Ο Μοχός είναι μεγάλος οικισμός της επαρχίας Πεδιάδας του δήμου Χερσονήσου, που βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ. στη δυτική άκρη σε γόνιμη αλλά άνυδρη πεδινή έκταση, κατάφυτη από ελαιώνες και αμπελώνες. Απέχει από το Ηράκλειο 45,8 χλμ. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και την αμπελοκαλλιέργεια. Βάση της οικονομίας του χωριού είναι το λάδι.Έχει ταχυδρομείο, σταθμό χωροφυλακής, νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο και αγροτικό ιατρείο.
.ΤΟ Δημοτικό διαμέρισμα Μοχού αποτελείται από 2 οικισμούς, το Μοχό και τη Σταλίδα. Η Σταλίδα είναι παράλιος οικισμός με 987 κατοίκους. Ο συνολικός πληθυσμός του Δημοτικού διαμερίσματος είναι 2.142 κάτοικοι. Βρίσκεται σε υψόμετρο 10 μέτρων και ήταν άλλοτε λιμένας του Μοχού, που έχει αξιοποιηθεί τουριστικά. Οι Μοχιανοί ετυμολογούν το Μοχό από το μυχό αυτό.
Η ετυμολογία του τοπωνυμίου είναι άγνωστη. Στις βενετικές απογραφές αναφέρεται με το όνομα Mogho. To 1583 είχε 451 κατοίκους (Καστροφύλακας, Κ95).
Από το Μοχό κατάγονταν οι αδερφοί Βέργα, οι οποίοι έδρασαν πριν από την Επανάσταση του 1821. Ο Γιώργης Βέργας, τον οποίο βρήκε αιχμάλωτο στον τουρκικό ναύσταθμο και τον παρέλαβε στην προσωπική του φρουρά ο καπουδάν πασάς Γαζή Χουσείν, ήταν ατίθασος και άγριος, αντίπαλος του γενίτσαρου και σκληρού δυνάστη του Μοχού , Ιμπραχίμ Μόχογλου (Π. Φαφουτάκη, Συλλογή ηρωικών κρητικών ασμάτων, 1889, σελ. 66).
Το χωριό έχει διατηρήσει το παραδοσιακό του χρώμα και η φύση έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Θα δείτε σπίτια και στενά σοκάκια που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα
Αν ανέβετε στο χωριό από τη Σταλίδα, θα σας εντυπωσιάσουν οι εναλλαγές του τοπίου και ακολουθώντας το δρόμο θα φτάσετε στη μεγάλη κεντρική πλατεία του Μοχού. Εκεί οι κάτοικοι- που εκτός από τη φιλοξενία είναι γνωστοί και για το κέφι τους-διοργανώνουν κάθε χρόνο αναρίθμητες κοινωνικές εκδηλώσεις.
Στις 15 Αυγούστου ντόπιοι και επισκέπτες κατακλύζουν την πλατεία στο Κρητικό πανηγύρι που διοργανώνεται από τους τοπικούς φορείς. Καλό ντόπιο κρασί, τοπικά εδέσματα και πολύ κέφι και κρητική μουσική απαραίτητοι βοηθοί σε αυτό το πανηγύρι. Στα πλαίσια της εκδήλωσης μπορείτε να θαυμάσετε έργα λαϊκής υφαντικής τέχνης που εκτίθενται σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Επίσης αξίζει να παρακολουθήσετε το Μοχιανό Καρναβάλι που συνήθως καταλήγει σε ξέφρενο γλέντι.
Το Μοχό φημίζεται και για την κρητική μουσική παράδοση. Στα γραφικά σοκάκια του χωριού θα ακούσετε αρκετά συχνά τραγούδια, καθώς εκτός από τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται
καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, γίνονται αυτοσχέδια γλέντια από τους κατοίκους του.
καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, γίνονται αυτοσχέδια γλέντια από τους κατοίκους του.
Ανάμεσα στις φωτισμένες προσωπικότητες που επισκέφθηκαν το Μοχό ήταν και ο τέως πρωθυπουργός της Σουηδίας Ούλαφ Πάλμε, ο οποίος αγαπούσε ιδιαίτερα το χωριό και έγινε επίτιμος δημότης.
Περισσότερα από 10 ξωκλήσια θα συναντήσετε στην περιοχή του Μοχού. Αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο στους ιερούς ναούς του Ευαγγελισμού, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Σάββα και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου.
Της Πόπης Αποστολάκη
Λίγα λόγια για να αποκατασταθούν κάποιες παρερμηνείες τόσο της ετυμολογίας του τοπωνυμίου «Μοχός», όσο και του ανθρωπωνυμίου Μόχογλου.
Οι Μοχιανοί – λέει – ετυμολογούν το όνομα αυτό από τον «μυχό» επειδή κάποτε η Σταλίδα υπήρξε λιμάνι του Μοχού. Πώς όμως μετατρέπεται το “υ” του “μυχού” στο “ο” του “Μοχού”; (π.χ. άλλο “μύλος” και άλλο “μόλος /μώλος”)1 . Τα λεξικά αναφέρουν ότι η ετυμολογία του “Μοχού” είναι άγνωστη. Εγώ θα προσέθετα ανεπιβεβαίωτη, διότι η έρευνα τρέχει.
Η πρόταση που έχω να κάνω (πάντα με ιστορική επιφύλαξη) είναι η σύνδεση του ονόματος του Μοχού < ο Μοχός, με το όνομα του φιλοσόφου από την Σιδώνα Μόχου < ο Μόχος. Η μόνη διαφορά των δύο ονομάτων είναι η αλλαγή του τόνου, κάτι που συμβαίνει συχνά και σήμερα, π.χ. η καρδία έγινε καρδιά, η Καλλή έγινε Κάλλη. Ο φιλόσοφος Μόχος αναφέρεται από τον αρχαίο ‘Έλληνα γεωγράφο, ιστορικό Στράβωνα (Strab. 16, 757), ο οποίος έζησε από το 64/63 π. Χ. ως το 23 μ. Χ. Ως γνωστόν ο Στράβων περιηγήθηκε και μελέτησε αρκετά την Κρήτη. Επειδή ο σκοπός μου εδώ δεν είναι επιστημονική ιστορική έρευνα, αλλά η ενημέρωση των νέων κυρίως Μοχιανών – και όχι μόνο - για το όνομα της γενέτειρας μας, θα προχωρήσω στον ……. Ιμπραχίμ Μόχογλου. Κι αυτό διότι αρκετοί με φανατισμό υποστηρίζουν ότι το τοπωνύμιο Μοχός προήλθε από το ανθρωπωνύμιο Μόχογλου.
Στα τούρκικα η κατάληξη “ογλου” σημαίνει το παιδί, πχ. Παπάζογλου < (τουρκικο papaz = παπάς + ογλου) = το παιδί του παπά, όπως στα ελληνικά η κατάληξη – όπουλος δηλώνει καταγωγή ή (και) το παιδί. Λέμε στα χωριά μας, για παράδειγμα: η Μαρία η παπαδοπούλα, κι ο κόσμος καταλαβαίνει ότι ανάμεσα σε τόσες Μαρίες, πρόκειται για την κόρη του παπά. Πολλά είναι τα παραδείγματα που στη Νέα Ελληνική Γλώσσα το δεύτερο συνθετικό δηλώνει το παιδί του πρώτου, π.χ. Αγγελόπουλος, Κρητικόπουλος…… Και στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα συμβαίνει κάτι ανάλογο, αλλά με – βεβαίως – άλλες καταλήξεις, που δεν είναι του παρόντος.
Επομένως Μόχογλου σημαίνει το παιδί του Μοχού (με την έννοια, το παιδί που γεννήθηκε στον Μοχό ή που κατάγεται απ’ αυτόν, όπως Κρητικόπουλος, το παιδί που γεννήθηκε στην Κρήτη ή που κατάγεται από την Κρήτη, ή ακόμα το παιδί του Κρητικού). Άρα με τη λαϊκή αυτή ερμηνεία ο Μοχός προηγείται χρονικά του Μόχογλου. Μια μικρή ιστορική προσέγγιση θα επιβεβαιώσει την χρονική προΰπαρξη της κωμόπολης Μοχού - με το ίδιο όνομα πάντα - από τον Τούρκο αγά Μόχογλου, ο οποίος σημειωτέον ήταν γενίτσαρος.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη διήρκεσε από το 1211 ως το 1669, οπότε κατέλαβαν οι Τούρκοι το νησί. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ο Μοχός μαρτυρείται στις βενετικές απογραφές2 με το όνομα (στα λατινικά) Mogho, κάτι ανάλογο δηλ. με το Mochos ή Mohos που γράφουν σήμερα οι πινακίδες. Ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα: ο Καστροφύλακας (Κ 95) αναφέρει ότι ο Μοχός το 1583 είχε 451 κατοίκους. Όταν δηλαδή ο Μοχός ανθούσε και λουλούδιζε, ο Μόχογλου όχι μόνο δεν υπήρχε, αλλά γεννήθηκε δυο-τρεις αιώνες μετά. Ο εν λόγω αγάς πήγε να το παίξει και … “παλικάρι” στους ηρωικούς αδελφούς Βέργα, οι οποίοι παλικαρίσια απέδειξαν στο σινάφι του Μόχογλου “τι εστί Μοχιανός”.
Απευθύνομαι κυρίως στα νέα παιδιά (με την ιδιότητα της εκπαιδευτικού): Το όνομα της κωμόπολης μας είναι γένους αρσενικού. Ο Μοχός, όχι, το Μοχό. Συχνά ακούγεται: “πάμε στο Μοχό” λάθος, αντί “πάμε στον Μοχό” ή “από πού είσαι; από το Μοχό”, λάθος, “από τον Μοχό”, καθώς τα κύρια αρσενικά ονόματα στην Αιτιατική Ενικού
Οι Μοχιανοί – λέει – ετυμολογούν το όνομα αυτό από τον «μυχό» επειδή κάποτε η Σταλίδα υπήρξε λιμάνι του Μοχού. Πώς όμως μετατρέπεται το “υ” του “μυχού” στο “ο” του “Μοχού”; (π.χ. άλλο “μύλος” και άλλο “μόλος /μώλος”)1 . Τα λεξικά αναφέρουν ότι η ετυμολογία του “Μοχού” είναι άγνωστη. Εγώ θα προσέθετα ανεπιβεβαίωτη, διότι η έρευνα τρέχει.
Η πρόταση που έχω να κάνω (πάντα με ιστορική επιφύλαξη) είναι η σύνδεση του ονόματος του Μοχού < ο Μοχός, με το όνομα του φιλοσόφου από την Σιδώνα Μόχου < ο Μόχος. Η μόνη διαφορά των δύο ονομάτων είναι η αλλαγή του τόνου, κάτι που συμβαίνει συχνά και σήμερα, π.χ. η καρδία έγινε καρδιά, η Καλλή έγινε Κάλλη. Ο φιλόσοφος Μόχος αναφέρεται από τον αρχαίο ‘Έλληνα γεωγράφο, ιστορικό Στράβωνα (Strab. 16, 757), ο οποίος έζησε από το 64/63 π. Χ. ως το 23 μ. Χ. Ως γνωστόν ο Στράβων περιηγήθηκε και μελέτησε αρκετά την Κρήτη. Επειδή ο σκοπός μου εδώ δεν είναι επιστημονική ιστορική έρευνα, αλλά η ενημέρωση των νέων κυρίως Μοχιανών – και όχι μόνο - για το όνομα της γενέτειρας μας, θα προχωρήσω στον ……. Ιμπραχίμ Μόχογλου. Κι αυτό διότι αρκετοί με φανατισμό υποστηρίζουν ότι το τοπωνύμιο Μοχός προήλθε από το ανθρωπωνύμιο Μόχογλου.
Στα τούρκικα η κατάληξη “ογλου” σημαίνει το παιδί, πχ. Παπάζογλου < (τουρκικο papaz = παπάς + ογλου) = το παιδί του παπά, όπως στα ελληνικά η κατάληξη – όπουλος δηλώνει καταγωγή ή (και) το παιδί. Λέμε στα χωριά μας, για παράδειγμα: η Μαρία η παπαδοπούλα, κι ο κόσμος καταλαβαίνει ότι ανάμεσα σε τόσες Μαρίες, πρόκειται για την κόρη του παπά. Πολλά είναι τα παραδείγματα που στη Νέα Ελληνική Γλώσσα το δεύτερο συνθετικό δηλώνει το παιδί του πρώτου, π.χ. Αγγελόπουλος, Κρητικόπουλος…… Και στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα συμβαίνει κάτι ανάλογο, αλλά με – βεβαίως – άλλες καταλήξεις, που δεν είναι του παρόντος.
Επομένως Μόχογλου σημαίνει το παιδί του Μοχού (με την έννοια, το παιδί που γεννήθηκε στον Μοχό ή που κατάγεται απ’ αυτόν, όπως Κρητικόπουλος, το παιδί που γεννήθηκε στην Κρήτη ή που κατάγεται από την Κρήτη, ή ακόμα το παιδί του Κρητικού). Άρα με τη λαϊκή αυτή ερμηνεία ο Μοχός προηγείται χρονικά του Μόχογλου. Μια μικρή ιστορική προσέγγιση θα επιβεβαιώσει την χρονική προΰπαρξη της κωμόπολης Μοχού - με το ίδιο όνομα πάντα - από τον Τούρκο αγά Μόχογλου, ο οποίος σημειωτέον ήταν γενίτσαρος.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη διήρκεσε από το 1211 ως το 1669, οπότε κατέλαβαν οι Τούρκοι το νησί. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ο Μοχός μαρτυρείται στις βενετικές απογραφές2 με το όνομα (στα λατινικά) Mogho, κάτι ανάλογο δηλ. με το Mochos ή Mohos που γράφουν σήμερα οι πινακίδες. Ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα: ο Καστροφύλακας (Κ 95) αναφέρει ότι ο Μοχός το 1583 είχε 451 κατοίκους. Όταν δηλαδή ο Μοχός ανθούσε και λουλούδιζε, ο Μόχογλου όχι μόνο δεν υπήρχε, αλλά γεννήθηκε δυο-τρεις αιώνες μετά. Ο εν λόγω αγάς πήγε να το παίξει και … “παλικάρι” στους ηρωικούς αδελφούς Βέργα, οι οποίοι παλικαρίσια απέδειξαν στο σινάφι του Μόχογλου “τι εστί Μοχιανός”.
Απευθύνομαι κυρίως στα νέα παιδιά (με την ιδιότητα της εκπαιδευτικού): Το όνομα της κωμόπολης μας είναι γένους αρσενικού. Ο Μοχός, όχι, το Μοχό. Συχνά ακούγεται: “πάμε στο Μοχό” λάθος, αντί “πάμε στον Μοχό” ή “από πού είσαι; από το Μοχό”, λάθος, “από τον Μοχό”, καθώς τα κύρια αρσενικά ονόματα στην Αιτιατική Ενικού
συνοδεύονται από το άρθρο με “ν” (τον).
ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
ΦΩΤΟ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου