή βασιλική ,κτισμένη το 1745,έχει αναπαλαιωθεί ,έτσι ώστε να ανακαλυφθεί η εξαιρετική λιθοδομία του και αποτελεί ένα αληθινό κόσμημα.Πάνω από τη κύρια θύρα υπάρχει εντοιχισμένο ένα πέτρινο γλυπτό που παριστάνεται η Αγία Παρασκευή να κρατά στο ένα χέρι το Σταυρό και στο ένα κλαδί φοίνικα(σημάδι νίκης και αθανασίας).Επίσης στο ναό τελείται από ευσεβείς γυναίκες η ακολουθία της Παρακλήσεως καθημερινά από το 1974 μέχρι σήμερα. Ένας άλλος ναός του χωριού είναι ο Δεσπότης Χριστός είναι ένας καθεδρικός ναός και είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση Του Σωτήρος και γιορτάζει στις 6 Αυγούστου.Πρόκειται για ένα κτίσμα των μέσων περίπου του 19ου αιώνα.Επίσης ο περίβολος του ναού χρησιμοποιούνταν μέχρι το 1950 ως Κοιμητήριο,γι 'αυτό περιστοιχίζονταν από πανύψηλα κυπαρίσσια,ένα από τα οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Στον οικισμό λειτουργεί περιφερειακό ιατρείο, όπως επίσης και Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Ασιτών "Το Γοργολαΐνι" οργανώνει πολυήμερες Πολιτιστικές Εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την 26η Ιουλίου(Πανηγύρι Αγίας Παρασκευής) όπου πραγματοποιείται μεγάλο κρητικό γλέντι.
Υπάρχουν τρία δέντρα που έχουν κριθεί διατηρητέα, ένας πλάτανος και ένα κυπαρίσσι στην Ιερά Μονή Γοργολαΐνι και ένας δρυς στη θέση που σκοτώθηκε ο Μαστραχάς.
Το κλίμα του χωριού ευνοεί πολύ θερμά και ξηρά καλοκαίρια, ήπιους και βροχερούς χειμώνες με περιστασιακές χιονοπτώσεις.
Στον οικισμό λειτουργεί περιφερειακό ιατρείο, όπως επίσης και Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Ασιτών "Το Γοργολαΐνι" οργανώνει πολυήμερες Πολιτιστικές Εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την 26η Ιουλίου(Πανηγύρι Αγίας Παρασκευής) όπου πραγματοποιείται μεγάλο κρητικό γλέντι.
Υπάρχουν τρία δέντρα που έχουν κριθεί διατηρητέα, ένας πλάτανος και ένα κυπαρίσσι στην Ιερά Μονή Γοργολαΐνι και ένας δρυς στη θέση που σκοτώθηκε ο Μαστραχάς.
Το κλίμα του χωριού ευνοεί πολύ θερμά και ξηρά καλοκαίρια, ήπιους και βροχερούς χειμώνες με περιστασιακές χιονοπτώσεις.
