ΔΗΜΟΣ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ

ΓΑΖΙ ΔΗΜΟΥ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ

Το Γάζι πήρε το όνομά του από το Γαζανό ποταμό, που βρίσκεται στα δυτικά του.

Το Γάζι, έδρα του δήμου Μαλεβιζιου βρίσκεται στα δυτικά του Γαζανού ποταμού. Το Μαλεβίζι, όπου ανήκει διοικητικά ο δήμος, υπάγεται στο Νομό Ηρακλείου και αποτελεί μια από τις επτά επαρχίες του. Τοποθετείται στα βορειοδυτικά σύνορα του Ηρακλείου με τον Νομό Ρεθύμνης και αποτελεί το 4,5% της συνολικής έκτασης της Κρήτης. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 δημιουργήθηκε ο δήμος Γαζίου με τη συνένωση των κοινοτήτων Γαζίου και Καλεσίων. Μετά το 2000 εντάχθηκαν στο δήμο και οι κοινότητες Αχλάδας, Φόδελε και Ρογδιάς στα πλαίσια του προγράμματος Ι. Καποδστριας. Συνορεύει δυτικά με το νομό Ρεθύμνης, ανατολικά με το δήμο Ηρακλείου, νότια με το δήμο Τυλίσσου και στα βόρεια βρέ­χεται από το Κρητικό πέλαγος.

Πληθυσμός: Είναι από τους δυναμικότερους και πλέον αναπτυσσόμενους οικισμούς του νομού Ηρακλείου. Η περιοχή του Γαζίου περιλαμβάνει εκτός την Αμμουδάρα και το Καβροχώρι και άλλους οικισμούς. Η Αγία Μαρίνα, γνωστή ως Τσαλικάκι αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1940 ως Τσαλικάκιον. Ήταν το μετόχι του Τούρκου Αγά Τσαλικάκι. Στις απογραφές του 1881 και του 1900 συμπεριλαμβάνεται στο συλλογικό όνομα Μετόχια, που βρίσκονται γύρω από το Ηράκλειο. Αργότερα μετονομάστηκε Αγία Μαρίνα από την εκκλησία του οικισμού. Κοντά στο Τσαλικάκι βρίσκεται του Αγάκου το μετόχι το οποίο ανήκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας στον Νουραδίν Αγακάκη και αποτέλεσε καταφύγιο των Οθωμανών κατά την διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης του 1897. Ένα άλλο Μετόχι είναι το Μετόχι Κολυβάκι, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα νότια του Γαζίου, και το οποίο κατακάηκε και ερημώθηκε κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866. Ο οικισμός αυτός αναφέρεται στις απογραφές για πρώτη φορά το 1961. Υπάρχουν ακόμα οι Εργατικές Κατοικίες που αποτελούν ένα νέο οικισμό και στοιχεία για την ιστορία του δεν έχουν γίνει γνωστά.

 Η πληθυσμιακή του εξέλιξη προκύπτει από του πίνακες που ακολουθούν.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟ 1671

ΧΩΡΙΟ	ΠΛΟΥΣΙΟΙ	ΜΕΣΑΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ	ΦΤΩΧΟΙ	ΑΤΟΜΑ
ΤΥΛΙΣΟΣ	60	13	9	82
ΑΧΛΑΔΑ	18	-	3	21
ΡΟΓΔΙΑ	5	-	4	9
ΓΑΖΙ	-	2	3	5
ΚΑΒΡΟΧΩΡΙ	4	3	8	15
ΚΑΛΕΣΑ	12	1	4	17

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΤΟ 1834

ΧΩΡΙΟ	ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ	ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΕΣ
ΤΥΛΙΣΟΣ	90	-
ΡΟΓΔΙΑ	50	-
ΑΧΛΑΔΑ	40	-
ΚΑΛΕΣΑ	25	-

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΤΥΛΙΣΟΥ ΤΟ 1881

ΧΩΡΙΟ	ΑΝΤΡΕΣ	ΓΥΝΑΙΚΕΣ	ΣΥΝΟΛΟ
ΤΥΛΙΣΟΣ	281	302	583
ΑΧΛΑΔΑ	168	179	347
ΡΟΓΔΙΑ	199	189	388
ΓΑΖΙ	156	140	296
ΚΑΒΡΟΧΩΡΙ	66	67	133
ΜΟΝΗ ΣΑΒΒΑΘΙΑΝΩΝ	8	-	8

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΤΥΛΙΣΟΥ ΤΟ 1903

ΧΩΡΙΟ	ΚΑΤΟΙΚΟΙ
ΤΥΛΙΣΟΣ	800
ΑΧΛΑΔΑ	440
ΓΑΖΙ	252
ΚΑΒΡΟΧΩΡΙ	182
ΡΟΓΔΙΑ	606
ΣΑΒΒΑΘΙΑΝΑ	9
ΦΟΔΕΛΕ	450

Τα Καλέσα ανήκαν στο Δήμο Αγίου Μύρωνος και το 1881 είχαν 404 κατοίκους, 198 άντρες και 206 γυναίκες. Το 1903 είχε πληθυσμό 509 κατοίκους. 

Το Γάζι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του έτους 1991 έχει πληθυσμό 5210 κατοίκους, που κατανέμεται ως εξής: Γάζι: 1395, Αγία Μαρίνα: 1049, Άγιος Δημήτριος: 38, Άγιος Παντελεήμων: 55, Αμμουδάρα: 1083, Εργατικές κατοικίες: 784, Καβροχώρι: 228, Κεφαλογιάννης: 69, Κολλυβάς: 50, 62 Μάρτυρες: 172 και Ξεροπόταμος: 287.

 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής του Δ.Δ. Γαζίου του έτους 2001, ο συνολικός πληθυσμός του ανέρχεται στους 9637 κατοίκους απ’ τους οποίους το 50,06% είναι άντρες και το 49,94% είναι γυναίκες. Το 91,7% είναι ντόπιοι και το 8,3% είναι αλλοδαποί. Από τους ντόπιους το 49,8% είναι γυναίκες και το 50,2% είναι άντρες. Από τους αλλοδαπούς το 52,7% είναι άντρες και το 47,3% είναι γυναίκες. Κατανέμεται στους οικισμούς ως εξής: Γάζι: 8018, Άγιος Δημήτριος: 546, Άγιος Γεώργιος: 41, Καβροχώρι: 267, Άγιοι Θεόδωροι(Κεφαλογιάννης): 337, Κολλυβάς: 267, Σκαφιδαράς: 83 και Τίμιος Σταυρός: 78.

Οικονομική δραστηριότητα: Σύμφωνα με την απογραφή του πληθυσμού του 1991 ο τριτογενής τομέας κατέχει το 60,2% της απασχόλησης, ο δευτερογενής τα 26,8 και ο πρωτογενής το 12,9. Παρατηρείται το φαινόμενο να απασχολούνται το χειμώνα στη γεωργία οι εποχιακά εργαζόμενοι στον τουρισμό.

I. Πρωτογενής τομέας

Η γεωργική γη του δήμου είναι 21000 στρέμματα, από τα οποία τα 6000 αρδεύονται από γεωτρήσεις, πηγάδια και το Γαζανό ποταμό. Οι ανάγκες άρδευσης είναι μεγαλύτερες, λόγω των καλλιεργειών που αναπτύσσονται στην περιοχή, οι οποίες είναι: 11000 στρέμματα αμπέλια, 4500 στρ. ελαιόδεντρα, 200 στρ. λαχανόκηποι και θερμοκήπια (κυρίως στο Καβροχώρι). Τα υπόλοιπα στρέμματα είναι σε αγρανάπαυση. Η γεωργική έκταση του Γαζίου θεωρείται πεδινή και δεν παρατηρούνται σημαντικές μεταβολές στην παραγωγή του πρωτογενούς τομέα. Τα αιγοπρόβατα στην περιοχή φτάνουν τα 2000 κεφάλια, ενώ υπάρχουν και 500 κυψέλες. Στα παράλια αναπτύσσεται αλιευτική δραστηριότητα χαμηλής έντασης.

 II. Δευτερογενής τομέας

Στο δήμο Γαζίου, πέρα από την έντονη οικονομική δραστηριότητα, σύμφωνα με στοιχεία του Επιμελητηρίου Ηρακλείου, λειτουργούν και 9 βιοτεχνίες πλεχτών και υφαντών, κατασκευές αλουμινίου-σιδήρου: 14, ξυλουργία-επιπλοποιία: 11, συνεργία αυτοκινήτων: 24, αρτοποιία-ζαχαροπλαστεία: 15, εργαστήρια παρασκευής τροφίμων: 7 και βιοτεχνίες διάφορες: 21.

III. Τριτογενής τομέας

Η τουριστική κίνηση στην περιοχή αποτελεί την πρώτη πλουτοπαραγωγική πηγή των κατοίκων, λόγω την ύπαρξης μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων και τουριστικών επιχειρήσεων γενικά. Το Γάζι κατέχει το 10,64% των μονάδων και το 7,86% των κλινών Α’ κατηγορίας του Νομού Ηρακλείου. Παράλληλα το 76% των διαθέσιμων κλινών της περιοχής ανήκουν σε ξενοδοχειακές μονάδες Α’ και Β’ κατηγορίας, γεγονός που σημαίνει πως η περιοχή προσελκύει τουρίστες υψηλής εισοδηματικής στάθμης, με τα ανάλογα γι’ αυτή αποτελέσματα. Επίσης λειτουργούν καφετέριες-μπαρ: 39, εστιατόρια-ταβέρνες: 37, συναφής με τον τουρισμό επιχειρήσεις: 59, εμπορικές επιχειρήσεις παντός είδους: 73 και υπηρεσίες και λοιπές δραστηριότητες: 79.

Ο κυριότερος παράγοντας που συντελεί στην ανάπτυξη της περιοχής είναι ο τουρισμός. Τον περισσότερο τουρισμό ελκύει η Αμμουδάρα. Στην Αμμουδάρα θα συναντήσουμε μια από τις πιο οργανωμένες παραλίες του Νομού Ηρακλείου. Αμμώδης παραλία μήκους 5χλμ, βραβευμένη με  γαλάζια σημαία και κατάλληλη για αθλοπαιδιές. Τα καλοκαίρια σφύζει από ζωή καθώς δέχεται χιλιάδες τουρίστες. Υπάρχουν πολυτελέστατα ξενοδοχεία, εκπληκτικές ταβέρνες με παραδοσιακή κουζίνα, καφετέριες, μπαρ, κλαμπ για μια υπέροχη νυχτερινή διασκέδαση μέχρι πρωίας. Ακόμα, τρία χιλιόμετρα από το Γάζι υπάρχει ο οικισμός Καβροχωρίου που χαρακτηρίζεται από έντονο παραδοσιακό χαρακτήρα και γραφικότητα. Στενά σοκάκια, παλιές φάμπρικες και πετρόκτιστα σπίτια με οντάδες και ξύλινες σκάλες. Μέσα στο Γάζι υπάρχουν καφετέριες, σουβλατζίδικα καθώς και μια πιτσαρία. Παρ’ όλα αυτά όμως πολύ συχνά βλέπουμε τουρίστες να κυκλοφορούν μέσα στο Γάζι.

Μια και είναι τουριστική περιοχή, όσοι νέοι έχουν σπουδάσει τουριστικά επαγγέλματα εργάζονται στην περιοχή είτε ανοίγοντας δικές τους επιχειρήσεις είτε εργάζονται στις επιχειρήσεις των γονιών τους. Ελάχιστοι νέοι επενδύουν  αλλού (κυρίως ανοίγοντας κάποιο κατάστημα η γραφείο στην πόλη του Ηρακλείου). Συγκρίνοντας κανείς τα τελευταία στοιχεία που αναφέρονται στην απασχόληση των κατοίκων με την γεωργία και την κτηνοτροφία  θα παρατηρήσει ότι  μειώθηκε στο μισό φτάνοντας  στο 41% σε σχέση με το 82% παλαιότερων χρόνων, πράγμα που σημαίνει ότι ένα πολύ μικρό ποσοστό  των νέων  ασχολείται με γεωργικές δουλειές. Αντίθετα , έχει τριπλασιαστεί η απασχόληση  στον τριτογενή τομέα (ξενοδοχεία,, παροχή υπηρεσιών)  μια και όπως αναφέραμε παραπάνω είναι μια τουριστική περιοχή. 

 Χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση: Η περιοχή βόρια της εθνικής οδού μέχρι τη θάλασσα έχει π ροταθεί από όλες τις ρυθμιστικές και πολεοδομικές μελέτες για το πολεοδομικό συγκρότημα Ηρακλείου, ως κατάλληλη για την επέκταση της πόλης του Ηρακλείου. Από το ΥΠ.Ε.ΧΩ.Δ.Ε. έχουν ανατεθεί (Δεκέμβριος 95) πολεοδομικές μελέτες, μαζί με πράξεις εφαρμογής για τους οικισμούς Γάζι και Αγία Μαρίνα, καθώς και για το Δυτικό πολεοδομικό κέντρο Ηρακλείου (μεταξύ των ποταμών Γιόφυρου και Ξεροπόταμου).

 Κοινωνική και τεχνική υποδομή: Λειτουργούν 4 Δημοτικά σχολεία, 5 Νηπιαγωγεία, 1 Γυμνάσιο και ένα Λύκειο. Στον αθλητικό τομέα υπάρχουν 5 γήπεδα ποδοσφαίρου και 1 δημοτική και 2 ιδιωτικές αθλητικές εγκαταστάσεις. Για θέματα υγείας οι κάτοικοι εξυπηρετούνται στο Ηράκλειο. Λειτουργούν έξι πολιτιστικοί σύλλογοι: Π.Σ. Γαζίου, Π.Σ. 62 Μάρτυρες, Εξωραϊστικός σύλλογος Σκαφιδαρά, Παγκρήτιος σύλλογος φίλος αλόγου, Π.Σ. Αγίας Μαρίνας και Π.Σ. Καβροχωρίου.

 Οι πολιτιστικές δραστηριότητες του Δήμου Γαζίου και των διαφόρων πολιτιστικών συλλόγων ευνοούν πάρα πολύ την προαγωγή της πολιτιστικής κληρονομιάς του Γαζίου και των άλλων δημοτικών περιοχών. Τα φεστιβάλ που πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια του καλοκαιριού στο ειδικά τροποποιημένο θέατρο του ποταμού Αλμυρού, είναι επιτυχή και αποτελούν ένα πόλο έλξης όχι μόνο για τους πολίτες του Γαζίου αλλά και για τους κατοίκους των γειτονικών Δήμων. Τα φεστιβάλ αφιερώνονται στη λαογραφία, την παράδοση και την προώθηση διαφόρων μορφών τέχνης, παιχνίδια η μιούζικαλ, λαϊκές ή κρητικές νύχτες. Ακόμα, ο Δήμος είναι φημισμένος για τις διάφορες εκδηλώσεις που οργανώνει κάθε καλοκαίρι στην πλατεία του Δημαρχείου ή στο θέατρο πίσω από την πλατεία. Οι εκδηλώσεις έχουν σκοπό να ψυχαγωγήσουν τους κατοίκους και περιλαμβάνουν θεατρικές παραστάσεις, πανηγύρια, μουσικές βραδιές και εκδηλώσεις με μεγάλη απήχηση στον κόσμο. 

Επιπλέον, οι Μαλεβιζώτες είναι από τα Μινωικά χρόνια μέχρι σήμερα εξαίρετοι χορευτές. Ο Πυρρίχιος Χορός, ο πολεμικός χορός της Κρήτης, <Ο Μαλεβιζώτης> ή <Καστρινός> είναι φημισμένος παγκόσμια. Πανελλήνια φήμη είχε ο χορευτής Μανόλης Αξώτης (Αξωτάκης) από τον Κρουσώνα.

Τώρα και 8 χρόνια ο πολιτιστικός σύλλογος Καβροχωρίου διοργανώνει Παγκρήτιο Διαγωνισμό κρητικής κουζίνας όπου συμμετέχουν παιδιά, γυναίκες και άντρες από όλη την Κρήτη. Μετά το διαγωνισμό γίνεται ξεφάντωμα με κρητικό γλέντι και χορό από παραδοσιακά συγκροτήματα. Στην πραγματοποίηση και στην επιτυχία του διαγωνισμού βοηθούν οι χωριάτες με τις παραδοσιακές συνταγές που τις φτιάχνουν οι ίδιες. Την ώρα του διαγωνισμού  υπάρχει και αίθουσα ειδικά διαμορφωμένη για τους επισκέπτες όπου μπορούν να δουν πως είναι ένα παραδοσιακό σπίτι.

 Τέλος, πανηγύρια γίνονται:

1.       Tων Αγίων Πάντων στο εκκλησάκι των 62 Μαρτύρων.

2.     Κωνσταντίνου και Ελένης στην ομώνυμη εκκλησία στις Εργατικές Κατοικίες.

3.     Της Αγίας Μαρίνας σε δυο εκκλησίες. Η πρώτη στην Αγία Μαρίνα στο Τσαλικάκι και η άλλη στην Αγία Μαρίνα (στον Εθνικό).Ο Δήμος Γαζίου είναι γνωστός για τις εκδηλώσεις του που έχουν μεγάλη απήχηση στους κατοίκους του Γαζίου, αλλά και στους κατοίκους ολόκληρου του Νομού Ηρακλείου.

 Μνημεία: Η περιοχή του Γαζίου παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδια­φέρον μια και υπάρχουν ευρήματα της Μινωικής περιόδου αλλά και της Ρωμαϊκής εποχής. Τα πρώτα ευρήματα ανάγονται στο τέλος της Νεολιθικής περιόδου και της Πρωτομινωικής. Αυτά δείχνουν οργανωμένη κατοίκηση από την Μινωική εποχή με ευρήματα οικιστικών εγκαταστάσεων, νεκροταφείων και από τον οικιακό ναό στα Μπαϊρια. Ο Α. Εvans στο έργο του ‘ Palace of Minos’ αναφέρει ότι στις εκβολές του Γαζανού ποταμού υπάρχουν κατάλοιπα Μινωικού οικισμού που ονομαζόταν Τρίτωνας και λειτουργούσε σαν επίνειο της Τυλίσσου.

Ο αρχαιολόγος Δ. Βαλιάνος αναφέρει ότι στην περιοχή της Αμμουδάρας υπάρχουν ενδείξεις λει­τουρ­γίας Μινωικού λιμανιού.

Αρχαιολογικά ευρήματα επίσης, αναφέρουν διάφοροι αρχαιολόγοι στην περιοχή κοντά στον οικισμό του Γαζίου, σημάδια δρόμου που οδηγούσε στα ορεινά της περιοχής καθώς επίσης και κεραμικά της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου σε διάφορες περιοχές όπως στους Κουμπέδες, στα Μπαϊρια όπου βρέθηκαν και 5 ειδώλια θεοτήτων με τα χέρια υψωμένα. Οι πιο γνωστές από τις θεότητες αυτές ήταν: η θεά των φιδιών, η θεά των περιστεριών (του ουρανού και της αγάπης), η θεά των παπαρουνών (της υγείας και της ευφορίας) και η θεά του πολέμου. Εκτός από θεότητες, βρέθηκαν και τάφοι της πρόσφατης Μινωικής περιόδου σε σχήμα κουτιού στην περιοχή του Γαζίου την Αμμουδάρα και το Καβροχώρι.

Στο Γάζι μέσα στα όρια του σημερινού οικισμού έχει βρεθεί ένας θαλαμωτός τάφος της Υστερομινωικής ΙΙΙ Β περιόδου και μια λάρνακα. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκε το 1970 μαζί με διάφορα αγγεία σε ένα λάξευμα. Ένας δεύτερος θαλαμωτός τάφος της ίδιας περιόδου βρέθηκε στην Σκαφιδαρά, στα νότια των πηγών του Αλμυρού. Ο τάφος αυτός περιείχε τέσσερις σαρκοφάγους, διάφορους ψευδόστομους αμφορείς, πρόχους, κύλικες, κύπελλα και μόνωτα ποτήρια.

Οι τρεις εκκλησιές στο φαράγγι του Αλμυρού

Το φαράγγι του Αλμυρού είναι γνωστό ως φαράγγι της Κέρης ή Ποροφάραγγο. Επίσης, ακούγεται και ως φαράγγι των τριών εκκλησιών εξαιτίας της ύπαρξης των τριών εκκλησιών που είναι χτισμένες μέσα σ’ αυτό και χρονολογούνται από την εποχή βενετοκρατίας. Η περιοχή των τριών εκκλησιών βρίσκεται σε σχετικά μικρή απόσταση από το ανατολικό στόμιο του φαραγγιού.

Η πρώτη εκκλησία είναι αφιερω­μένη στην Αγία Παρα­σκευή. Είναι μονόχωρη καμαροσκεπαστή με ε­λα­φρά εξακόρυφη κα­μά­ρα και χρονολογείται στα τέλη του 14^ου αιώνα μ.Χ.  Στο βόρειο τοίχο του ναού βρέ­θηκαν τάφοι γεμάτοι οστά.

Η δεύτερη εκκλησία βρίσκεται 130 μέτρα βορειοδυτικά της πρώτης. Είναι δίκλιτη και αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα και στον Άγιο Αντώνιο. Αρχικά ήταν μονόκλιτη με καμαροσκέπαστη στέγαση. Πρώτα χτίστηκε το βόρειο κλίτος και μετά έγινε προέκτασή της με το νότιο κτίσμα. Τα δύο κτίσματα συνδέονται μεταξύ τους με δύο καμάρες από δυτικά προς ανατολικά. Σώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση λίγα τμήματα τοιχο­γραφιών.

Οι τρεις εκκλησιές του φα­ρα­γγιού είναι στην πραγμα­τικότητα δύο. Είναι προφανές ότι σε μεταγενέστερες εποχές δημιουργήθηκε μια σύγχυση ως προς τον αριθμό των εκκλη­σιών, επειδή η μεγαλύτερη δίκλιτη εκκλησία θεωρήθηκε ότι αποτελεί δύο διαφορετικούς ναούς.

ΤΟ ΓΑΖΙ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ

Ο οικισμός του Γαζίου υπάρχει από την περίοδο της Βενετοκρατίας. Την περίοδο της Τουρ­κο­­κρατίας κατοι­κού­σαν στο Γάζι αρ­κε­τοί Οθω­μα­νοί που είχαν σημαντικές ιδι­ο­­κτησίες, όπως το μετόχι του Αμπτίν Βέη και τα μετόχια του Κατιρτζί Μεχμέτ Πασά και του γιου του Μουσταφά Βελιουνδίν στη Σκαφιδαρά.

Στις Κρητικές επαναστάσεις για την ανεξαρτησία του νησιού το Γάζι ήταν το πεδίο αρκετών μαχών. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για την ιστορία του τόπου αποτελεί η μάχη της 2ας Μαρτίου 1868 κατά την διάρκεια της οποίας σκοτώθηκε ο αρχηγός του Μαλεβιζίου Καπετάν Ηρακλής Κοκκινίδης. Σε μια από τις μάχες που έγιναν τη χρονιά 1897 το Γάζι και το μετόχι Αμπτίν Βέη περιήλθε στα χέρια των Χριστιανών και πυρπολήθηκε. Επίσης, στις 4 Μαρτίου 1898 το Μαλεβύζι δέχεται μεγάλη επίθεση από τους Τούρκους οι οποίοι έχουν μια τεράστια πολεμική δύναμη για την εποχή εκείνη με 5000 στρατό και πυροβολικό έναντι των 1000 που είχαν οι επαναστάτες. Η μάχη κρατάει όλη μέρα και μετά από αλλεπάλληλες υποχωρήσεις των αντιπάλων οι Χριστιανοί καταδιώκουν τους εχθρούς μέχρι που το σκοτάδι έφερε το τέλος της καταδίωξης.

Οι συγκρούσεις είναι πλέον καθημερινές. Στις 13 Μαρτίου μια αψιμαχία στο μετόχι Μητροπολίτου αναγκάζει τους Τούρκους να υποχωρήσουν. Με λίγα λόγια  το Γάζι δέχτηκε πολλές επιθέσεις αλλά έκανε και πολλές επαναστάσεις στις οποίες συμμετείχε ολόκληρη η Επαρχία Μαλεβιζίου. Ο Μαλεβιζώτης είναι από τη φύση του υπερήφανος χωρίς να αγγίζει τα όρια του εγωισμού, είναι νοικοκύρης χωρίς να είναι κλεισμένος στον εαυτό του, είναι φιλόδοξος χωρίς να προβάλλεται. Η αντρειοσύνη του και η λεβεντιά του φαίνεται από τους παρακάτω στίχους:

 Δεν είναι Χανιορέθεμνα που πιάνουν μετερίζι,

 μπέτη με μπέτη πολεμούν επά στο Μαλεβίζι.

Καβροχώρι

Ονομασία: Το 1^ο όνομα όταν προτωειδρύθηκε ήταν Γαβαλοχώρι επειδή έλεγαν ότι ο πρώτος κάτοικος του χωριού ονομαζόταν Γαβάλας. Μετά από 50 χρόνια μετονομάστηκε σε Καβροχώρι εξαιτίας των δύο ποταμών που υπάρχουν από τη μία και από την άλλη άκρη του χωριού. Αυτοί οι ποταμοί είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση πολλών καβρών στο χωριό. Μια άλλη μερίδα ανθρώπων υποστηρίζει ότι το όνομα Καβροχώρι προέρχεται από το πρώτο κάτοικο του χωριού που λεγόταν Καβρος

Γεωγραφική θέση: Το χωριό  Καβροχώρι βρίσκεται Νοτιοδυτικά του Γαζίου σε απόσταση 2χλμ από το Γάζι και 10χιλ από το κέντρο του Ηρακλείου. Είναι ένα από τα πιο παλιά χωριά της Κρήτης.

Οικονομικά στοιχεία: Το 1671το Καβροχώρι είχε 4 πλούσιους, 8 πτωχούς, και 3μεσαίους καθώς και 15 άλλα άτομα. Το 1881είχε 66 άντρες, 67 γυναίκες δηλαδή στο σύνολο τους ήταν 133 κάτοικοι. Το 1903 είχε 182 κάτοικους, όπου το 80% ασχολούνταν με τη γεωργία ενώ το 20% με τη κτηνοτροφία. Τώρα το Καβροχώρι έχει 300 κατοίκους, όπου το 40% ασχολείται με τη γεωργία, το 35% ασχολούνται με τουριστικά επαγγέλματα, ενώ μόλις το 15% με την κτηνοτροφία. Μέσα στο χωριό υπάρχει μια cafeteria και ένα καφενείο που τα διοικούν ντόπιοι κάτοικοι. Επίσης πρέπει να αναφέρουμε ότι όλοι οι γεωργοί έχουν θερμοκήπια και παράγουν αγγούρια, ντομάτες, και πατάτες. Οι Καβροχωριανοί άλλωστε φημίζονται για τα καλύτερα αγγούρια του Μαλεβυζίου.

Ιστορικά στοιχεία: Στην ιστορική μάχη που έγινε στην περιοχή Ξηπέτρα του Καβροχωρίου πολλοί Μαλεβιζιώτες έχασαν τη ζωή τους για την πατρίδα. Το 19 ιδρύθηκε η κοινότητα του χωρίου που ήταν η κεντρική κοινότητα Καβροχωρίου. Τώρα ανήκει στο Δήμο Γαζίου. Το 1994 ιδρύθηκε ο πολιτιστικός σύλλογος Καβροχωρίου με τον πρώτο πρόεδρο Νίκο Σπανάκη ο οποίος διοργάνωσε το θεσμό του διαγωνισμού κρητικής κουζίνας. Το 2002 ιδρύθηκε η ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού όπου πήρε το όνομά της από το πολιούχο του χωριού Άγιο Δημήτριο. Στην ομάδα συμμετέχουν πάρα πολλοί νέοι του χωριού, αλλά και εκτός αυτού. Η ποδοσφαιρική ομάδα και ο πολιτιστικός σύλλογος Καβροχωρίου ιδρύθηκαν με τη βοήθεια που τους έδωσε και τους δίνει ο Δήμος Γαζίου. Το 1996 ιδρύθηκε με τη βοήθεια του πολιτιστικού συλλόγου Καβροχωρίου και του Δήμου Γαζίου ο Σύλλογος Νεολαίας του χωριού όπου οι νέοι του χωριού κάνουν εργασίες με θέματα που αφορούν τους νέους, τα ναρκωτικά, ποτά, τσιγάρα και με ιστορικά στοιχεία του χωριού.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΞΗΠΕΤΡΑ

Η ομάδα πολεμιστών του Ξυλούρη και η ομάδα πολεμιστών του Γαβαλά που κατέβαιναν από το κεραμούτσι έστησαν μπλόκο στους γερμανούς και έδωσαν σκληρή μάχη. Στην ίδια μάχη σκοτώθηκαν και ο Ξυλούρης και ο Γαβαλάς αλλά και πολλοί Γερμανοί στρατιώτες. Είναι αξιοσημείωτο να αναφέρουμε ότι στη μάχη ήταν και ένας καβροχωριανός αντάρτης που τον έλεγαν Τριαλώνη Νίκο. Αυτόν μαζί με πολλούς άλλους του πήραν οι γερμανοί μετά τη μάχη στα Ξηπέτρα και του έκαναν φριχτά βασανιστήρια. Μια μέρα πριν την εκτέλεσή τους ο Τριαλώνης δραπέτευσε από τη φυλακή για να πάει στο χωριό, όμως ένας Γερμανός τον είδε. Ακολούθησε σφοδρή μάχη σώμα με σώμα που είχε ως αποτέλεσμα τον ταυτόχρονο πυροβολισμό και θάνατο των δύο ανθρώπων.

ΤΟΥ ΓΩΝΙΑΝΟΥ ΣΠΗΛΙΟΣ

Το σπήλαιο του Γωνιανού είναι ένα μεγάλο σπήλαιο στην περιοχή Μαραθοκεφάλα. Εικάζεται ότι το χωριό στην αρχή ήταν στη περιοχή Μαραθοκεφάλα και έτσι οι χωριανοί το είχαν σαν καταφύγιο. Ονομάστηκε Γωνιανού σπήλιος γιατί το έφτιαξε χωρίς αντάλλαγμα ένας χωριανός που τον έλεγαν Γωνιανάκη.

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΔΡΟΤΟΠΟΙ

 Η γεωμορφολογική  και κλιματική ποικιλομορφία του Γαζίου διαμορφώνουν ένα οικολογικό τοπίο. Οι ακτές, οι πηγές, τα τρεχούμενα νερά, τα φαράγγια, οι διάφοροι τύποι βλάστησης όπως φρύγανα και καλλιέργειες, τα μικρά οροπέδια, οι ψηλές και χαμηλές βουνοκορφές δημιουργούν οικοσυστήματα.

Αλμυρός ποταμός

 Για τους λάτρες της φύσης και της οικολογίας, ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος αποτελεί ο υδροβιότοπος του Αλμυρού. Σε όλες τις γραπτές μαρτυρίες από τον 15^ο αιώνα μέχρι σήμερα οι περιηγητές που πέρασαν από τον Αλμυρό σημειώνουν το φυσικό κάλλος της περιοχής. Αν και δεν καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη από 88 εκτάρια, ο υγρότοπος με την πηγή, τη λίμνη, το ποτάμι και τα εποχιακά τέλματα αποτελεί πηγή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας. Ο αριθμός των ειδών των φυτών, είναι της τάξης των 200 και ορισμένα είδη έχουν χαρακτηριστεί σπάνια διεθνώς και προστατεύονται θεσμικά. Επίσης έχει καταγραφεί μεγάλος αριθμός ασπονδύλων, ψαριών, ερπετών, νεροχελωνών και πουλιών η πλειοψηφία των οποίων είναι προστατευόμενα και περιλαμβάνονται στις κατηγορίες υψηλού κινδύνου. Τέλος η πανίδα των θηλαστικών του Αλμυρού περιλαμβάνει τουλάχιστον 7 είδη. Απ’ αυτά ο σκαντζόχοιρος, η ζουρίδα και η καλιγιανού προστατεύονται.

Ο υδροβιότοπος του Αλμυρού θεωρείται χώρος αναψυχής για όλο το οικιστικό συγκρότημα του δήμου Γαζίου και του γειτονικού δήμου Ηρακλείου καθώς και για τον περιβαλλοντικό τουρισμό. Οι παρεμβάσεις που πρόκειται να γίνουν στον υγρότοπο, με άμεσο στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάδειξή του αφορούν, τη δημιουργία Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, τη δημιουργία Κέντρου Ενημέρωσης του Υγροτόπου Αλμυρού, ζώνη περιπάτου και αναψυχής στο κανάλι, χώρους στάθμευσης(parking), χωροθέτηση ειδικών εγκαταστάσεων και  κατασκευή γεφυρών.