... ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ - ΟΙ ΓΝΩΜΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ

... ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ

Οι  γνωμικές μαντινάδες, είναι καταστάλαγμα πείρας και γνώσης.

-Και το πουλί που ΄ναι πουλί να παντρευτεί γυρεύγει,

πάει και μπλέκει στη σκλαβιά, τη λευτεριά ξεφεύγει.

-Η λευτεριά βασίλειο κι παντρειγιά καδένα

 Διάλεξε, αγαπημένο μου,  από τα δυό το ένα.

- Κλαίει τ΄ αμπέλι ακλάδευτο, κλαίει και κλαδεμένο,

  κλαίει κι ο νιός απάντρευτος, κλαίει και παντρεμένος.

Αυτό που ξεχωρίζει τις γνωμικές μαντινάδες είναι η διδακτική πρόθεση , η σκοπιμότητα μετάδοσης, συντήρησης , αναπαραγωγής των αξιών :

- Άκουσα λόγια φρόνιμα, έλα κι εσύ άκουσέ τα΄

  ΄΄ τον αγαπάς μη χαιρετάς, τονε μισάς χαιρέτα’’.

- Μου το πεν ένας γεροντής και δεν εβγήκεν ψεύτης,

  πως είν ΄ τα μάθια τση καρδιάς αλάθευτος καθρέφτης.

Η διδακτική στόχευση

- Χαρείτε, νιοί , χαρείτε νιές, τα δροσερά σας νιάτα,

  Γιατί περνούν και χάνονται , φεύγουν π ΄ανάθεμά τα.

-Ποτέ σου μην καταφρονάς τα κάτω σκαλοπάτια,

 γιατί σ΄αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάθια.

Σε κάθε περίπτωση , οι γνωμικές μαντινάδες έχουν ως αντικείμενο αναφοράς τη ατομική και συλλογική συμπεριφορά των ανθρώπων.

- Η γλώσσα δίνει την τιμή κι ο νους τηνε πρεπίζει

  κι γλώσσα του τον άνθρωπο στυλώνει γή γκρεμίζει.

- Αμοναχός του άνθρωπος ατός του κι απατός του

  ότι δα κάνει του κορμιού δεν του τα κάνει οχθρός του.

Η αντίληψη του χωροχρόνου στις γνωμικές μαντινάδες

 - Τούτος ο κόσμος μάθια μου , ρόδα ναι και γυρίζει,

   τον ένα κάνει και γελά, τον άλλο και μανίζει.

- Σαν το μαγκανοπήγαδο τούτος ο κόσμος μοιάζει ,

  όντε γυρίζει ο γεις γουβάς, ο διπλανός αδειάζει.

- Τση μοίρας είν ΄ το φταίξιμο , που στέκει και μοιράζει

  τον ένα βάνει στα ψηλά, τον άλλο κατεβάζει

Η μεταβλητότητα της τύχης συνδέεται με την εναλλαγή των καταστάσεων

-          Στάλα τη στάλα το νερό το μάρμαρο τρυπάτο,

το πράμα που μισά κιανείς γιαγιέρνει κι αγαπά το.

-          Απού’ χει την απομονή κερδίζει μα δε χάνει

και τα πετούμενα πουλιά στέκουνται και τα πιάνει.

Η κυκλικότητα του χρόνου και η μεταβλητότητα της τύχης , τροφοδοτεί τη διάθεση του ανθρώπου να χαρεί τις αξίες της ζωής όσο του προσφέρονται.

    

-          Γλεντίζετέ τα τα κορμιά, γιατί ο καιρός διαβαίνει

κι όποιος θα μπει στη μαύρη γης μπλιό του δεν ξαναβγαίνει.

-          Χαρείτε , νιοι, χαρείτε νιές , τα δροσερά σας νιάτα,

γιατί περνούν και χάνουνται, φεύγουν πανάθεμά τα.

Θεωρία ζωής……

-          Μια μαντινάδα θε να πω, να ΄ναι του περιτρόπου,

το φάε , πιε και γλέντησε είν΄ η ζωή τ’ αθρώπου.

( πηγή : Ερατοσθένης Καψωμένος (Η Μαντινάδα της Κρήτης Πρακτικά συνεδρίων Σητεία 2006, Βαρβάροι 2009)