Ποιος δεν θυμάται εκείνες τις χαρακτηριστικές μυρωδιές, που αυτές τις μέρες “ξεχύνονταν” από τα ζαχαροπλαστεία και από τα διάφορα εργαστήρια; Συνήθως από τα μέσα του Μεγαλοβδόμαδου. Εκείνες οι Λαμπριάτικες λιχουδιές, τα μοσχομύριστα καλιτσούνια με τη γλυκιά μυζήθρα και τα μοναδικά λαμπροκούλουρα...
“Δεν θα ξεχάσω όμως εκείνη την όμορφη μυρωδιά που έβγαινε από το ζαχαροπλαστείο. Ο ζαχαροπλάστης μας υποδέχθηκε θερμά αφού τύχαινε να είναι συγγενικό μας πρόσωπο. Συχνά αποκαλούσε τον παππού μου εξάδελφο και ολοένα και με πλησίαζε για να αρχίσει σε λίγο τις ερωτήσεις.
- Γιωργάκη, ποιανού είναι τούτο να το κοπέλι;
- Της Αργυρώς είναι Μιχάλη.
- Της Αργυρώς; Ο ζαχαροπλάστης που φορούσε μια ολόσωμη άσπρη ποδιά με τιράντες που σταύρωναν πίσω από την πλάτη του, με πλησίαζε φιλικά, με άγγιζε.
- Ο Μηνάς είσαι μωρέ;
- Τί κάνουν οι γονείς σου;
- Τί θέλεις να σου δώσω;
Μιλιά εγώ. Πρώτη μου φορά έβλεπα τόσα γλυκά, τα οποία όχι μόνο δεν είχα δοκιμάσει, αλλά δεν ήξερα και πώς τα λένε”.
Εμπειρία κι αυτή! Φυσικά δεν είναι δική μου, αλλά είναι μια μαρτυρία και κατάθεση ψυχής, παιδικής ψυχής, του θείου μου Μηνά Παπαδάκη, του δασκάλου, ο οποίος σε κάποια επίσκεψή του στο Ηράκλειο από το χωριό του, τη Μητρόπολη Μεσαράς, μαζί με τον παππού του τον Γιωργάκη, ένα πράγμα από τα πολλά που τον εντυπωσίασε, μικρό παιδί τότε ο ίδιος, ήταν κάποια επίσκεψη σ’ ένα ζαχαροπλαστείο της πόλης μας. Σε ποιο παιδί όμως εκείνη την εποχή, δεν θα είχε μια ξεχωριστή θέση μέσα του, κάποια γλυκιά γωνιά του ζαχαροπλαστείου; Άλλες εποχές, στερημένα και σκληρά χρόνια, δύσκολοι καιροί, χωρίς τις σημερινές ανέσεις και ευκολίες και φυσικά το σημερινό πνεύμα της υπερκατανάλωσης που μας χαρακτηρίζει. Όλα περιορισμένα, λιτά, ακόμα και στο θέμα της διατροφής. Άγνωστα χρόνια σε μας που ευτυχώς δεν τα προλάβαμε. Και στα παιδιά μας, εντελώς απίστευτα. Ίσως μόνο να... έχουν ακούσει κάτι σχετικό από τους παππούδες τους.
Θυμάμαι ακόμα, 8χρονος μαθητής του Δημοτικού, τέτοιες μέρες, εν όψει της γιορτής του Πάσχα ή τις μέρες των Χριστουγέννων, που ο πατέρας μου μ’ επαιρνε στο Βόλο για να μου αγοράσει συνήθως παπούτσια, ή και κάποιο άλλο γιορτινό ρούχο. Έτσι συνηθίζονταν τότε. Μη φανταστείτε κάποιας επώνυμης φίρμας Adidas, Nike ή Lapen. Απλά πράγματα και μακάρι να υπήρχαν. Τελειώνοντας τα ψώνια και τις διάφορες δουλειές που έπρεπε να κάνει, καθόμασταν στο ζαχαροπλαστείο στην λεωφόρο Δημητριάδος, περιμένοντας την ώρα προκειμένου να πάρουμε το λεωφορείο για τα χωριά του Πηλίου.
Ακόμα “ακούω” το Μουντζούρη, εκείνο το γραφικό τρενάκι, που ξεκινούσε από την πόλη του Βόλου με προορισμό κάποια χωριά του Πηλίου να περνάει σφυρίζοντας και αγκομαχώντας. Προς στιγμήν το κοίταζα και στη συνέχεια απολάμβανα μαζί με κάποιο αγαπημένο μου γλυκό, συνήθως η πουτίγκα ήταν αυτή, τις πλούσιες και αγνές μυρωδιές του ζαχαροπλαστείου. Πραγματικά αξέχαστες όπως φυσικά και οι μοναδικές του γεύσεις. Όσο για τις θερμίδες τότε, δε γίνονταν κανένας λόγος. Κι εκείνα τα πελώρια χονδρά βάζα με τα χοντρά τους καπάκια, φυσικά γυάλινα και διαφανή, μισογεμάτα με κάθε λογής καραμέλες και ποικίλες γεύσεις. Αραδιασμένα συνήθως στο πάνω μέρος κάποιας βιτρίνας, γυάλινη κι αυτή που περιείχε διάφορα γλυκά.
Θα επανέλθω όμως στο παλιό Ηράκλειο που τούτες τις μέρες έπαιρνε μια ιδιαίτερη όψη. Σαν σήμερα μέχρι και το βράδυ της Ανάστασης, η κίνηση ήταν έντονη και χαρακτηριστική. Με τον ανεπανάληπτο δικό του ξεχωριστό τρόπο μας την παρουσιάζει ο γνωστός Ηρακλειώτης συγγραφέας και μπαρμπέρης, ποιητής, Μανόλης Δερμιτζάκης, ο οποίος περιγράφει την κίνηση της αγοράς, τα Καστρινοκόπελα, που με τις φωνές τους εδιαλαλούσανε κι αυτά τις μπογιές που βάφονταν τα κόκκινα αυγά, τα Δώδεκα Ευαγγέλια - που θα διαβάζονταν το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Το διαλαλητό ακόμα όσων στην Πλατειά Στράτα πουλούσαν κεριά, εκείνους που από τα χωριά τους έφερναν και εμπορεύονταν γλυκιές μυζήθρες και φυσικά τη Μεγαλοβδομαδιάτικη σύναξη όλης της φαμελιάς στον Άγιο Μηνά, το βράδυ της Ανάστασης, εκεί που ήταν συναγμένο όλο το πλήθος των χριστιανών του Μεγάλου Κάστρου. Παρούσα και η κουστωδία του εκκλησιαστικού κλήρου με επικεφαλής τον Μητροπολίτη, φορώντας τα χρυσοκέντητα άμφιά του, χαρούμενος, τους ψαλτάδες, το Βαλαβάνη και τον Παντελάκη, πάντα καλλίφωνους, τον κοντακινό διάκο που προπορεύονταν και τους ιερείς!
Σημεία αναφοράς τούτες τις μέρες τα Καστρινά ζαχαροπλαστεία. Τόποι συνάντησης φίλων, προορισμός μιας γιορταστικής εξόδου της οικογένειας, σημείο κάποιας “γλυκιάς” γνωριμίας. Όσο για τις μυρωδιές τους και τις γεύσεις, θα τις χαρακτηρίζαμε ανεπανάληπτες, αφού και τότε η ποιότητα και φυσικά ο ανταγωνισμός, ήταν βασικές έννοιες. Αρκετά ήταν τα προπολεμικά ζαχαροπλαστεία στο παλιό Ηράκλειο. Πολλά απ’ αυτά απευθύνονταν σε διαφορετική πελατεία και διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Ένα απ’ αυτά ήταν του Προβατίδη, “Λουξ” θα λέγαμε σήμερα, με χρωματιστά πλακάκια. Πάντα γεμάτο από πλούσιους πελάτες. Βρίσκονταν στην οδό Ίδης, κοντά στα σημερινά καταστήματα των Λούβαρη και Περβολαράκη. Του Μεθυμάκη το ζαχαροπλαστείο, στέκι αριστοκρατικής πελατείας, το οποίο βρίσκονταν στα Λιοντάρια. Στο φαρμακείο του Ματζαπετάκη στο Βαλιδέ Τζαμί, ήταν το ζαχαροπλαστείο του Ραυτόπουλου, το οποίο στη συνέχεια μετακόμισε στην οδό Βασιλέως Κων/νου, τη σημερινή Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιοτέρων το προαναφερόμενο κατάστημα δέχονταν καλό κόσμο. Στην οδό Δικαιοσύνης επίσης ήταν η “Χρυσαλλίδα” ένα ζαχαροπλαστείο δίπλα στου Ραυτόπουλου για τους επαρχιώτες περισσότερο. Έρχονταν, αφού προηγουμένως έτρωγαν τον πατσά τους, για να πάρουν το γλυκό τους ή και να κεράσουν κάποιο φίλο τους. Στον ίδιο δρόμο ήταν ακόμα και του Θεοδωρίδη. Στην οδό της 1821 απέναντι από το σημερινό κατάστημα London ήταν το ζαχαροπλαστείο του Βασιλειάδη, το οποίο είχε άνετο χώρο και μπορούσε κάποιος να καθίσει. Είχε σταθερή πελατεία και ειδικά κατέφευγαν εκεί για κάποιο τους “ραντεβού” προφανώς οι υπηρέτριες του παλιού Ηρακλείου, οι οποίες είχαν έξοδο Κυριακή απόγευμα. Ευκαιρία λοιπόν να συναντήσουν το “ταίρι” τους ή να κάνουν και κάποια κριτική, καλόπιστη συνήθως, με συναδέλφισσές τους, για το πώς περνούν, πώς τους φέρεται η κυρία τους, πώς τις αντιμετωπίζουν και τόσα άλλα κοινά αλλά και ενδιαφέροντα για την εργασία τους.
 |
| ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟ ΡΕΓΚΙΝΑΚΗ |
Το ζαχαροπλαστείο του Μεταξά, το οποίο βρίσκονταν στην οδό Καρτερού. Λέγεται ότι ήταν το πρώτο χριστιανικό ζαχαροπλαστείο, κατά το Μήβα, και ότι ο Γεώργιος Μεταξάς ήρθε στο Ηράκλειο το 1832. Πρώτος έκανε γνωστά τα λουκούμια και το γαλακτομπούρεκο. Στην αρχή - αρχή, το συγκεκριμένο ζαχαροπλαστείο λειτούργησε στην οδό Ευγενικού, κοντά στην εφημερίδα “Μεσόγειο”. Στο υπό αναδόμηση σήμερα μέγαρο Αχτάρικα, το 1929 ο Δήμος Ηρακλείου ενοικιάζει τον ισόγειο χώρο στον Εμμανουήλ Ρεγκινάκη, Χανιώτη στην καταγωγή, ο οποίος είχε φοιτήσει στην Αμερικανική Σχολή της Σμύρνης και στη συνέχεια έφυγε για την Αμερική, όπου έμαθε πολλά μυστικά της ζαχαροπλαστικής τέχνης. Καθιερώνεται σαν κέντρο, όπου συχνάζει η αριστοκρατία, με ξεχωριστά πορσελάνινα σερβίτσια για υψηλούς προσκεκλημένους της πολης μας. Λέγεται ότι καλούνταν ο Ρεγκινάκης με τα σερβίτσια του ν’ αναλάβει τις σιτιστικές ανάγκες της αυλής των βασιλέων. Κατά τον βομβαρδισμό της πόλης μας στην διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, το ζαχαροπλαστείο “Ρεγγινάκη” παθαίνει υλικές ζημιές και χάνεται ένα μεγάλο μέρος του κινητού εξοπλισμού του. Οι Γερμανοί βέβαια ως κατακτητές θα το επιτάξουν για έξι μήνες και μέχρι την απελευθέρωση οι Ηρακλειώτες χάνουν το αγαπημένο τους στέκι. Περνά ο πόλεμος και παρά τα μεγάλα του σημάδια η ζωή συνεχίζεται. Υπάρχουν τα παλιά ζαχαροπλαστεία αλλά ξεφυτρώνουν και άλλα. Δυο αδέλφια, οι Μαθιουδάκηδες ανοίγουν ζαχαροπλαστεία. Ο Γιώργος στην οδό Αγίων Δέκα απέναντι από την Αγία Αικατερίνη και αργότερα το διατηρεί ο γιός του Μηνάς και ο Μιχάλης Μαθιουδάκης, αφού πρώτα πήγε στη Γαλλία, γυρίζοντας άνοιξε σύγχρονο ζαχαροπλαστείο στο Μεϊντάνι. Επίσης υπήρχαν: του Ηπειρώτη, Ιωάννη Κορδόπουλου στην οδό Χάνδακος. Αργότερα το μαγαζί μεταφέρθηκε σε μια γωνιά της Καλοκαιρινού και ο γιός του Νίκος το έκανε καφεκοπτείο αλλά έφτιαχνε και ζαχαρώδη προϊόντα. Χαρακτηριστικές ήταν οι μέντες του Κορδόπουλου σαν μικρά τουβλάκια στο σχήμα, αλλά και στρογγυλές με μια τρύπα στη μέση. Ήταν ο μεζές του κονιάκ, όπως θα θυμούνται οι παλιότεροι. Του Παναγιώτη Καραπάνου, στα Λιοντάρια, απέναντι από το εστιατόριο “Καπρίς”. Ηπειρώτης κι αυτός. Στην πλατεία Ελευθ. Βενιζέλου ήταν δυο ζαχαροπλαστεία με γλυκά ταψιού και ποιοτική μπουγάτσα, του Σαλκιντζή και του Χοφσεπιάν. Στον ίδιο χώρο ήταν το ζαχαροπλαστείο του Σ. Συμεωνίδη. Στην οδό Ίδης το ζαχαροπλαστείο του Τσαγκαράκη και του Μπαρμπαρήγου, γαμπρός και κουνιάδος, αν η πληροφόρησή μου είναι σωστή. Αργότερα ο Μπαρμπαρήγος με τις καταπληκτικές και παντού γνωστές μέχρι και σήμερα, τρούφες, μεταφέρθηκε απέναντι του Δικαστικού Μεγάρου. Το ζαχαροπλαστείο Καλοκύρη στη Λ. Καλοκαιρινού, του Κουλιτζάκη με τους τραγανιστούς λουκουμάδες του και τα γλυκά ταψιού, στην πλατεία του Νικηφόρου Φωκά και φυσικά ποιός δεν γνωρίζει και δεν έχει καθίσει στη στοά του Μεγάρου “Αχτάρικα”, στου Δεμενεόπουλου. Σήμερα έχει μεταφερθεί στην αρχή της Καλοκαιρινού, κοντά στη Χανιώπορτα. Ένα ζαχαροπλαστείο που έχει συνδέσει την ύπαρξή του με την ευγένεια και την ποιότητα, που συνεχίζει ακόμα μέχρι σήμερα να προσφέρει!
 |
ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟ ΡΕΓΚΙΝΑΚΗ
Στη Λ. Καλοκαιρινού υπήρχε το ζαχαροπλαστείο του Κούρου, όπως και του Νεοκοσμίδη και υιού. Στην οδό 1866 το ζαχαροπλαστείο της Όλγας Νεοκοσμίδη και στην οδό Κατεχάκη του Νίκου Μηλαθιανάκη. Είμαι όμως υποχρεωμένος, πέραν κάποιων στοιχείων που μπορεί να μου ξεφύγουν και ζητώ την επιείκειά σας γι’ αυτό, να αναφερθώ και σε κάποιες αποκεντρωμένες γλυκιές γεύσεις. Πρόκειται για τα ζαχαροπλαστεία της Χαρίκλειας και του Ζαχαρία Σταματάκη στον Πόρο και συγκεκριμένα στην στάση του Πόρου, του Ηρακλή και της Θεανώς Βασιλείου που από την περιοχή της Αγίας Αικατερίνης μεταφέρθηκε στην οδό Κουρμούληδων, του Γιάννη Βραχασωτάκη στην Ξύλινη Ντάμπια και του Χατζόπουλου στις Τρεις Καμάρες. Συγγενή με τα ζαχαροπλαστεία κι αυτά “γλυκά” Καστρινά στέκια, ήταν τα καταστήματα πώλησης ξηρών καρπών και γενικά ζαχαρωδών προϊόντων. Τέτοια μαγαζιά ήταν του Αχαλινοτόπουλου στην πλατεία Κορνάρου, επίσης του Βιδάκη στην ίδια πλατεία, κοντά στον Κουμπέ. Ο Σηφάκης επίσης διατηρούσε τέτοιο κατάστημα στην οδό Κόσμων και ο Μπαλαμούτσος στην οδό 1821 ο οποίος είχε γαμπρό τον Σηφάκη. Στην οδό Έβανς υπήρχαν δυο ακόμα τέτοια καταστήματα, του Σαράντου και του Αλκιβιάδη Κολυβάκη. Στην πλατεία Νικηφόρου Φωκά, ακόμα, είχε κατάστημα ο Χουδετσανάκης. Τέλος, άφησα τελευταία την επιχείρηση με τα διάφορα ζαχαρώδη και τα περίφημα γλυκά κουταλιού, των Αδελφών Κιούλπαλη. Αυτοί ήταν τρία αδέλφια και διατηρούσαν κατάστημα στην οδό 1866. Η επιχείρηση των αδελφών Κιούλπαλη απασχολούσε γύρω στα εικοσιπέντε άτομα και διέθετε και εργαστήριο παρασκευής των προϊόντων της στην οδό Ιουστινιανού, εκεί που ήταν η εφημερίδα “Δράση”. Σήμερα εκεί υπάρχει χώρος πάρκινγκ. Σύμφωνα με πληροφορίες ενός καλού μου φίλου, του Παναγιώτη Μαρκουλή, επρόκειτο για μια σοβαρότατη επιχείρηση με σεβασμό, τόσο στον πελάτη, αλλά και στους αρκετούς εργαζόμενους που απασχολούσε. Δεν υπήρχε περίπτωση να εργάζεται κάποιος εκεί και να μην πάρει στην ώρα του το δώρο και φυσικά αυτά που δικαιούνταν να πάρει, μαζί και τα γλυκά για το σπίτι του και την οικογένειά του. Τα γλυκά του κουταλιού, η βανίλια, τα λουκούμια αλλά και τα υπόλοιπα ζαχαρώδη προϊόντα που παρασκευάζονταν από τους αδελφούς Κιούλπαλη, ήταν γνωστά σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Κυκλοφορούσαν παντού και γίνονταν ανάρπαστα απ’ όλους.
Αυτά ήταν τα ζαχαροπλαστεία του παλιού Ηρακλείου, εδώ οι παλιοί Καστρινοί απολάμβαναν το γλυκό τους, την πάστα τους. Περνούσαν την ώρα τους, συναντούσαν τους φίλους τους, μιλούσαν με το αγαπημένο τους πρόσωπο. Τόποι αναψυχής, τόποι ξεκούρασης, πριν ή και μετά από την καθιερωμένη Κυριακάτικη βόλτα τους. Σημεία συνάντησης των συνταξιούχων. Η “γλυκιά” τους ατμόσφαιρα, το πρόσχαρο φέρσιμο του προσωπικού που διέθεταν με εκείνο το ευγενικό “τακτ” που είχαν να επιδείξουν, ανανέωναν το ραντεβού τους με τον πελάτη για την επόμενη φορά!
Είμαι υποχρεωμένος να ευχαριστήσω τους μόνιμους “συνεργάτες” αυτής της στήλης, για μια ακόμα φορά. Τον κ. Μανόλη Μακράκη, τον κ. Γιάννη Δασκαλάκη, τον κ. Κώστα Τοράκη μαζί με το φίλο μου τον Παναγιώτη Μαρκουλή, την κ. Άσπα Κιούλπαλη, την κ. Μαρία Μηνά Μαθιουδάκη - Κοκκινίδη, που η επιχείρησή της “Άρτιον” διανύει την 4η γενιά, και τον καλό φίλο Νίκο Καρέλλη, διευθυντή του Κρητικού περιοδικού “Στιγμές”. Και αφού μιλάμε για ζαχαροπλαστεία και για γλυκιές γεύσεις, ο κ. Μαρίνος Ιδομενέως, που πάντα μας συντροφεύει με κάποια μαντινάδα του από το Κρητικό γλωσσάρι, μια έκδοση της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, έτσι το πετυχαίνει και αυτή τη φορά με το χαλβά ή χαλιβά, που τούτες τις μέρες του Μεγαλοβδόμαδου έχει την τιμητική του:
“Ωσάν τον χαλιβά γλυκιό
είναι το φίλημά σου
και σαν το φως τσ’ ανατολής
το γλυκοξάνοιγμά σου”.
ΑΡΘΡΟ - ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΑΒΒΑΣ
ΠΗΓΗ - ΕΦΗΜ ΠΑΤΡΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου