ΚΑΣΤΕΛΛΙ ΠΕΔΙΑΔΟΣ - ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Το Καστέλλι (και Καστέλι) είναι κωμόπολη της επαρχίας Πεδιάδας και βρίσκεται στο Νομό Ηρακλείου. Έχει 1.692 κατοίκους, σύμφωνα με την πληθυσμιακή απογραφή του 2001. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία όπως και άλλα επαγγέλματα. Στην κωμόπολη υπάρχουν ανάμεσα στα άλλα Κέντρο Υγείας, ΚΕΠ, Ταχυδρομείο, Ειρηνοδικείο, ΔΟΥ, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, Αστυνομικό τμήμα, Αγροτικό Κτηνιατρείο, Γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Δασονομείο .

Το Γυμνάσιο του χωριού έχει αναδείξει πολλούς και αξιόλογους επιστήμονες και καθηγητές πανεπιστημίου όπως ο Θεοχάρης Δετοράκης, ο Γεώργιος Κρασανάκης, ο Γεώργιος Μαλεγιαννάκης, ο Νικόλαος Μπελιμπασάκης, ο Άρης Τσαντηρόπουλος κ.ά.

Ο Δήμος, οι σχολικές κοινότητες και ο πολιτιστικός σύλλογος διοργανώνουν αξιόλογες πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά την διάρκεια του χρόνου. Οι σημαντικότερες πραγματοποιούνται τον Αύγουστο με την ονομασία "Γιορτή του Ξενιτεμένου" και περιλαμβάνουν συναυλίες, φολκλορική μουσική, εκθέσεις θεατρικά δρώμενα, καθώς επίσης το Καρναβάλι την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Ο κεντρικός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο, ενώ υπάρχει και ανδρώα μονή του Τιμίου Προδρόμου Καλλέργη, με 3 μοναχούς .

ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ

To Καστέλλι αναφέρεται το 1583 στον Καστροφύλακα (Κ95) με το όνομα Pediada Proprio με 543 κατοίκους.

Παλαιότερα το Καστέλλι ήταν κοινότητα και σε αυτήν υπάγονταν οι οικισμοί:

το Διαβαϊδέ, σε υψόμετρο 355μ. Είχε 180 κατοίκους το 1971 και 127 κατοίκους το 1583 (Diavaidé, Καστροφύλακας Κ 94) .Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό πήρε την ονομασία του από έναν κάτοικο που ονομαζόταν Διαβανός (διήγηση Καρυωτάκη Γεωργίου τ. Δημητρίου 1981) ή από την αγριότητα των κατακτητών οι οποίοι κρεμούσαν τους Χριστιανούς στην πλατεία του χωριού και έπειτα έγραφαν σε επιγραφή «διάβα και ιδές» προς παραδειγματισμό και υποταγή των άλλων κατοίκων. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού ιδρύθηκε το1980. Στο χωριό βρίσκεται ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
το Καρδουλιανώ, με 143 κατοίκους το 1961 και 96 το 1971, σε υψόμετρο 330 μ. Σε παλιές απογραφές δεν αναφέρεται. Απαντά στην απογραφή του 1881 με 72 Τούρκους και 18 Χριστιανούς κατοίκους. Το τοπωνύμιο προέρχεται από το επώνυμο των πρώτων οικιστών, το οποίο θα ήταν Καρδουλιανός. Σήμερα διασώζεται στην ίδια περιοχή το επώνυμο Καρδουλάκης. Υπάρχει παλαιός ναός του Αγίου Ιωάννη με υπολείμματα τοιχογραφιών.
Ο Λαγός, που δεν αναφέρεται σε παλαιές απογραφές των Βενετών αλλά αναφέρεται στην τουρκική απογραφή του 1671 με το όνομα Lagú. Έλαβε την ονομασία του από τον πρώτο οικιστή του, το Λαγό, όπως και το φερώνυμο χωριό στο Λασίθι. Σε έγγραφα του 1583 αναφέρεται ο Θωμάς Λαγός, οφειλέτης ως ενοικιαστής δημοσίων κτημάτων του οροπεδίου Λασιθίου.

Συνεπώς, το τοπωνύμιο πρέπει να εκφέρεται στη γενική, δηλαδή το χωριό του Λαγού, όχι ο Λαγός.Η χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των λιγοστών σπιτιών συντέλεσαν στην ιδέα αναπαλαίωσης και διατήρησης του χωριού.Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε με πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου, ώστε ο οικισμός να χαρακτηριστεί παραδοσιακός.