Η ιστορία του χωριού ξεκινά κάπου στα τέλη του 11ου αιώνα με την άφιξη στη Κρήτη των δώδεκα αρχοντόπουλων. Ένας από τα αρχοντόπουλα ήταν και ο Λέοντας που επονομάστηκε Μουσούρος γιατί, πρώτος μπήκε στη Βλαχιά και σύντριψε τους Βλάχους. Ο Λέοντας Μουσούρος πήρε ως τιμάριο στη Κρήτη μια μεγάλη περιοχή, που τμήμα της ήταν και οι σημερινοί Λάκκοι.
 |
| Εσωτερικό σπιτιού στους Λάκκους των αρχών του 20ου αιώνα. Φωτεινό, καθαρό, και μόνο με τα απαραίτητα |
 |
| ΕΤΟΣ 1927 |
Τα ιστορικά δεδομένα στα ενετικά χρόνια είναι ελάχιστα. Γνωρίζουμε ότι, ο Λακκιώτης οπλαρχηγός Πενταχτένης πήρε μέρος στην επανάσταση κατά των Ενετών, του 1263. Ο οπλαρχηγός Μπίμπος συμμετείχε στην άμυνα του Ηρακλείου το 1669. Τέλος, ο Γεώργιος Μουσούρος πήρε μέρος στην επανάσταση, κατά των Ενετών, του 1570.
Σε αυτήν την επανάσταση, η συμμετοχή των Λακκιωτών τονίζεται από την παρουσία στην Πεντανδρία, ως Γενικού Γραμματέα σε αυτήν, του Γεωργίου Μουσούρου. Το αρχηγείο της επανάστασης ήταν στα Μεσκλά και ο αρχηγός της, ο Γεώργιος Καντανολέων, καταγόταν από το Κουστογέρακο Σελίνου. Τέσσερις χιλιάδες ενετοί
στρατιώτες συγκρούστηκαν με τους επαναστάτες, τους οποίους νίκησαν με προδοσία. Οι Ενετοί σε αντίποινα εκτέλεσαν πολλούς Λακκιώτες.
 |
| ΕΤΟΣ 1911 |
 |
| Άνοιξη του 1959. Από την κεντρική πλατεία του χωριού , το Σελ, με θέα τον Άγιο Αντώνιο. Καθισμένος διακρίνεται ο παππούς του γράφοντα Γεώργιος Χαρ. Κουτρούλης (Πρωτινός), σε ηλικία 36 χρονών, στην αυλή του καφενείου του |
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, πέρασαν σχεδόν εκατό χρόνια μέχρι να ξεσπάσει η πρώτη επανάσταση, του Δασκαλογιάννη, στα Σφακιά, το 1770. Η επανάσταση αυτή πνίγηκε στο αίμα. Ακολούθησαν άλλες εννιά, μικρότερες ή μεγαλύτερες επαναστάσεις, μέχρι να αποκτήσει η Κρήτη την ελευθερία της. Στην επανάσταση του 1821, οι Φιλικοί της Κρήτης είχαν οργανώσει στα μεγάλα χωριά – και στους Λάκκους – ομάδες επαναστατών.
Η Επανάσταση στη Δυτική Κρήτη, που κηρύχθηκε στις 29/5/1821 στην Παναγία τη Θυμιανή, γρήγορα επεκτάθηκε σε ολόκληρο το νησί. Οι Λακκιώτες που αυθόρμητα πύκνωσαν τις επαναστατικές γραμμές από την αρχή της επανάστασης, έφτασαν τους εκατό τριάντα οχτώ.
Οι πεσόντες Λακκιώτες κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821–1828
ήταν πενήντα εννέα. Μεγάλη όμως ήταν και η συμμετοχή των γυναικών στις επαναστάσεις για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Στη μεγάλη επανάσταση του 1866–1869 διακρίθηκαν πολλές Λακκιώτισες και ιδιαίτερα, η Κατερίνα Σταματάκη και η σημαιοφόρος της Ειρήνη Δρακουλέ. Όπως αναφέρει στην «Κρητικοπούλα» του ο Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, πενήντα νέες από τους Λάκκους, με δική τους σημαία, πήραν μέρος σε σκληρές μάχες που διάρκεσαν τρεις μήνες.
 |
| Άγιος Αντώνιος, στο κέντρο του χωριού (αεροφωτογραφία). Η εκκλησία χτίστηκε το 1904 στη θέση πολύ μικρότερης και παλιότερης εκκλησίας |
Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους, η Κρήτη συνέχισε να πρωτοστατεί στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.
Στο Μακεδονικό Αγώνα (1903–1908), οι Κρητικοί σήκωσαν το μεγαλύτερο μέρος του αγώνα για την υπεράσπιση και την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Σ' αυτό τον αγώνα, από τους Λάκκους συμμετείχαν εβδομήντα ένας άντρες.
Δεκάξι από αυτούς έμεινα για πάντα – τιμημένοι νεκροί – στα χώματα της Μακεδονίας.
Αλλά και στους Βαλκανικούς Πολέμους (1911–1913) συμμετείχαν, από την τότε αυτόνομη Κρήτη, εβδομήντα εννιά Λακκιώτες αγωνιστές. Και πάλι με βαρύ φόρο αίματος, με δεκαπέντε νεκρούς, οι Λάκκοι τίμησαν το πεδίο της μάχης. Επίσης, σημαντική ήταν και η συμμετοχή των Λακκιωτών στη μαύρη περίοδο, για το έθνος μας, της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Εφτά Λακκιώτες έμειναν για πάντα στα αφιλόξενα, πλέον, χώματα της Τουρκίας.
 |
| ΕΤΟΣ 1927 |
 |
| ΕΤΟΣ 1927 Ο ΜΑΝΤΑΚΑΣ |
Στα πρόσφατα χρόνια οι Λακκιώτες συνέχισαν την παράδοση των προγόνων τους. Στη Μάχη της Κρήτης (20/5/1941) και στις μέρες που ακολούθησαν μετά, τετρακόσιοι ογδόντα πέντε άντρες και γυναίκες αντιστάθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές. Την περίοδο αυτή, εξήντα οχτώ Λακκιώτες έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Άλλοι έμειναν για πάντα στα βουνά της Αλβανίας, άλλοι σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς και αρκετοί από αυτούς ακολούθησαν τη μοίρα των ομήρων στα γερμανικά στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Νταχάου. Βαρύ, όμως, ήταν το τίμημα, ίσως βαρύτερο από κάθε άλλη φορά, στις χειρότερες στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας, στα μαύρα χρόνια του εθνικού διχασμού (1947–1950). Δεκαπέντε Λακκιώτες, κι από τις δυο πλευρές, σκοτώθηκαν από αδελφικό χέρι.
Αυτές ήταν και οι τελευταίες σελίδες της Λακκιώτικης Ιστορίας που γράφτηκαν με πόνο και αίμα. Μια περίοδος άνθησης ακολούθησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, στο χωριό. Οι Λακκιώτες που στο παρελθόν είχαν διακριθεί στα πεδία της μάχης, διέπρεπαν στους στίβους των γραμμάτων και των τεχνών. Το χωριό αυτό της Ρίζας των Λευκών Ορέων, το φτωχό και άγονο, ανάδειξε εβδομήντα δασκάλους, ενενήντα ένα καθηγητές, εξήντα εννιά δικηγόρους, δεκαπέντε δικαστικούς, εκατό δεκαεννιά μηχανικούς, εξήντα οχτώ γιατρούς και διακόσους ογδόντα επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.
Σήμερα το χωριό ζει τις μέρες της παρακμής. Λίγοι ηλικιωμένοι κάτοικοι έχουν μείνει και σέρνουν τα κουρασμένα βήματά τους στους χορταριασμένους, άλλοτε πολυσύχναστους, δρόμους και στις άδειες και ερειπωμένες γειτονιές.
Φαίνεται ότι το χωριό έκλεισε τον κύκλο του. Η ιστορία του χωριού σταματά (ίσως και να ξεκινά) όπως άρχισε: το χωριό που πρόσφυγες ίδρυσαν πριν από χίλια τόσα χρόνια, σήμερα έχει στείλει τα παιδιά του σε όλο το κόσμο.
Έτσι έπρεπε, μάλλον, να γίνει...
1. Βλαχιά ή Βλαχία: η περιοχή της Ρουμανίας.
Οι Λάκκοι έχουν πλούσια παράδοση. Οι γέροντες κάτοικοι του χωριού, ακόμα και σήμερα, μεταφέρουν από γενιά σε γενιά τους θρύλους και τα έθιμα παλιότερων εποχών. Πολλά έθιμα, βέβαια, έχουν ατονήσει. Ελάχιστα από αυτά έχουν επιβιώσει,
με προσπάθειες πολιτιστικών κυρίως φορέων. Ένα από αυτά ήταν και ο πανηγυρικός εορτασμός της «Τρίτης τω Σκολών».
Ο γιορτασμός της Μεγάλης Λαμπρής ανέκαθεν, για όλους τους χριστιανούς, ήταν μεγάλος και λαμπρός. Στους Λάκκους όμως,ο γιορτασμός αυτός ήταν λαμπρότερος και διαρκούσε περισσότερες μέρες. Η αποκορύφωση μάλιστα του εορτασμού συνέβαινε την Τρίτη του Πάσχα, την «Τρίτη τω Σκολώ». Για τη γιορτή αυτή συνέρεαν στους Λάκκους πολλοί κάτοικοι από τα γειτονικά χωριά, αλλά και από τη Δυτική Κρήτη γενικότερα. Ο λόγος ήταν οι αθλητικοί αγώνες που γίνονταν στο χωριό,
στους οποίους συμμετείχε όποιος το επιθυμούσε· αλλά και τα γλέντια και τα ξεφαντώματα στα σπίτια και στα καφενεία του χωριού.
Οι αγώνες αυτοί γίνονταν από τα πολύ παλιά χρόνια, σύμφωνα με την παράδοση από τα χρόνια ίδρυσης του χωριού. Τα αγωνίσματα που έπαιρναν μέρος οι αθλητές, οι Λακκιώτες και οι επισκέπτες που τους συναγωνίζονταν, ήταν ο δρόμος
ταχύτητας διακοσίων περίπου μέτρων και η σφαιροβολία (στη σφαιροβολία χρησιμοποιούσαν βόλι, από κανόνι, βάρους περίπου πέντε κιλών).
Στα δύο παραπάνω βασικά αγωνίσματα προστέθηκαν κατά καιρούς και άλλα, όπως, δρόμος αντοχής (πέντε χιλιόμετρα περίπου), σκοποβολή, καθώς και ιππικοί αγώνες. Το έπαθλο του νικητή ήταν κυρίως ο έπαινος, αν και ορισμένες φορές συνοδευόταν από ένα ασκί λάδι ή από ένα αρνί ή ρίφι. Επίσης, γίνονταν και χορευτικοί αγώνες στους οποίους συμμετείχαν κοπελιές.
Η νικήτρια, που αναδεικνυόταν από επιτροπή, εκτός από τη διάκριση, κέρδιζε και ένα δίσκο σερβιρίσματος.
Οι αγώνες αυτοί διεξάγονταν μέχρι τα χρόνια της Κατοχής. Μετά τον Πόλεμο δεν ξανάγιναν αγώνες. Παρέμεινε όμως το μεγάλο πανηγύρι από την ήμερα του Πάσχα μέχρι και τη «Τρίτη τω Σκολώ». Και αυτό όμως σταδιακά άρχισε να φθίνει
σε λαμπρότητα, ένταση και διάρκεια, μέχρι που σταμάτησε οριστικά στα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Το χωριό Λάκκοι βρίσκεται περίπου στο κέντρο του Νομού Χανίων. Είναι χτισμένο στις πλαγιές δύο λόφων, με αμφιθεατρική διάταξη των σπιτιών. Το υψόμετρο στο κέντρο του χωριού, πλατεία "Σελί", είναι 450 μέτρα. Τα σπίτια του χωριού, χωρίς
να είναι χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, σχηματίζουν ευδιάκριτες γειτονιές. Ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος, ο δρόμος Χανιά-Ομαλός, διασχίζει σα φίδι το χωριό στη διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ. Από το δρόμο αυτό ξεκινούν πολλοί αγροτικοί δρόμοι που καταλήγουν σε διάφορες γειτονιές και τοποθεσίες του χωριού. Όλα τα σπίτια του χωριού έχουν θέα προς τα ψηλά Λευκά Όρη, που υψώνονται επιβλητικά, χίλια μέτρα ψηλότερα, στα νότια του χωριού.
Οι Λάκκοι δεν έχουν πολύ νερό, υπάρχουν μόνο μικρές πηγές, στα χαμηλότερα σημεία του χωριού, οι οποίες συνήθως το καλοκαίρι στερεύουν. Οι κάτοικοι όμως, με προσωπική εργασία, έφεραν από τα βουνά, πριν από 40 περίπου χρόνια, νερό.
Έτσι, το χωριό είναι καταπράσινο, με κήπους και μικρά περβόλια, και ανάμεσα να κυριαρχούν οι ελιές. Το κλίμα του χωριού είναι ξηρό και ευχάριστο αν και επηρεάζεται από τα κοντινά ψηλά βουνά και πλησιάζει προς το ηπειρωτικό.
Σήμερα οι Λάκκοι είναι ένας από τους οικισμούς του Δήμου Μουσούρων. Παλιότερα, πριν από το 1998, αποτελούσε μαζί με τους γειτονικούς οικισμούς Ασκορδαλού και Ομαλό την ομώνυμη κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Στο χωριό σήμερα
υπάρχουν περίπου 200 σπίτια. Δυστυχώς, πάνω από τα μισά είναι ακατοίκητα· πολλά είναι εγκαταλειμμένα και αρκετά έχουν ερειπωθεί. Οι κάτοικοι του χωριού στην τελευταία απογραφή του 2001 ήταν 365. Στο χωριό υπάρχουν οι παρακάτω
γειτονιές: Βεριβιανά, Σολιδιανά, Σαρηδιανά, Μπιμπιανά, Ψυλιανά, Καντιδιανά, Κεφάλα, Σελί, Κουτρουλιανά, Πάνω Παπαδιανά και Κάτω Παπαδιανά. Από τις γειτονιές αυτές τα Παπαδιανά και τα Βεριβιανά είναι οι δύο μεγαλύτερες.
ΠΗΓΗ - ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ
