Γιατί απουσιάζει η Κρήτη από το νέο βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ τάξης
Δημοτικού- οι υποτονικές αναφορές και η τοπική ιστορία που αγνοούν οι
συγγραφείς
Του Ζαχαρία Καψαλάκη
Δεν είναι η πρώτη φορά που ξέχασαν να συμπεριλάβουν την Κρήτη στα
βιβλία της Ιστορίας που διδάσκονται στο Δημοτικό σχολείο… Έτσι δε μας
παραξένεψε το γεγονός ότι και στο νέο βιβλίο της Ιστορίας που δόθηκε
φέτος στα σχολεία για να διδαχθεί στην ΣΤ΄ Δημοτικού, υπάρχουν ελάχιστες
αναφορές και λιγοστές κουβέντες για την ιστορία της Κρήτης.
Διαβάζοντας λοιπόν το παραπάνω εγχειρίδιο και χωρίς να
κάνω κριτική στον τρόπο παρουσίασης των ιστορικών γεγονότων, σημειώνω
τις αναφορές που εντοπίσαμε:
* ΕΝΟΤΗΤΑ Β «Οι Έλληνες κάτω από την
οθωμανική και λατινική κυριαρχία (1453-1821)» Κεφάλαιο 9 «Τα κυριότερα
επαναστατικά κινήματα» σελ. 63, υπάρχουν δυο αναφορές. Η πρώτη «Τον 16ο
πολλοί Κερκυραίοι, Κρητικοί και ιδίως οι πάντα ανυπότακτοι Μανιάτες
πολέμησαν τους Οθωμανούς Τούρκους είτε στο πλευρό των Βενετών και των
Ισπανών είτε μόνοι τους, με επιχειρήσεις στην ξηρά και στη θάλασσα». Και
η δεύτερη: «Το 1770 οι αδελφοί Ορλώφ έφτασαν στη Μάνη με Ρώσους και
Έλληνες στρατιώτες, ενώ παράλληλα ο πρόκριτος Ιωάννης Βλάχος ή
Δασκαλογιάννης ξεσήκωσε τα Σφακιά της Κρήτης».
* ΕΝΟΤΗΤΑ Δ «Η Ελλάδα τον 19ο αιώνα»
Κεφάλαιο 3 «Επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία και την Κρήτη» σελ. 159,
υπάρχει μια αναφορά: « Παρακινημένη από την προσάρτηση των
Επτανήσων στο ελληνικό κράτος, επαναστάτησε το 1866 η Κρήτη ζητώντας να
ενωθεί με την Ελλάδα. Η Κρητική Επανάσταση κορυφώθηκε με το ολοκαύτωμα
στο Αρκάδι. Στη μονή Αρκαδίου, κοντά στο Ρέθυμνο, κλείστηκαν επαναστάτες
για να αντιμετωπίσουν τα τουρκικά στρατεύματα. Εκεί κατέφυγαν και
γυναικόπαιδα για να προστατευθούν. Οι πολιορκημένοι για να μην
αιχμαλωτιστούν από τους Τούρκους, αναταχθήκαν το Νοέμβριο του ιδίου
χρόνου». Στη σελ. 161 του ιδίου κεφαλαίου υπάρχει μια εικόνα 8Χ5 με
λεζάντα: «Απεικόνιση της ανατίναξης της μονής Αρκαδίου (1866)».
ΕΝΟΤΗΤΑ Ε «Η Ελλάδα στον 20ο αιώνα» Κεφάλαιο 1 «Από
τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα» σελ. 179
υπάρχει μια αναφορά: «Τον Μάρτιο του 1905 ξέσπασε στο χωριό Θέρισο της
Κρήτης ένοπλη εξέγερση, με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο και κύριο
αίτημα την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Τελικά η ένωση της Κρήτης με
το ελληνικό κράτος δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς η εξέγερση τερματίστηκε
μετά από διαπραγματεύσεις. Τρία χρόνια αργότερα η Κρήτη, εκμεταλλευόμενη
την αναστάτωση που επικρατούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία,
επαναστάτησε και πάλι κηρύσσοντας την ένωση με την Ελλάδα. Η ελληνική
Κυβέρνηση, από φόβο μήπως επαναληφθούν τα γεγονότα του 1897, δεν
αναγνώρισε επίσημα την ένωση, προκαλώντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια». Στη
σελ. 181 υπάρχει μια εικόνα 5Χ7 με λεζάντα: «Λαϊκή εικόνα από τους
επαναστάτες του Θερίσου, Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο»
* ΕΝΟΤΗΤΑ Ε «Η Ελλάδα στον 20ο αιώνα»,
Κεφάλαιο 3, «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι», σελ. 187 υπάρχει μια αναφορά:
«Μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους το ελληνικό κράτος διπλασίασε
σχεδόν την έκτασή του, περικλείοντας στα σύνορά του πολλές από τις
αλύτρωτες περιοχές (Ήπειρο, Μακεδονία, Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού
Αιγαίου).
* ΕΝΟΤΗΤΑ Ε «Η Ελλάδα στον 20ο αιώνα»,
Κεφάλαιο 8, «Η γερμανική επίθεση και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος», σελ. 209
υπάρχει μια αναφορά: «Τον επόμενο μήνα Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έπεσαν
στο τελευταίο ελληνικό οχυρό, την Κρήτη, που την υπεράσπιζαν συμμαχικά
και ελληνικά στρατεύματα καθώς και ένοπλοι πολίτες. Έπειτα από σκληρές
συγκρούσεις που κράτησαν δέκα ημέρες, οι Γερμανοί επικράτησαν , αλλά με
βαρύτατες απώλειες». Στη σελ. 211 υπάρχει μια εικόνα 9Χ6 με λεζάντα:
«Γερμανοί αλεξιπτωτιστές πέφτουν στην Κρήτη, Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο».
Η ιστορία του νησιού μας που δε διδάσκεται…
Είναι γεγονός ότι η πλούσια ιστορία του νησιού μας δε
διδάσκεται. Για πολλούς και διαφόρους λόγους, που δεν πρόκειται ποτέ να
εκλείψουν… Είναι γνωστό πόσο πλούσια είναι η ιστορία κάθε τόπου, πόσο
μάλλον της Κρήτης, που χάνεται στο χρόνο και που αγγίζει κάθε ψυχή…
Είναι ακόμα γνωστό ότι ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουμε την ιστορία αυτού του
τόπου…
Το θέμα είναι τι κάνουμε όλοι εμείς που έχουμε άμεση σχέση με την
εκπαίδευση… Πως το αντιμετωπίζουμε ή πως δεν το αντιμετωπίζουμε. Το
βάρος μια προσπάθειας ενημέρωσης του εκπαιδευτικού κόσμου του νησιού μας
σίγουρα πέφτει στις πλάτες των σχολικών συμβούλων Α/θμιας και Β/θμιας.
Τον τρόπο όταν το αποφασίσουν, είμαι σίγουρος ότι θα τον βρουν. με
ενημέρωση των εκπαιδευτικών, με δημιουργία σχετικών project, με
τοποθέτηση στα ΠΕΚ σχετικών κύκλων μαθημάτων, ακόμα και συγγραφή
εγχειριδίου για μαθητές σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς
του νησιού, αλλά και με την αιρετή αυτοδιοίκηση. Σήμερα που η
ηλεκτρονική πληροφόρηση «τρέχει», σίγουρα η υλοποίηση μιας τέτοιας
προσπάθειας, φαντάζει πιο εύκολη…
Τοπική ιστορία: Ένα άλλο μάθημα…
Η τοπική ιστορία συνδέεται με τους τοπικούς θεσμούς και ανατροφοδοτεί
την τοπική ταυτότητα και αυτογνωσία. Επίσης μπορεί – πέρα από την
τοπική ιστορική γνώση - να συνδεθεί με τη λαογραφία, την εθνογραφία, τα
μνημεία, ακόμα και με τις ιστορίες των χωριών, αλλά και με τοπικά
ενδιαφέροντα (υφαντά, παραδοσιακά επαγγέλματα, τοπική αρχιτεκτονική
κ.α.)
Παρά το γεγονός αυτό, η προσφορά της τοπικής ιστορίας στη γενικότερη
ιστορική παιδεία είναι πολύ σημαντική, δύσκολα προσεγγίζεται. Δεν είναι
και δεν πρέπει να είναι ξεχωριστό μάθημα στο σχολείο. Μπορεί να συνδεθεί
με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας και συγκεκριμένα με τη μέθοδο
project. Σκοπεύει να κάνει γνωστή, να αναδείξει μέσα από την έρευνα, την
ιδιαίτερη πατρίδα. Μπορεί να συνδεθεί με το διδασκόμενο βιβλίο της
Ιστορίας, αλλά και να συνδεθεί με άλλα μαθήματα, με κύριο ίσως αυτό της
Γλώσσας, στοχεύοντας και στην καταγραφή και παρουσίαση της ντοπιολαλιάς
(όπου ακόμα υπάρχει), τοπικών παραδόσεων και δημοτικών τραγουδιών κ.α.
Ο Ζαχαρίας Καψαλάκης είναι Δάσκαλος , Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
